کتاب فلسفه در سرزمین نبوت

فلسفه در سرزمین نبوت اثر سید حسین نصر به بررسی فلسفهٔ اسلامی از آغاز تا امروز می‌پردازد.

درباره کتاب فلسفه در سرزمین نبوت

این کتاب حاصل حدوداً پنجاه سال مطالعه و تأمل سید حسین نصر دربارهٔ فلسفه و مسائل فلسفی در پرتو حقایق آشکارشده از طریق وحی، هم به‌صورت عینی و هم به‌صورت اشراق درونی، است.

نصر در کتاب فلسفه در سرزمین نبوت، گزارشی جامع از تمام یافته‌های علمی و الهامی‌اش دربارهٔ تاریخ تفکر فلسفی در جهان اسلام و وحی محمدی ارائه داده است. 

 در این اثر بیش از هزار سال فلسفهٔ اسلامی، آموزه‌ها، تاریخ و رویکردهای آن از منظر نسبت موجود میان این سنت فلسفی دیرین و حقایق نبوی، که همیشه بر افق جهان اسلام و محیط و فضای فکری مسلمانان غلبه داشته، مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

یکی از جالب‌ترین نکات دربارهٔ کتاب حاضر گفتمان‌سازی دربارهٔ برخی از جریان‌های فکری است که به آن‌ها آن‌طور که باید و شاید پرداخته نشده است. از جملهٔ این جریان‌ها مکاتب فلسفی آذربایجان و شیراز است. این دو مکتب فلسفی دو حلقهٔ مهم در تاریخ تفکر فلسفی در جهان اسلام محسوب می‌شوند که متفکرانِ آن‌ها زمینه را برای ظهور مکاتب فلسفی اصفهان و تهران فراهم ساخته‌اند. استاد نصر، با استفاده از منابع موجود، تصویری بسیار جذاب از جریانات فکری جاری در این مکاتب ارائه می‌دهد و ما را دعوت به تأمل بیشتر در این خصوص می‌کند. تلاش نصر بر آن است تا پویایی و سرزندگی تفکر فلسفی در جهان اسلام به رهبری فیلسوفان ایرانی را به نمایش بگذارد.

 خواندن کتاب فلسفه در سرزمین نبوت راب ه چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 پژوهشگران تاریخ فلسفه به ویزه فلسفه اسلامی.

بخشی از کتاب فلسفه در سرزمین نبوت

مطالعهٔ فلسفهٔ اسلامی نه‌تنها در جهان اسلام بلکه در غرب نیز دارای تاریخی طولانی بوده است. سنت مطالعهٔ این فلسفه در غرب تقریباً هزارساله است و می‌تواند به سه دوره تقسیم شود: ۱. دورهٔ قرون‌وسطاییِ ترجمه و تحلیل و مطالعهٔ متون عربی؛ ۲. موج دوم ترجمه و مطالعه در رنسانس، پیرو تلاش‌های انجام‌گرفته در قرون وسطا؛ ۳. سرانجام کوششی جدید برای مطالعهٔ فلسفهٔ اسلامی که با جدیت تمام در قرن نوزدهم آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد. پیوستگی و بستگی خاصی در این تاریخ طولانی میان این سه دوره وجود دارد، لکن ناپیوستگی‌هایی نیز در کار است. بااین‌حال، ما در اینجا، در اساس، خودمان را وقف مطالعهٔ دورهٔ پایانی خواهیم کرد. علاوه‌براین، منظور ما از «فلسفه» در اینجا الفلسفه یا الحکمة الالهیه به معنای مطمح‌نظر در منابع اسلامی سنتی است -و ما در فصولی که در پی می‌آید۱۸ به تعریف آن خواهیم پرداخت- و نه معنای کلی «فلسفه» به‌سانی که در زبان‌های اروپاییِ مدرن به کار رفته است، فلسفه‌ای که می‌تواند به بسیاری از رشته‌های اسلامی سنتی دیگر نیز بسط داده شود، رشته‌هایی همچون تفسیر و تأویل، اصول دین، اصول فقه، تصوف، علوم طبیعی، و علوم زبانی.

«فلسفه» در عرف زبان‌های اروپاییْ تداعیگر معنای چیزی است که سروکار دارد با اصول کلی حاکم بر قوانین استدلال، تعاریف مفهومی، آغاز و انجام امور، و نیز تاحدی با حکمت؛ و نه‌تنها می‌توان از فلسفهٔ محض بلکه از فلسفهٔ هنر، فلسفهٔ دین یا فلسفهٔ علم نیز سخن به میان آورد. بااین‌حال، در زبان‌های اسلامی کلاسیک، الفلسفه بر مجموعه‌ای خاص از رشته‌ها و تعدادی از مکاتب فلسفی، همچون مشایی و اشراقی، دلالت می‌کند و نه صرفاً بر هر مکتب فلسفی‌ای که دربرگیرندهٔ ایده‌های «فلسفی» است. علاوه‌براین، در دوران اخیر تاریخ اسلام، در سرزمین‌های شرقیِ اسلام اصطلاح الحکمة الالهیه رایج شد و درعمل مترادفِ الفلسفه فرض شد، حال‌آنکه در سرزمین‌های غربیِ اسلام اصطلاحِ کهن‌تر الفلسفه همچنان برای اشاره به فعالیت «فیلسوفان» به کار گرفته می‌شد. به‌هرحال، در هر دو مورد، این اصطلاحات همیشه به‌عنوان عناوینی برای انواع خاصی از فعالیت عقلانی به کار می‌رفته است که مسلمانان به‌تدریج آن را با فلسفه یا «حکمت الهی»۱۹ در مورد دوم یکی دانستند، درحالی‌که سایر رشته‌هایی که در درون تمدن اسلامی نضج یافتند و دارای ابعاد فلسفی قابل‌توجهی به معنای غربیِ «فلسفه» بودند در دوران کلاسیکِ تاریخ فلسفهٔ اسلامی به‌عنوان الفلسفه یا الحکمة الالهیه دسته‌بندی نشده‌اند. بااین‌حال، باید افزود که هرچند ما در اینجا خودمان را به بحث از فلسفه در معنای سنتی آن محدود کرده‌ایم، لازم است نسبت آن را با زمینه‌های مختلفی همچون عرفان، کلام، حقوق، علوم ریاضی و طبیعی، و علوم مربوط به زبان [مانند اصول] متذکر شویم. اما ما در اینجا به بحث از این رشته‌مطالعات به‌نحو مستقل نخواهیم پرداخت، یا به فلسفه‌ای نخواهیم پرداخت که به‌معنای کلیِ اصطلاحِ غربیْ شامل آن رشته‌مطالعات می‌شوند.