کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه

کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه با عنوان اصلی Writing the ten-minute play : a book for playwrights and actors who want to write plays نوشتهٔ «گلن آلترمن» و ترجمهٔ «شیوا مسعودی» و «فاطمه محمودی» است. نشر نیماژ این کتاب را در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ تئاتر و ادبیات نمایشی قرار گرفته، گونه‌ای نمایش و نمایشنامه تحت‌عنوان «ده‌دقیقه‌ای» را معرفی کرده است. این کتاب دربارهٔ نمایشنامه‌نویسی سخن گفته و آرای ناشران، نویسندگان و تهیه‌کنندگان نمایش‌های ده‌دقیقه‌ای را ارائه کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه اثر گلن آلترمن

کتاب «۶۰۰ ثانیه بر صحنه» (راهنمای نگارش و اجرای نمایشنامهٔ ۱۰دقیقه‌ای به‌همراه ۱۶ نمونه نمایشنامه) که نخستین‌بار در سال ۲۰۱۳ میلادی و در ایران در سال ۱۴۰۳ به‌وسیلهٔ نشر نیماژ منتشر شده، شما را با ساختار «ده‌دقیقه‌ای» در تئاتر آشنا می‌کند. این کتاب دو بخش دارد. بخش اول با ترجمهٔ «فاطمه محمودی»، کتابی دربارهٔ چگونگی نگارش نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای و نوشتهٔ «گلن آلترمن» است. این نویسنده به شرح تجربیات و گفته‌های افراد مرتبط با این ساختار پرداخته و ساختار نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای را تبیین کرده است. بخش دوم که حاصل ترجمهٔ مشترک «شیوا مسعودی» و «فاطمه محمودی» است، شامل یک نمایشنامهٔ کوتاه و فوتوریستی به نام «پا» نوشتهٔ «فیلیپو مارینتی» و ۱۵ نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای از نویسندگان گوناگون است.

بخش اول ۱۶ فصل دارد. عنوان برخی از این فصل‌ها عبارت است از «نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای چیست؟»، «گفت‌وشنودهایی با نمایشنامه‌نویسان نمایشنامه‌های ده‌دقیقه‌ای»، «سه نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای موفق»، «جایی برای ارائهٔ نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای‌تان» و «ملاحظاتی دربارهٔ نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای». پس از این ۱۶ فصل، ۱۶ نمایشنامه به‌عنوان نمونه قرار گرفته است. نخستین نمایشنامه که کوتاه و فوتوریستی محسوب می‌شود، «پا» (Feet) نام دارد و نوشتهٔ «فیلیپو مارینتی» (بنیان‌گذار جنبش فوتوریسم) است. ۱۵ نمایشنامهٔ بعدی به قلم نویسندگان گوناگون، همه، ده‌دقیقه‌ای هستند. عنوان برخی از آن‌ها عبارت است از «گریه‌ای در جنگل»، «طراحی از یک شیر»، «پسری که با تپه ازدواج می‌کند»، «حادثه در پل گلدن گیت» و «دو هنرمند می‌خواهند صورت‌حسابشان را بپردازند». این نمایش‌نامه‌ها از سه کتاب و یک سایت برداشته شده‌اند که فهرست آن‌ها در بخش «منابع» در پایان کتاب قرار گرفته است.

«گلن آلترمن» در کتاب «۶۰۰ ثانیه بر صحنه» توضیح داده است که نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای (همان‌طور که از نام آن پیدا است) باید ۱۰ دقیقه روی صحنه اجرا شود؛ این یعنی هر صفحه از متن نمایشی تقریباً معادل یک دقیقه اجرا است. نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای یک طرح خام یا تمرینی نیست؛ باید ساختاری کامل با آغاز و میانه و پایان داشته باشد. قدمت نمایشنامه‌های ده‌دقیقه‌ای دست‌کم به سال ۱۹۲۳ میلادی بازمی‌گردد. نقطهٔ عطف در محبوبیت این نوع نمایشنامه‌ها به سال ۱۹۷۸ و جشنوارهٔ Actors Theatre در لوئیزویل برمی‌گردد. این قالب فرصتی عالی است برای تمرین فشرده‌سازی روایت، استفاده از دیالوگ‌های موجز و تمرکز بر گفت‌وگوهایی که مستقیماً داستان را پیش می‌برند. حتی اگر هدف نهایی شما نوشتن نمایشنامه‌های بلند باشد، کار در این قالب، تمرینی مفید و الهام‌بخش برای تقویت مهارت‌های بنیادین نمایشنامه‌نویسی است.

