محمود کیانوش
زندگینامه و معرفی کتاب‌های محمود کیانوش
محمود کیانوش (Mahmud Kianush) زاده‌ی ۱۲ شهریور ۱۳۱۳ و درگذشته‌ی ۲۳ دی ۱۳۹۹، شاعر و نویسنده‌ای برجسته‌ی ایرانی بود که لقب «پدر شعر کودک فارسی» را به‌دست آورد. آثار او نه‌تنها در شعر و داستان، بلکه در زمینه‌های مختلفی مانند ترجمه، روزنامه‌نگاری، نقد ادبی، نویسندگی داستان‌های کودکان و برنامه‌سازی رادیویی نیز گسترش داشت. کیانوش به‌خاطر نقدهای بی‌پرده و صریح خود و همچنین عدم وابستگی به گروههای ادبی رایج، در بسیاری از موارد با استقبال زیادی روبه‌رو نشد، اما همچنان مخاطبان خود را از گروههای مختلف جامعه، از جمله کودکان و نوجوانان داشت.
بیوگرافی محمود کیانوش
محمود کیانوش در شهریور ۱۳۱۳ در مشهد به دنیا آمد. او از نوجوانی و دوران دبیرستان، به شعر گفتن و نوشتن داستان کوتاه علاقه‌مند شد و با تشویق معلم خود، مسیر نوشتن را ادامه داد. نخستین داستانش را به نیروی سوم ارسال کرد و در مسابقه‌ی داستان‌نویسی دانش‌آموزان سراسر کشور مقام اول را به‌دست آورد. پس از پایان دوره‌ی اول متوسطه، وارد دانشسرای مقدماتی شد و به‌عنوان معلم و سپس مدیر مدرسه، در یکی از روستاهای اطراف تهران فعالیت کرد.
کیانوش یکی از پیشگامان شعرهای منثور آهنگین بود و مجموعه شعرهایش با عنوان «شکوفه‌ی حیرت» (۱۳۳۴–۱۳۳۸) منتشر شد. او پس از آن مدرک کارشناسی خود را در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران گرفت. نخستین تجربه‌ی او در زمینه‌ی ترجمه، رمان «به خدایی ناشناخته» اثر جان اشتاین بک بود که در سال ۱۳۳۶ منتشر شد.
اولین کتاب شعر او که یک شعر بلند نیمایی بود، در سال ۱۳۳۹ با نام «شبستان» به چاپ رسید. پس از آن مجموعه‌ی شعر «ساده و غمناک» منتشر شد که گزیده‌ای از اشعار او از سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۱ بود. کیانوش همچنین یکی از اعضای شورای کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود.
او مدتی عضو هیئت تحریریه و سپس سردبیر مجله‌ی صدف بود و همچنین چهار دوره سردبیر مجله‌ی سخن شد. با وجود مشکلات جسمی و بیماری همسرش، کیانوش با روحیه‌ای شاداب به نوشتن ادامه داد. او به دو زبان فارسی و انگلیسی می‌نوشت و سه کتاب از او توسط یک ناشر انگلیسی منتشر شد. کیانوش در لندن با همسرش، پری منصوری که خود نویسنده و مترجم بود، زندگی می‌کرد. آن‌ها دو فرزند به نامهای کاوه و کتایون داشتند.
از سال ۱۹۸۲ تا ۲۰۱۶، کیانوش با نام هنری «علیزاده طوسی» با بی‌بی‌سی فارسی همکاری داشت و شناخته‌شده‌ترین اثر او در این شبکه، برنامه‌ی «نامهای از لندن» بود.
همسر او، پری منصوری، در فروردین ۱۳۹۹ در لندن درگذشت. محمود کیانوش نیز در ۲۳ دی‌ماه همان سال، در سن ۸۶ سالگی، در بیمارستانی در شمال لندن و به‌دلیل کهولت سن از دنیا رفت.
