کتاب برای زندگی

کتاب برای زندگی ترجمه جلد اول از تفسیرهای قرآنی امام موسی صدر است که با ترجمه مهدی فرخیان منتشر شده است.

درباره کتاب برای زندگی

قرآن کتاب آسمانی مسلمانان و نخستین منبعِ شناختِ آموزه‌های اسلامی است. اگر در مسیحیت شخصیتِ حضرت عیسی (ع) محوریت دارد، در اسلام کتاب است که محور دین و سرچشمهٔ دریافت حقایق اسلامی است، و از همین‌روست که مهمترین معجزهٔ پیامبر اسلام و نیز جاودانه تلقی می‌شود. هر حکم و اقدامی که دانشمندان اسلام و مسلمانان آن را به اسلام نسبت می‌دهند، نباید با قرآن ناسازگار باشد. در واقع، قرآن معیارِ سنجش هر آموزه و رفتاری است که آن را به اسلام نسبت می‌دهیم.

امام موسی صدر درس‌خواندهٔ حوزه‌های علمیهٔ قم و نجف است. هرچند او افزون بر تحصیلات حوزوی وارد دانشگاه شد و تحصیلات آکادمیک را نیز به آموخته‌هایش افزود، همیشه و هرجا عالم دین شناخته می‌شد. امام موسی صدر خود نیز مجموعهٔ اقدامات سیاسی و اجتماعی‌اش را ادای وطیفهٔ دینی می‌دانست.

این نکته نیز اهمیت دارد که بدانیم امام موسی صدر به درجهٔ اجتهاد نائل شده بود. می‌توان این گونه در نظر داشت که مجموعهٔ اقدامات امام موسی صدر و دیدگاه‌ها و اظهارات او برخاسته از نگرش و فهم او از اسلام بوده است. از همین جاست که مطالعهٔ تفسیرهای او اهمیت می‌یابد. ما برای شناخت نگرش امام به اسلام و برداشت او از آموزه‌های اسلامی ناگزیر از بررسی دیدگاه‌های تفسیری او هستیم.

از امام موسی صدر دو جلد تفسیر در اختیار ماست. کتاب پیش روی شما ترجمهٔ جلد اول تفسیرهای اوست که در بردارندهٔ سور قصار است. این تفسیرها در درس گفتارهای او برای کادرهای جنبش امل ارائه شده است. هدف این درس گفتارها آشنایی ژرفِ کادرها با آموزه‌های اسلام بوده است.

متن این تفسیرها از نوارهای صوتی پیاده شده است و با نسخه‌های متعددی که به مرور زمان به دست آمده، تکمیل شده و تطبیق داده شده است. با این حال، بخش‌هایی کوتاه از سخنان امام موسی صدر در این نوارهای صوتی مفهوم نبوده و یا جاافتادگی داشته که در متن کتاب با علامت [...] مشخص شده است.

ذکر این نکته نیز لازم است که ترجمهٔ آیات قرآن کریم، در سراسر این کتاب، از ترجمهٔ استاد عبدالمحمد آیتی نقل شده است.

 خواندن کتاب برای زندگی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به کتاب‌های تفسیر موضوعی قرآن مخاطبان این کتاب‌اند.

 بخشی از کتاب برای زندگی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

إِذا جاءَ نَصرُ اللّهِ وَ الفَتحُ

چون یاری خدا و پیروزی فراز آید،

وَ رَأَیتَ النّاسَ یدخُلُونَ فِی دِینِ اللّهِ أَفواجاً

و مردم را ببینی که فوج فوج به دین خدا درمی‌آیند

فَسَبِّح بِحَمدِ رَبِّک وَ استَغفِرهُ إِنَّهُ کانَ تَوّاباً

پس به ستایش پروردگارت تسبیح گوی و از او آمرزش بخواه؛ که او توبه‌پذیر است.

«إِذا جاءَ نَصرُ اللّهِ وَ الفَتحُ» هنگامی که یاری خدا و پیروزی از طرف او برسد. در این آیه «فتح» مشخصاً ذکر شده است. مفسران گفته‌اند مراد از فتح فتحِ مکّه است یا فتح مکّه یکی از بارزترین مصادیق آن است: چون یاری خداوند و فتح مکّه به دست تو فرا رسد.