خلاصه کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه

نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای برای اجرای نمایشی نوشته می‌شود که هنگام اجرا دقیقاً ده دقیقه زمان می‌برد. این ساختار تئاتری، تمرینی ناقص و طرحی ابتدایی نیست؛ بلکه یک اثر کامل با ساختاری مشخص شامل آغاز، میانه و پایان است. در این نوع نمایشنامه، شخصیت‌ها باید سریع معرفی شوند و هرکدام مسیر روایی خاص خود را طی کنند؛ به‌گونه‌ای که در پایان، نسبت به ابتدای نمایش دچار تحول یا تغییر شده باشند. محدودیت زمانی باعث می‌شود نویسنده از هرگونه حشو، گفت‌وگوی بیهوده و پرداخت‌های طولانی پرهیز کند و تنها آنچه را واقعاً ضروری است در متن بگنجاند.

سابقهٔ این قالب نمایشی به سال ۱۹۲۳ بازمی‌گردد، اما شکل مدرن و پرطرفدار آن از سال ۱۹۷۸ در جشنوارهٔ تئاتریِ Actors Theatre در شهر لوئیزویلِ آمریکا رایج شد. در این جشنواره، نویسندگان بزرگی همچون «داگلاس ترنر وارد» و «جان گوار» به خلق نمایشنامه‌هایی بر اساس مضمون مشترک «تعطیلات» پرداختند. بعدها نمایش‌نامه‌نویسان نامداری چون «دیوید ممت»، «تونی کوشنر» و «کریستوفر دورانگ» نیز به این قالب روی آوردند. نویسندگی در این ژانر از یک‌سو ساده است؛ چون نیازی به ساختارهای پیچیده، شخصیت‌های بسیار یا صحنه‌های متعدد نیست، اما از سوی دیگر بسیار دشوار است؛ زیرا باید در زمانی بسیار محدود، داستانی کامل، باورپذیر و تأثیرگذار خلق شود. این قالب می‌تواند تمرینی مؤثر برای تمرکز بر عناصر بنیادین درام‌نویسی و نوشتن دیالوگ‌های موجز باشد. محبوبیت روزافزون نمایشنامه‌های ده‌دقیقه‌ای به‌دلیل سازگاری با ریتم سریع زندگی امروز، هزینهٔ پایین تولید، امکان مشارکت گروهی و جذب مخاطب‌های متنوع است. ازآنجا‌که این نمایشنامه‌ها اغلب در قالب جشنواره‌های چنداجرایی برگزار می‌شوند، صحنه باید ساده، تجهیزات تکنیکی کم‌هزینه و زمان اجرای هر اثر دقیقاً ۱۰ دقیقه باشد.

نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای موفق باید کشمکش را در همان دقایق نخست ایجاد کند، شخصیت‌هایی داشته باشد که از هم متمایز هستند و هرکدام هدف مشخصی را دنبال می‌کنند. این ساختار باید گفت‌وگوهایی داشته باشد که مستقیماً در خدمت پیشبرد روایت هستند و با پایانی منطقی و قانع‌کننده به پایان برسد. نویسنده نباید پایان را زودتر از زمان لازم آشکار کند یا مخاطب را با یک پایان بی‌دلیل و صرفاً غافل‌گیرکننده سردرگم کند؛ همچنین تعداد شخصیت‌ها باید اندک و قابل پرداخت باشد (معمولاً کمتر از سه نفر) و استفاده از وسایل صحنه، لباس یا افکت‌های نوری و صوتی باید به حداقل برسد تا اجرای روان و سریع ممکن شود. نوشتن یک نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای نه‌تنها تمرینی مفید برای نویسنده است؛ بلکه فرصتی واقعی برای معرفی او به صحنه‌های حرفه‌ای و جشنواره‌های تئاتری محسوب می‌شود. این قالب تلفیقی از ایجاز، مهارت روایی و خلاقیت در زمان و فضای محدود است که اگر با دقت و تمرکز نوشته شود، می‌تواند اثری به‌یادماندنی خلق کند.

چرا باید کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه را بخوانیم؟

این کتاب کوشیده نمایشنامه‌نویسان تازه‌کار و مجرب و نیز بازیگران را در کارِ نوشتن نمایشنامهٔ ده‌دقیقه‌ای یاری کند. اثر حاضر نه‌تنها نوشتن در این ساختار را به شما آموزش می‌دهد، بلکه الهام‌بخش شما است؛ چه نویسنده‌ای تازه‌کار باشید و چه بازیگری که می‌خواهد قلم به دست بگیرد. مهم نیست به کدام سبک یا اندازهٔ نمایش علاقه دارید؛ هدف کتاب آن است که آغاز کار برایتان آسان‌تر، لذت‌بخش‌تر و عملی‌تر شود؛ همچنین این اثر می‌تواند به‌عنوان یک چک‌لیست در کنار شما باشد تا بارها به آن مراجعه کنید.

کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران هنر تئاتر، نمایشنامه‌نویسان تازه‌کار و مجرب و نیز بازیگران پیشنهاد می‌کنیم؛ همچنین کتاب حاضر می‌تواند نقطهٔ شروعی ساده و مؤثر و الهام‌بخش باشد برای افرادی که تاکنون نمایشنامه‌ای ننوشته‌اند، اما همیشه آرزوی این کار را داشته‌اند.

درباره گلن آلترمن

«گلن آلترمن» (Glenn Alterman) زادهٔ سال ۱۹۴۶ میلادی و نمایشنامه‌نویسی است که بارها برای آثار خود جایزه گرفته است. او نگارندهٔ بیش از ۲۰ کتاب در حوزهٔ تئاتر، فیلم‌نامه‌نویس، بازیگر و مربی بازیگری است. بیشتر آثار منتشرشدهٔ او به چاپ‌های مجدد رسیده‌اند. این نمایشنامه‌نویس آمریکایی دریافت‌کنندهٔ نخستین «امتیاز هنرمند جولیو تی. نانز» (Julio T. Nunez Artist’s Grant)، «جایزهٔ هنرها و نامه‌ها در درام» (Arts and Letters Award in Drama) و جوایز نمایشنامه‌نویسی شامل سه بار نامزدی رقابت نمایش ده‌دقیقه‌ای در تئاتر اکتورزِ لوئیس‌ویل است. نمایشنامه‌های «رنج در شعر»، «بَعد»، «ردیف دوم» و... به قلم او برگزیده شده‌اند. این نویسنده در مکان‌های متنوعی مانند بسیاری از مدارس بازیگری و کالج‌هایی در سراسر آمریکا هنرمند میهمان بوده و کلاس‌های ارشد و سمینارهایی دربارهٔ مونودرام و تجارت بازیگری برگزار کرده است. «گلن آلترمن» در سال ۱۹۹۳ استودیو گلن آلترمن (Glenn Alterman Studio) را تأسیس کرد؛ جایی که بازیگران راهنمایی‌هایی برای مونولوگ/آزمونِ بازیگری (Monologue/audition coaching) دریافت می‌کنند. او به‌عنوان «بهترین مربی مونولوگ/آزمونِ بازیگری در منطقهٔ سه‌ایالتی» انتخاب و در مرحلهٔ بعدی نیز به‌عنوان «بهترین مربی بازیگری خصوصی در نیویورک» نامیده شد. او نگارش تعدادی نمایشنامهٔ تازه و هدایت بازیگران را انجام داده و گاه برای کمپانی‌های فیلم در دپارتمان آموزشی، به‌صورت مستقل کار و کمک کرده است تا نمایش‌نامه‌ها به فیلم سینمایی تبدیل شوند.

درباره شیوا مسعودی

«شیوا مسعودی» زادهٔ سال ۱۳۵۳، نویسنده، پژوهشگر، مترجم، کارگردان و عضو هیئت‌علمی گروه هنرهای نمایشی در پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران است. مدرک کارشناسی تئاتر را در سال ۱۳۷۵ از دانشگاه تهران و کارشناسی‌ارشد انیمیشن را در سال ۱۳۷۹ از دانشگاه هنر دریافت کرد. رسالهٔ دکتری او در رشتهٔ مطالعات تئاتر (دانشگاه تهران) در سال ۱۳۹۲ به کتابی به نام «کارنامهٔ تلخکان» (نشر نی) تبدیل شده است. او که در حوزهٔ تئاتر عروسکی فعالیت می‌کند، آثار متعددی را کارگردانی کرده و کتاب‌های متعددی نوشته و ترجمه کرده است. برخی از آثار مکتوب او شامل «مقدمه‌ای بر فانتزی»، «مبانی نظری تئاتر عروسکی»، «کارگردانی نمایش عروسکی قدم‌به‌قدم و پنج نمایشنامهٔ عروسکی همراه»، «کارکرد آموزشی نمایش عروسکی و نمایش خلاق» و مجموعه داستان «از در به آشپزخونه، هال، بالکن و اتاق» هستند؛ همچنین ترجمه‌هایی مانند «دراماتورژی دلقک» اثر هرنان ژنه، «زبان عروسک» نوشتهٔ لورنس کومینز و مارک لونسون و «بی‌شوخی (دلقک؛ قهرمان تئاتر قرن بیستم)» نوشتهٔ دونالد مک‌منس را به فارسی برگردانده است. یک مجموعه نمایشنامهٔ عروسکی با عنوان «نمایشنامه‌های عروسکی معاصر ایران» نیز محصول تلاش‌های گروه نویسندگان به‌سرپرستی شیوا مسعودی است. او کتاب «۶۰۰ ثانیه بر صحنه» را با همکاری «فاطمه محمودی» به پارسی برگردانده است.

