کتاب درمان شناختی - رفتاری اختلال استرس پس از سانحه

کتاب درمان شناختی - رفتاری اختلال استرس پس از سانحه نوشتهٔ ژاکلین س. فیدر و کوین ر. رونان و ترجمهٔ جعفر حسنی، محمد درهرج و فاطمه آیت‌مهر است و نشر ارجمند آن را منتشر کرده است. این کتابْ راهنمای گام به گام درمان رویدادهای آسیب‌زا و سوءاستفاده در کودکان و نوجوانان است.

درباره کتاب درمان شناختی - رفتاری اختلال استرس پس از سانحه

تأثیر سوءاستفاده از کودکان و تجربۀ رویدادهای آسیب‌زا بر آنها می‌تواند بلندمدت، مزمن و آسیب‌رسان باشد. شواهد نشان می‌دهد که درمان شناختی- رفتاری، رویکرد روان‌درمانی بسیار مفیدی است که به کودکان در غلبه بر این تأثیرات کمک می‌کند. این کتاب با بهره‌گیری از یک برنامۀ درمانی شناختی- رفتاری متمرکز بر رویداد آسیب‌زا و مبتنی بر شواهد به کودکان و نوجوانان ۹ تا ۱۵ساله در حل نشانه‌های رویداد آسیب‌زا و بهبود مهارت‌های مقابله‌ای‌شان کمک خواهد کرد. این رویکرد که از ۱۶ جلسۀ گام‌به‌گام تشکیل شده است، همراه با کودکان انجام می‌شود و شامل کاربرگ‌ها و فعالیت‌های لذت‌بخشی است که در آنها از کاردستی‌ها و وسایل هنری استفاده می‌شود. برنامۀ حاضر شامل چهار مرحله است که عبارت‌اند از: ۱) تقویت بافت روانی- اجتماعی کودکان؛ ۲) افزایش مهارت‌های مقابله‌ای آنها؛ ۳) پردازش رویداد آسیب‌زا از طریق مواجهۀ تدریجی؛ و ۴) پرداختن به مسائل و موضوعات خاص کودک و پیشگیری از عود. در طول دورۀ درمانی، کودک از یک کتاب کار نیز استفاده می‌کند و کاربرگ‌ها، کارهای هنری و سایر فعالیت‌هایی را که انجام می‌دهد در آن ثبت می‌کند. اگرچه این رویکرد در قالب درمانی فردی طراحی شده، اما جلساتی نیز برای والدین و مراقبان در آن گنجانده شده است. کتاب حاضر با ارائۀ کاربرگ‌های قابل کپی‌برداری و جلسات سرراست، منبع ارزشمندی برای تمام متخصصانی است که با کودکان دارای تجربۀ سوءاستفاده و دچار ضربۀ روحی شدید، کار می‌کنند.

دکتر جعفر حسنی، دانشیار روان‌شناسی بالینی دانشگاه خوارزمی تهران و محمد درهرج، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی و فاطمه آیت‌مهر، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی مترجمان این کتاب هستند.

خواندن کتاب درمان شناختی - رفتاری اختلال استرس پس از سانحه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به روان‌درمانگرهای کودکان و نوجوانان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب درمان شناختی - رفتاری اختلال استرس پس از سانحه

«ارزیابی کامل کودک و محیط زندگی او پیش از شروع درمان ضروری است. تنها در این صورت می‌توان مطمئن شد که برنامهٔ حاضر مناسب‌ترین رویکرد درمانی برای کودک است و تمام عناصر آن در جهت افزایش احتمال موفقیت طراحی شده‌اند.