چه بسا شما داستان فتح مکّه را شنیده باشید. پیامبر بنابر اسباب گوناگونی وارد مکّه شد، از جمله اینکه مکّه عبادتگاه و زیارتگاه و قبلهٔ مسلمانان بود و نمی‌توانستند این سرزمین پربرکت را نادیده بگیرند و برای فتح آن نکوشند. اما چرا باید فتح می‌شد؟ آیا مسلمانان نمی‌توانستند به مکّه بروند و بی‌خطر حج را به جای آورند، چنان که برای همهٔ عرب‌ها پیش از اسلام حق به جای آوردن حج خانهٔ خدا وجود داشت؟ پاسخ این پرسش منفی است، زیرا که اهل مکّه، به ویژه قریشیان، نمی‌توانستند خونبهای خویشان مقتولشان را بستانند و انتقام بگیرند و از این مسئله دلگیر بودند. از همین‌رو، اجازه نمی‌دادند حتی یک مسلمان به حج رود. اهل مکّه آنچنان که به همهٔ عرب‌ها اجازه می‌دادند، در برابر مسلمانان کوتاه نمی‌آمدند و نمی‌گذاشتند آنان به مکّه بیایند. پس باید حج مسلمان با زور به آنان تحمیل می‌شد. زیرا، اهل قریش به حقوق آنان و دیگران تجاوز کردند و مانع ادای مناسک حج مردم شدند. کعبه و خانه‌های پیرامونش به ملکیت کسی درنمی‌آید، و اگر ملک کسی شود، چنان که می‌دانید از آنِ سلطان مکّه می‌شود در حدیث آمده است اگر خواستند کعبه را وسعت بخشند، می‌توانند مالکِ خانه‌های پیرامون کعبه شوند و آنان را از میان ببرند، زیرا کعبه نخستین خانه‌ای است که برای مکّیان نهاده شده است. مکّه و کعبه ملکِ هیچ کسی نمی‌شوند. اگر کسی از به جا آوردن حج منع شد، باید با زور حج را به جای آورد. نخستین سبب حملهٔ پیامبر به مکّه، عبادت مسلمانان و جلوگیری اهل مکّه از به جای آوردن این واجب بود، واجبی که بنابر روایات از ارکان اسلام است. کعبه قلب و عَلَم اسلام است، در حدیث آمده است: «لا یَزالُ هذا الدِّینُ قائماً ما قامَتِ الکَعبَةُ» پس نخستین سبب فتح مکّه ادای این عبادت مهم بود. سبب دوم این بود که مکّه مرکز توطئه‌چینی‌ها بر ضد اسلام بود. چنان که می‌دانید از هجرت هشت سالهٔ پیامبر تا روز فتح مکّه ده‌ها توطئه و جنگ بر ضد پیامبر تدارک دیدند. هر روز توطئه می‌چیدند. توطئهٔ احزاب و جنگ احزاب یکی از آنها بود. بسیاری از غزوات از جمله بدر و احد در سرزمین‌های مدینه صورت گرفت. پیامبر مشاهده کرد مکّه مرکز آتش‌افروزی است و طبیعی است که هر امتی این حق را دارد که مرکز دشمن را بزند. پیامبر بر آن شد که حج را به جای آورد، تا پاسخ پرسش نخست و علت فتح مکّه را روشن کرده باشد. پیامبر به قصد حج از مدینه بیرون رفت و به پیمان با مشرکان در حدیبیه پایبند بود. علی‌رغم اینکه صلح به مصلحت مسلمانان نبود، پیامبر صلح را امضا کرد. در این صلح توان و قدرت مشرکان به رسمیت شناخته شد. برخی از صحابهٔ پیامبر به مفاد صلح اعتراض کردند، اما پیامبر آن را به دستور خداوند فرض کرد. یکی از مفاد صلح حدیبیه این بود که پیامبر امسال به مدینه بازمی‌گردد و سال آینده حج را به جای می‌آورد و هنگامی که وارد مکّه شد، همهٔ قریشیان از مکّه خارج می‌شوند و به بالای کوه‌ها می‌روند و حج مسلمانان را از دور نظاره می‌کنند.