درباره فاطمه محمودی

«فاطمه محمودی» دانش‌آموختۀ رشتۀ تئاتر در پردیس هنرهای زیبا (دانشگاه تهران) و دانشکدۀ سینما و تئاتر (دانشگاه هنر تهران) است. او در زمینهٔ نویسندگی، کارگردانی، ترجمه و تدریسِ نمایشنامه‌نویسی فعالیت می‌کند. فاطمه محمودی فعالیت نمایشی خود را از سال ۱۳۹۰ و با ورود به دانشگاه آغاز کرد. تمرکز او در حرفۀ تئاتر، بر نمایشنامه‌نویسی و سپس کارگردانی بوده است. او در جشنواره‌های مختلفی همچون جشنوارهٔ مونولوگ (دانشگاه هنر) و جشنوارهٔ تئاتر دانشگاهی شرکت کرده و جوایز گوناگونی را بابت نمایشنامه‌هایش از داوران دریافت کرده است. نمایشنامهٔ «سردخانه» نوشتهٔ او است؛ همچنین فاطمه محمودی کتاب «۶۰۰ ثانیه بر صحنه» را با همکاری «شیوا مسعودی» به پارسی برگردانده است.

بخشی از کتاب ۶۰۰ ثانیه بر صحنه

«رازی که مایلم آن را به اشتراک بگذارم این است که اگر شما قادر به نوشتن یک نمایش‌نامهٔ یک‌دقیقه‌ای یا ده‌دقیقه‌ای باشید، یک نمایش‌نامهٔ بلند را هم می‌توانید بنویسید. ساختار همهٔ این‌ها یکسان است. همیشه یک شروع، میانه و البته پایان باشکوهی وجود دارد. به‌نظر ساده می‌رسد؛ نه؟ ساده هست، اگر تعدادی قاعده را رعایت کنید یا حداقل آن قواعد را بدانید؛ تا اگر نیاز شد حواستان به آن‌ها باشد (برای خاطر تجلی‌های هنری‌تان).

در ادامه قواعدی را که به تجربه به دست آورده‌ام می‌گویم: اول اینکه من همیشه از خودم سؤال می‌کنم «چرا این شب با شب‌های دیگر فرق دارد؟» سپس مستقیم داخل قصه‌ام می‌پرم. دوست دارم مخاطبانم را کنجکاو نگه دارم، اما هرگز نمی‌خواهم احساس کنند گم شده‌اند. یادتان باشد که همهٔ ما جذب ناشناخته‌ها می‌شویم، اما تعداد بسیار زیاد ناشناخته‌ها مخاطب را منحرف می کند.

در نتیجه چیزهای کوچکی وجود دارند که مایلم آن‌ها را کنش بنامم؛ کنش و سپس کنش‌های بیشتر. این یعنی کل ماجرا را پویا و محکم نگه دارید. هیچ زمانی برای پرسه‌زدن‌های طولانی یا اهمال‌کاری‌هایی که کلاف کلمات شما را تضعیف کنند، مطلقاً وجود ندارد! این یعنی هر واژه شمرده می‌شود، ساخته می‌شود و قصهٔ شما را گسترش می‌دهد! همچنین یک چیز خوب دیگر برای اینکه یادمان بماند این است که همهٔ شخصیت‌ها رؤیاها، خواسته‌ها و نیازهایی دارند. این‌ها چیزهایی هستند که شخصیت شما را بی‌همتا و مهم‌تر از همه به‌یادماندنی می‌کنند. امیدوارم امیدها و آرزوهای آن شخصیت، او را به نقطهٔ اوج نمایش‌نامه‌تان هدایت کند.

و در آخر اینکه مهم‌ترین بخش نمایش‌نامه برای من این است که بدانم شخصیتم می‌برد یا می‌بازد؟ آیا همهٔ تقلاها و کشمکش‌ها، ارزش طی این سفر را داشتند؟ سفری که ناچار شخصیت‌ها را به جایی که از آن شروع کرده بودند برمی‌گرداند، اما با یک آگاهی که آن‌ها را برای ابد دگرگون کرده باشد؟»