کتاب دو جستار پیرامون آشویتس؛ کتاب سیاه ۲

«دو جستار پیرامون آشویتس» دو مقاله از هانا ارنت و تئودور ادورنو درباره اردوگاه‌های یهودیان اشویتس است. آشویتس شامل سه اردوگاه اصلی بود. اتاق‌های گاز و کوره‌های آدم‌سوزی برای اولین بار در این اردوگاه به‌طور وسیع راه‌اندازی شدند. این مجموعه اردوگاه‌ها تقریباً در ۳۷ مایلی غرب شهر کراکوف لهستان، نزدیک به مرز آلمان- لهستان (پیش از جنگ) در سیلسیا قرار داشتند. منطقه‌ای که آلمان نازی بعد از تهاجم و غلبه بر لهستان در ۱۹۳۹ میلادی به صورت موقت آن را ضمیمه خاک خود نموده بود. کمتر نامی را می‌توان در تاریخ معاصر یافت که به اندازۀ آشویتس (و همزادان دیگرش در داخائو برکنائو و گوشه و کنار رایش هزارساله) حضوری زنده و فعال در یکایک صحنه‌های سیاسی جهان داشته باشند. نام آشویتس در گوشه‌ای از جهان تبدیل به ابزاری برای سرکوب و غارت می‌شود و در گوشه‌ای دیگر به پیرنگی ثابت در تبلیغات انتخاباتی؛ در نقطه‌ای از جهان به بنیان تاریخ مبدل می‌شود و در گوشه‌ای دیگر به زایده‌ای که می‌باید از تاریخ بیرون رود. با این همه اما تاریخ، اگر آن را به معنای بازخوانی واقعیاتِ روی‌داده در گذشته‌ای نه چندان دور در نظر آوریم، هنوز نتوانسته پاسخی قطعی به این معما بدهد. هانا ارنت و تئودور ادورنو یهودی دو فیلسوف و جامعه‌شناس یهودی در این اثر کوشیده‌اند تا مفاهیم رایج پیرامون آشویتس را تغییر دهند. آشویتس، آن‌گونه که در این دو جستار تصویر شده است، مفهومی قومی یا نژادی نیست؛ مفهومی است که با تصویر سخیف «نژاد برتر» یا «قوم برگزیده» می‌ستیزد و چشمان ژرف‌اندیش خود را نه به گذشته‌ای بحث‌برانگیز، که به آینده‌ای نامحتوم از بربریت دوخته است. چنین آینده‌ای قابل پیش‌بینی است، قابل پیشگیری است و قابل درمان. آنچه آشویتس، در معنایی که آدورنو یا آرنت بدان می‌نگرند، به ما می‌آموزد، هزینۀ سکوت و شرارت ابتذال است؛ نه دستنامه‌ای از راهبردهای هراس یا جزواتی آماری که بتوان دست‌های آلوده را با صفحاتش تمیز کرد. این «آشویتس» است آن‌گونه که باید شناخت.