اثرگذاری و اثرپذیری نسبت به دیگران
محمود کیانوش در طول زندگی‌اش بر بسیاری از نویسندگان و اندیشمندان تأثیرگذار بوده است. او به‌عنوان شاعر و منتقد ادبی، به‌ویژه در عرصه‌ی ادبیات کودکان، با آثارش راه‌گشا و الهام‌بخش نسل‌های مختلفی از نویسندگان و شاعران بوده است. کیانوش همچنین از تأثیرات بزرگانی چون نیما یوشیج، فروغ فرخزاد و علی‌اشرف درویشیان بهره برده و در عرصه‌ی نقد ادبی و نظریه‌پردازی، به انتقاد و تحلیل آثار نویسندگان ایرانی پرداخته است. به‌ویژه در مواجهه با سیاست‌ها و مسائل اجتماعی، او همواره با نگاه انتقادی و آزاداندیشانه عمل کرده است.
نظرات دیگران درباره کیانوش
جمال میرصادقی، نویسنده‌ی مشهور ایرانی، در دی‌ماه ۱۳۹۹ درباره‌ی محمود کیانوش گفته است: «کیانوش مثل ما نبود که بماند و جور بکشد. در واقع، روشن‌فکرانی که می‌خواهند فقط فکر خودشان را داشته باشند و نه به مطلق‌گرایی سرمایه‌داری وابسته‌اند و نه به اندیشه‌های چپ و نه به هیچ ایدئولوژی دیگری، زندگی‌کردن در اینجا برایشان خیلی سخت است.»
نگاهی به کتاب‌ها و آثار محمود کیانوش
محمود کیانوش بیش از هشتاد عنوان اثر را در کارنامه‌ی خود دارد. از او چندین مجموعه‌ی شعر، چندین رمان و داستان کوتاه، دو نمایشنامه (با عنوان‌های «از خون سیاوش» و «علامت سوال») و رمان‌ها و داستان‌های کوتاهی برای کودکان و نوجوانان منتشر شده است.
کیانوش همچنین آثاری در حوزه‌ی نقد ادبی نوشته است، مانند «بررسی شعر و نثر فارسی معاصر» که شامل مجموعه‌ای از مقالات اوست و کتاب «بردار این‌ها را بنویس، آقا!».
محمود کیانوش از دهه‌ی ۱۳۳۰ تا اواخر عمر، به‌عنوان مترجمی پرکار نیز به فعالیت پرداخت و آثار زیادی را -عمدتاً از نویسندگان مهم و شناخته‌شده‌ی جهان، مانند جان استاین‌بک، ساموئل بکت، دی. اچ. لارنس، برتولت برشت و فدریکو گارسیا لورکا- به فارسی برگرداند.
در ادامه به معرفی چند عنوان از آثار او می‌پردازیم.
بردار این‌ها را بنویس، آقا
کتاب «بردار این‌ها را بنویس، آقا!» نوشته‌ی محمود کیانوش، به بررسی خاطرات و نقد روشن‌فکری ادبی ایران در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۰ می‌پردازد. نویسنده در مقدمه تأکید دارد که این اثر زندگینامه‌ی شخصی او نیست، بلکه انتقال تجربه‌هایی است که طی سال‌ها از تعامل با شاعران و منتقدان ادبی زمان خود به دست آورده است.
کیانوش در این کتاب روند تغییر تصورات و انتظاراتش به تجربیاتی تلخ و شیرین را شرح می‌دهد و به رابطه‌ی نامتناسب میان سیاست و معنویت در جامعه‌ی آن دوران می‌پردازد. کتاب با دیدار او و جلال آل احمد آغاز می‌شود و با ملاقات‌های او با دیگر چهره‌های ادبی ادامه می‌یابد. بخش پایانی، با عنوان «بگذار ما این‌ها را چاپ کنیم آقا!»، در ۲۷ باب، بخش دیگری از زندگی ادبی و دیدگاه‌های او درباره‌ی روشن‌فکری ایران را ارائه می‌دهد.
