کتاب اندیشه و هنر

کتاب اندیشه و هنر (ویژه جلال آل‌احمد) نوشتهٔ جلال آل احمد، سیمین دانشور، م. آزاد، آیدین آغداشلو، محمود کیانوش، سیروس طاهباز، شمیم بهار و علی گلستانه است. انتشارات بازتاب نگار این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی چند جستار درمورد جلال آل‌احمد.

درباره کتاب اندیشه و هنر

کتاب اندیشه و هنر جستارهایی از نویسنده‌های گوناگون درمورد جلال آل احمد را در بر گرفته است. عنوان برخی از این جستارها عبارت است از «شوهر من جلال» (به قلم سیمین دانشور)، «سگ‌ها و گرگ‌ها» (به قلم جلال آل‌احمد)، «از اورازان تا خارگ» (به قلم ناصر وثوقی)، «آل‌احمد در داستان‌های کوتاهش» (محمود کیانوش) و «مدیر مدرسه و نون‌والقلم و جلال آل‌احمد» (شمیم بهار). این کتاب را باید یک ناداستان نامید.

در یک تقسیم‌بندی می‌توان ادبیات را به دو گونهٔ داستانی و غیرداستانی تقسیم کرد. ناداستان (nonfiction) معمولاً به مجموعه نوشته‌هایی که باید جزو ادبیات غیرداستانی قرار بگیرد، اطلاق می‌شود. در این گونه، نویسنده با نیت خیر، برای توسعهٔ حقیقت، تشریح وقایع، معرفی اشخاص یا ارائهٔ اطلاعات و به‌دلایلی دیگر شروع به نوشتن می‌کند. در مقابل، در نوشته‌های غیرواقعیت‌محور (داستان)، خالق اثر صریحاً یا تلویحاً از واقعیت سر باز می‌زند و این گونه به‌عنوان ادبیات داستانی (غیرواقعیت‌محور) طبقه‌بندی می‌شود. هدف ادبیات غیرداستانی تعلیم هم‌نوعان است (البته نه به‌معنای آموزش کلاسیک و کاملاً علمی و تخصصی که عاری از ملاحظات زیباشناختی است)؛ همچنین تغییر و اصلاح نگرش، رشد افکار، ترغیب یا بیان تجارب و واقعیات از طریق مکاشفهٔ مبتنی بر واقعیت، از هدف‌های دیگر ناداستان‌نویسی است. ژانر ادبیات غیرداستانی به مضمون‌های بی‌شماری می‌پردازد و فرم‌های گوناگونی دارد. انواع ادبی غیرداستانی می‌تواند شامل این‌ها باشند: جستارها، زندگی‌نامه‌ها، کتاب‌های تاریخی، کتاب‌های علمی - آموزشی، گزارش‌های ویژه، یادداشت‌ها، گفت‌وگوها، یادداشت‌های روزانه، سفرنامه‌ها، نامه‌ها، سندها، خاطره‌ها و نقدهای ادبی.

خواندن کتاب اندیشه و هنر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ناداستان و قالب جستار پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اندیشه و هنر

«در داستان‌های کوتاه آل‌احمد با شخصی روبه‌رو هستیم منفعل از بدبختی مردم، اما دور از مردم، عاصی از خرافات و موهومات مذهبی، اما سخت گرفتار آن‌ها، خشمگین از ناروائی‌ها، اما گریزان از طی یک مسیر ثابت در بروز خشم، متظاهر به جدیت، اما خونسرد و متفنن! اگر نوشته‌هایش را بر حسب کتاب‌هایش به پنج دوره تقسیم‌شده بدانیم، در دورهٔ دوم با جوانی ساده و بااحساسات و پرهیجان آشنا می‌شویم، که می‌کوشد در یک حیطهٔ محدود از رنج و رنجبر سخن بگوید. قهرمان‌های او کارگران معدن، مهندس روشن‌فکر، رانندهٔ آواره و گریزان، کارگر گونی‌باف که مرگ در زندان آتش سرکشی را در او خاموش می‌کند، مردی که اعتراف نمی‌کند و شکنجه و کار شاق چندان او را می‌فرساید تا شبی روی برف‌ها به خواب جاودانه فرو می‌رود، سقط‌فروش بی‌پروایی که برای جلوگیری از از اغتشاش شهر به زندانش می‌اندازند و دکانش را مهروموم می‌کنند، عکاس مشکوکی که پسرش را ازدست‌رفته می‌داند و پیش از دستگیرشدن می‌گریزد و در بحبوحهٔ یأس تصمیم می‌گیرد که با سوبلمه خودکشی کند، اما سوبلمه هم او را نمی کشد، و امثال این‌ها هستند.

در انتخاب این «آدم‌ها» هیچ‌گونه ایرادی نمی‌توان داشت. آن‌چه پذیرفتنی جلوه نمی‌کند چهرهٔ این «آدم‌ها» است. شغل، وضع ظاهر، بدبختی‌ها و نامرادی‌ها و سرنوشت‌های تیرهٔ آنان تا آن‌جا که به صورت مطلق مطرح می‌شود، از خود آن‌هاست، اما به کیفیات روانی و اخلاقی که می‌رسیم، همه را مومی و گچی می‌بینیم. همه، از کارگر ساده و بی‌سواد گرفته، تا کاسب و مهندس، می‌خواهند قهرمان شوند، و یا این‌که پایان کار همه نوعی شکست فردی است از پیروزی جمعی و قهرمانی برخوردار می‌گردند. صدای همه یک طنین و یک آهنگ دارد، تا آن‌جا که ممکن است شبیه هم فکر می‌کنند و شبیه هم حرف می‌زنند. کالبد هیچ‌کدام روح و ضمیر واقعی آن‌ها را در خود ندارد. تا موقعی که ساکت‌اند نویسنده با عقاید و افکار نامشخص خود به جای آن‌ها می‌اندیشد و همین‌که به حرف آمدند، آن ظاهر نیم‌پرداختهٔ آن‌ها نیز درهم می‌ریزد.»