کتاب نظریه های فاشیسم

کتاب نظریه های فاشیسم نوشتهٔ ولفگانگ ویپرمان و ترجمهٔ مهدی تدینی است. نشر ثالث این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی جزو مجموعهٔ «فلسفه و علوم اجتماعی».

درباره کتاب نظریه های فاشیسم

کتاب نظریه های فاشیسم در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی نوشته شده است. فاشیسم‌شناسی به‌معنای ساده همهٔ تلاش‌هایی نظری است که برای شناخت، فهم و روشن‌سازی فاشیسم انجام شده است. هدف اصلی مهدی تدینی از برگردان کتاب حاضر به پارسی، افزودن بر متون فارسی فاشیسم‌شناسی و فاشیسم‌پژوهی بوده است. این مترجم گفته است که سودمندی کتاب حاضر در این است که می‌توان گفت چکیده‌ای از نیم‌قرن فاشیسم‌پژوهی را پیش روی خواننده گسترانده است؛ به‌علاوه ما را با پژوهش‌هایی آشنا می‌کند که در زمان خود ناب و بی‌همتا بوده، اما اکنون حتی در سرزمین‌های زادگاهشان زیر تلی از پژوهش‌های ریزپردازانهٔ بعدی مدفون شده است. کتاب حاضر نگاهی فراگیر و مختصر به نظریه‌های فاشیسم انداخته و پرسش‌های پایه‌ای فاشیسم‌پژوهی را شناسایی و بیان کرده است. ولفگانگ ویپرمان به‌گونه‌ای ماهرانه از لغزیدن بحث به درون روایت تاریخ خودداری کرده و همین ویژگی فهم کتاب را ساده‌تر کرده است؛ زیرا بحث جنبهٔ انتزاعی بیشتری یافته و خواننده بدون آگاهی از فرازوفرود تاریخ فاشیسم نیز می‌تواند با بحث همراه شود. شاید بتوان این کتاب را «درآمدی بر نظریه‌های فاشیسم» دانست.

ولفگانگ ویپرمان، نویسندهٔ کتاب نظریه های فاشیسم، مورخ، استاد تاریخ مدرن در انستیتوی «فریدریش ماینکه» در دانشگاه آزاد برلین و مدرس در دانشگاه هنرهای برلین و دانشگاه علمی - کاربردی پوتسدام بوده است.

خواندن کتاب نظریه های فاشیسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران و دانشجویان و دوستداران مطالعه در باب نظریه‌های فاشیسم پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نظریه های فاشیسم

«اما این نظریه تنها از جهت به‌کارگیری‌اش در مورد آلمان و ایتالیا رد شده بود. آیا این نظریه در مورد جنبش‌های فاشیستی در کشورهایی که از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فرسنگ‌ها از توسعهٔ آلمان و ایتالیا عقب‌تر بودند، نیز همچنان درست نبود؟ در کشورهای جنوب شرق اروپا لازم بود نکات ایدئولوژیک در برنامه‌های حزبی فاشیست‌ها، مانند «ناسیونالیسم» و «یهودی‌ستیزی» معنای دیگری داشته باشند. این کشورها هم از جهت اقتصادی و هم از جهت سیاسی اغلب به شدت به قدرت‌های بزرگ اروپا وابسته بودند. بخش‌هایی از جامعهٔ شهری هنوز در اجتماع ملی ادغام نشده بودند: [اقلیت‌های] یهودیان، آلمانی‌ها، یونانی‌ها و مانند آن‌ها، بیگانگانی پنداشته می‌شدند که بر اقتصاد ملی مسلط بودند. از آن‌جا که حقوق اقلیت‌های ملی در هر حال پیش‌تر محدود شده و توسعهٔ خارجی نیز به سبب این‌که قدرت‌های بزرگ، نقش قدرت‌های حامی [کشورهای ضعیف] را ایفا می‌کردند، منتفی بود، در نتیجه جنبش‌های فاشیستی به خصوص در مجارستان و رومانی وظیفه‌شان را این قرار داده بودند که ترکیب جامعهٔ شهری را به گونه‌ای رادیکال تغییر دهند: یهودیان و دیگر قومیت‌های بیگانه باید رانده یا سلب مالکیت می‌شدند و به این شکل، فرایند همبسته‌سازی و یکپارچه‌سازی ملت به پیش رانده می‌شد. بنابراین، فاشیسم می‌توانست از طریقی «ارتجاعی» کاملاً به عنوان عامل مدرن‌ساز ظاهر شود؛ زیرا می‌خواست ساختارِی زمان‌پریشانه را در جامعه تغییر دهد و صنعتی‌سازی را به پیش راند. اعضای این جنبش‌های فاشیستی نیز هرگز صرفاً از لایهٔ بالای جامعه و طبقهٔ متوسط نمی‌آمدند، بلکه این جنبش‌ها بیش‌تر از جامعهٔ دهقانی و جامعهٔ کارگری که برای نخستین مرتبه به حرکت درآمده بودند، نیروگیری می‌کردند. و نکتهٔ بسیار شاخص و گویا این است که در این موارد آن همپیمانی رایج میان جنبش فاشیستی و لایه‌های اجتماعی حاکم برقرار نمی‌شد، زیرا لایه‌های بالادستی می‌ترسیدند پس از یهودیان و مارکسیست‌ها نوبت به خودشان برسد که قربانی توده‌های پرولتاریا و دهقان شوند.

فاشیسم‌ستیزان محافظه‌کار در اروپا و آمریکا در این ترس سهیمند؛ اینان، مانند هرمان راوشنینگ، نسبت به همپیمانی با فاشیست‌ها هشدار می‌دادند، زیرا به باورشان این همپیمانی به افول طبقه‌شان منجر می‌شود. این تز که فاشیست‌ها انقلابی و ناسیونال‌سوسیالیست‌ها واقعاً سوسیالیست بوده‌اند، از زمان راوشنینگ بارها مطرح شده، البته این تکرار باعث نشده که این تز باورپذیر شود. به استثنای مجارستان و رومانی، احزاب فاشیستی - اگر که می‌خواستند چیزی بیش از فرقه‌هایی [کوچک] باشند - هر چه همپیمانی با محافظه‌کاران برایشان دست‌یافتنی‌تر و جدی‌تر می‌شد، به همان میزان، مطالبات سوسیالیستی و سندیکالیستی مندرج در برنامه‌های حزبی نخستین‌شان را تعدیل و تضعیف می‌کردند؛ بدون این همپیمانی احزاب فاشیستی نمی‌توانستند به قدرت راه یابند. رژیم‌هایی مانند رژیم کویسلینگ [در نروژ] که با عنایت موسولینی و هیتلر به قدرت رسیدند، در موضوع مورد بحث چندان جایی ندارند.»