کتاب راهنمایی برای مقاومت اخلاقی؛ نافرمانی

کتاب راهنمایی برای مقاومت اخلاقی؛ نافرمانی نوشتهٔ فردریک گرو و ترجمهٔ شایان اصانلو است. نشر نیماژ این کتاب را منتشر کرده است. این کتاب از مجموعهٔ «استخوان‌های روح» این نشر است و به کنکاش در مفهوم نافرمانی به‌عنوان شکلی از مقاومت سیاسی و اخلاقی می‌پردازد.

درباره کتاب راهنمایی برای مقاومت اخلاقی؛ نافرمانی

فردریک گرو در کتاب راهنمایی برای مقاومت اخلاقی؛ نافرمانی به ریشه‌های اطاعت سیاسی، انطباق اجتماعی، تبعیت اقتصادی، احترام به مقامات دولتی و اجماع مردم دربارۀ قانون اساسی می‌پردازد. گرو، استاد فلسفه در دانشگاه پاریس، خوانندگان را به بررسی و نقد عملی و نظری سبک‌های مختلف اطاعت که در جامعه فراگیر شده است، دعوت می‌کند. این نویسنده این اثر را در ۱۱ فصل نگاشته است و به خواننده ابزارهایی برای مطالعه، ابداع و القای اشکال جدیدی از نافرمانی مدنی و اعتراض را معرفی می‌کند. ساختار این کتاب حول این ایده می‌چرخد که جهان رو به اضمحلال است‌ و نافرمانی باید به‌مثابۀ یک اقدام فوری برای همگان تبیین شود. این کتاب فقط یک رسالۀ دانشگاهی نیست؛ بیانیه‌ای است که خوانندگان را تشویق می‌کند تا اقتدار، سلطه و وضعیت موجود را نقد کنند. گرو از خواننده می‌خواهد تا نافرمانی را به‌عنوان قدمی مؤثر به‌سوی زندگی اخلاقی و عدالت اجتماعی بپذیرد. این کتاب ارتباط عمیق نافرمانی به‌عنوان ابزاری برای دگرگونی اجتماعی با میراث فلسفی و سیاسی چندین هزارساله در غرب را نشان می‌دهد و اثری آموزنده برای تفکر و عمل در جامعۀ معاصر است.

به‌عقیدۀ گرو، هیچ‌چیز را نمی‌توان بدیهی انگاشت؛ نه قطعیت‌های فرضی، نه قراردادهای اجتماعی، نه بی‌عدالتی اقتصادی‌ و نه حتی اعتقادات اخلاقی. او تأکید می‌کند که تفکر فلسفی مستلزم آن است که هرگز حقایق و کلیاتی را که بدیهی به نظر می‌رسند، نپذیریم؛ چراکه این‌گونه احساس مسئولیت سیاسی از ما گرفته می‌شود و به‌راحتی از هر چیزی اطاعت می‌کنیم. این نویسنده در زمانی که تصمیمات کارشناسان و تحلیلگران سیاسی اغلب به‌عنوان نتیجۀ آمارگیری بی‌طرفانه و محاسبات غیرشخصی ارائه می‌شود، معتقد است که «نافرمانی» به صدای والای انسانیت، اخلاق و عدالت تبدیل می‌شود. او فلسفیدن را نافرمانی‌کردن می‌داند و در تلاش است فراخوانی برای دموکراسی انتقادی و مقاومت اخلاقی ارائه کند. گروس در این کتاب، تاریخ نافرمانی و زیربنای فلسفی آن‌ را در طول تاریخ می‌کاود و برای این کار مجموعه‌ای غنی از شخصیت‌ها و رویدادهای تاریخی، از سرپیچی آنتیگونه در تراژدی یونانیان گرفته تا اقدامات مدرن نافرمانی مدنی را بررسی می‌کند. نویسنده در این کتاب از آثار متفکرانی مانند «هانا آرنت» و «میشل فوکو» بهره می‌گیرد و بررسی می‌کند که چگونه ایده‌های آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در گفتمان مقاومت و نقش فرد در جامعه داشته باشد.

خواندن کتاب راهنمایی برای مقاومت اخلاقی؛ نافرمانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران جامعه‌شناسی و علاقه‌مندان به فلسفهٔ مدرن پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب راهنمایی برای مقاومت اخلاقی؛ نافرمانی

«شاید آنچه ارسطو دربارهٔ اطاعت سیاسی اظهار می‌کند از پی قرن‌ها حکومت‌های پادشاهی مرکزگرا یا حتی دمکراسی‌های نماینده‌محور که با نقش‌بازی‌کردن احزاب و جایگزین‌های پوچ (چپ/راست)، جایگزین‌های بدون جانشین، تشکیل شده‌اند، دیگر به گوش نمی‌رسد. ارسطو تأکید می‌کند در اطاعت «سیاسی» من از یک هم‌تراز اطاعت می‌کنم. بین شهروندان آزاد و برابر، بحثی دربارهٔ ایده‌ها وجود دارد؛ تقابل دیدگاه‌ها و شاید هم‌آوردی یا نزاعی برای حیثیت. شهروند به‌تدریج تحت‌تأثیر اشتیاقی والاتر برای خیر عمومی یا ازآنجاکه ذاتاً از هوشی خوفناک یا توان ابتکاری برتر برخوردار است، به توفق بر دیگری دست می‌یابد. دیگران به‌زودی، بی‌اینکه برای تمام بحث‌های تلخشان متوقف شوند، پیروی می‌کنند. اما اینجا، «پیروی» به معنی کناره‌گیری، دست‌کشیدن و منفعل‌شدن نیست. به گفتن این ربطی ندارد: «ما همه در برابر قانون برابریم اما چندی نمی‌گذرد که اقلیتی تصمیم‌گیری می‌کنند، درحالی‌که دیگران در برابر ارادهٔ آن‌ها سر خم می‌کنند.» برابری یونانی یک قانون، ساختار حقوقی و نظام‌نامه‌ای پیشینی نبود: حالتی از رویارویی‌ها بود که در اینجا سیاست نامیده می‌شود. حالتی از رویارویی‌ها بین افراد آزاد. ارسطو کمتر از برابری و مهم‌ترازهمه از آزادی حرف می‌زند: حقیقت آزادبودن است که شهروندان را در وضعیت برابر قرار می‌دهد، نه به معنای هم‌سانی بلکه به معنای ظرفیتی به‌رسمیت‌شناخته‌شده برای همه تا از این طریق بدون [درنظرگرفتن] این تفاوت‌های تعیین‌کننده دستور دهند. در سیاست فرمان و اطاعت وجود دارد اما شخص به هم‌ترازان خود فرمان می‌دهد؛ افرادی که ازنظر آزادی برابر هستند. و این فرمان تفاوت جایگاه یا هیچ سلسله‌مراتب دائمی ایجاد نمی‌کند.»