این ارزیابی باید جامع، چندوجهی و دارای چندین منبع اطلاعاتی باشد تا امکان درک صحیح مشکلات کودک و شناسایی عوامل زمینه‌ساز، آشکارساز و تداوم‌بخش را برای درمانگر فراهم آورد (آکادمی روان‌پزشکی کودک و نوجوان آمریکا، ۱۹۹۸؛ مایرز و همکاران، ۲۰۰۲؛ پیرس و پیرس، ۱۹۹۴). اگر برای احراز ملاک‌های تشخیصی و نشانه‌های همبود به غربالگری نیاز داشتید، می‌توانید از مصاحبه‌های ساختار یافته‌ای نظیر برنامهٔ مصاحبهٔ اختلالات اضطرابی برای کودکان (سیلورمن، ۱۹۸۷) استفاده کنید. مصاحبه‌های بالینی باید حداقل با حضور کودک، والدین/ مراقبان و سایر افراد مهم انجام شوند. در مسیر ارزیابی، گزارش‌های والدین و معلمان نیز بسیار حائز اهمیت هستند (آخنباخ و رسکورلا، ۲۰۰۷). فهرست نشانه‌های مرتبط با سوءاستفاده در کودکان (بریر، ۱۹۹۶)، شاخص واکنش اختلال استرس پس از سانحهٔ کودکان (فردریک، پینوس و نادر، ۱۹۹۲) و شاخص اختلال استرس پس از سانحهٔ UCLA (پینوس و همکاران، ۱۹۹۸) برخی از مهم‌ترین مقیاس‌های خودگزارشی برای کودکان دارای تجربهٔ رویدادهای آسیب‌زا هستند. به خاطر داشته باشید که در فرآیند ارزیابی نه تنها مواجهه با رویداد آسیب‌زا و پیامدهای آن، بلکه تاب‌آوری و عوامل حمایتی را نیز باید مورد بررسی قرار داد.

به علاوه، درمانگر باید والدین/ مراقبان را نیز مورد ارزیابی قرار دهد و مشکلات آنها را غربالگری کند؛ این مشکلات می‌توانند شامل تجربهٔ سوءاستفاده یا سایر رویدادهای آسیب‌زای در دوران کودکی، سوءمصرف مواد، مشکل در روابط بین فردی و صلاحیت در ایفای نقش‌های والدینی یا سبک دلبستگی باشند که مانع بهبودی کودک هستند.

پیش از شروع درمان باید از امنیت کودک و دسترسی او به شبکه‌های حمایتی نیز اطمینان حاصل کرد. به طور خاص، حداقل یکی از مراقبان باید در جلسات والدین/ مراقبان شرکت داشته باشند و کودک را در مسیر درمان همراهی کنند.

در پایان به درمانگران توصیه می‌شود تا با اتخاذ رویکرد دانشمند- متخصص و استفاده از مقیاس‌های مناسب، به طور مداوم پیامدها و میزان پیشرفت کودک در درمان را مورد ارزیابی قرار دهند. علاوه بر این، ساختار گام به گام برنامهٔ درمانی حاضر نیز امکان استفاده از آن به عنوان مبنایی برای پژوهش‌های بالینی را فراهم می‌آورد. برای پایش پاسخ‌های فردی و بررسی مداوم پیشرفت درمانی می‌توانید از SUDS یا سایر ابزارهای درجه‌بندی نیز استفاده کنید. این ابزارها با قابلیت اجرای آسانشان نه تنها معیاری برای موفقیت درمانی بوده، بلکه نمایانگر دقت درمان نیز هستند.

در مجموع، هنگام اجرای درمان شناختی- رفتاری متمرکز بر رویداد آسیب‌زا نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

۱. امنیت کودک

۲. نیازهای والدین/ مراقبان و دسترسی به آنها برای حمایت از کودک

۳. سطح رشدی کودک و نیاز او به تجارب جایگزین

۴. حمایت‌های اجتماعی و روابط دلبستگی کودک

۵. ملاحظات فرهنگی

۶. مشکلات مطرح شده و اولویت‌های درمانی

۷. تعدیل درمان بر اساس نیازها و نگرانی‌های خاص کودک

۸. فرمول‌بندی مداوم و تمرکز بر حوزه‌های سه‌گانه

۹. حرکت آهسته و منظم، زمان‌بندی صحیح و انتخاب مناسب اجزای درمانی

۱۰. ارزیابی مستمر و بررسی پیامدهای درمان»

چاپ دوم