این اثر نمایی از پیچیدگی‌های هنر و سیاست در دهه‌های ۴۰ تا ۶۰ خورشیدی در ایران است.
بچه‌های جهان
این کتاب مجموعه‌ای از بهترین و معروف‌ترین شعرهای کودکان و نوجوانان از محمود کیانوش است. کیانوش از بنیان‌گذاران شعر کودک در ایران به شمار می‌رود و می‌توان گفت که یکی از برجسته‌ترین شاعران فارسی‌زبان در حوزه‌ی کودک و نوجوان است. این مجموعه شعر توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است.
در طاس لغزنده
این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه محمود کیانوش است که زندگی مردم عادی و دغدغه‌های انسانی را روایت می‌کند. درون‌مایه‌ی داستان‌ها بر پایه‌ی روابط انسانی، احساسات و تغییرات ناگهانی در زندگی است. این مجموعه، با نگاهی ظریف و انسانی، به مسائل عاطفی و پیچیدگی روابط می‌پردازد و به مخاطب فرصتی برای تأمل در دوستی، تغییر و پیوندهای انسانی می‌دهد.
اندیشه و هنر
کتاب اندیشه و هنر مجموعه‌ای از جستارهای نویسندگان مختلف درباره‌ی جلال آل‌احمد است. این اثر شامل مقالاتی از جلال آل‌احمد، سیمین دانشور، محمود کیانوش، م. آزاد، آیدین آغداشلو، سیروس طاهباز، شمیم بهار و علی گلستانه است. هر جستار به جنبه‌ای از زندگی و آثار آل‌احمد پرداخته است، از جمله «شوهر من جلال» از سیمین دانشور و «آل‌احمد در داستان‌های کوتاهش» از محمود کیانوش.
آی، زندگی!
کتاب «آی، زندگی!» نوشته‌ی محمود کیانوش، به تأملی در مسیری تاریخی و فرهنگی پرداخته که از دوران ناصرالدین‌شاه قاجار آغاز شده و به وضعیت امروز جامعه‌ی ایرانی می‌پردازد. کیانوش در این کتاب، به نقد و بررسی تفکرات سیاسی می‌پردازد و تأثیر آن را بر زندگی انسان‌ها و نسل‌ها در گذر زمان تحلیل می‌کند. این اثر به‌عنوان یک داستان سمبلیک، نقدی است بر فاصله‌ای که جامعه‌ی ایرانی میان علم و تمدن جهانی و شرایط کنونی خود احساس می‌کند.
چیزی به این مضمون؛ محمود کیانوش به روایت محمود کیانوش
کیانوش نویسنده‌ای چندوجهی بود که در زمینه‌های مختلف ادبیات آثار فراوانی به جا گذاشت. در کتاب چیزی به این مضمون، مهدی خطیبی، نویسنده و ویراستار، پس از ده سال ارتباط با کیانوش، شناخت‌نامه‌ای از او نوشته که به روایت این نویسنده، شاعر و منتقد ادبی پرداخته و دنیای فکری و ادبی کیانوش را به تصویر می‌کشد. این اثر به عنوان یک نگاه درون‌نگر به زندگی و آثار کیانوش، بخشی از میراث ادبی او را معرفی می‌کند.
حرف و سکوت
این داستان بلند در سال ۱۳۵۷ نوشته شده و در آن به بررسی وضعیت انسان جویای حقیقت در جامعه‌ای پرداخته است که از جهل و سرکوب رنج می‌برد. داستان در ظاهر در ایران می‌گذرد، اما در باطن، به وضعیت انسانی می‌پردازد که در هر زمان و مکان با مشکلات مشابهی روبروست.
ایستگاه قطار سانتا ایرنه
این کتاب مجموعه‌ای از اشعار شاعران بزرگ جهان چون برشت، نرودا، بورخس و دیگران است. این اثر با صدای علی‌اکبر گودرزی طائمه، به صورت صوتی منتشر شده و با ترجمه‌ی مترجمانی چون نادر نادرپور و محمود کیانوش، منتشر شده است.
