کتاب بوطیقا

کتاب بوطیقا (درباره شعر) با عنوان اصلی Poetics نوشتهٔ ارسطو و ترجمهٔ فتح‌الله مجتبائی توسط انتشارات شرکت کتاب هرمس منتشر شده است. این کتاب اثری بنیادین در حوزهٔ نقد ادبی و فلسفهٔ هنر است و به بررسی ماهیت شعر، انواع آن و جایگاه هنر در زندگی انسان می‌پردازد و از مهم‌ترین متون نظری تاریخ ادبیات جهان به شمار می‌آید. کتاب بوطیقا نه‌تنها برای علاقه‌مندان به ادبیات و فلسفه، بلکه برای پژوهشگران تاریخ فرهنگ و هنر نیز اثری مرجع محسوب می‌شود. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بوطیقا

کتاب بوطیقا اثری است که در حدود سال‌های پایانی عمر ارسطو نگاشته شده و به‌عنوان نخستین رسالهٔ مستقل دربارهٔ شعر و هنر در تاریخ اندیشه غرب شناخته می‌شود. این کتاب در ۲۶ فصل تدوین شده و بخش‌هایی از آن، به‌ویژه دربارهٔ کمدی، مفقود شده است. کتاب بوطیقا در دوره‌های مختلف تاریخی، چه در جهان اسلام و چه در اروپا، تأثیرات عمیقی بر نقد ادبی، بلاغت و زیبایی‌شناسی داشته است. ترجمهٔ فتح‌الله مجتبائی با تکیه بر چندین ترجمهٔ معتبر اروپایی و منابع عربی و اسلامی، کوشیده است تا مفاهیم پیچیدهٔ متن یونانی را برای مخاطب فارسی‌زبان روشن کند. این کتاب به تحلیل ساختار و عناصر شعر و تراژدی می‌پردازد و به سیر تطور نقد ادبی از یونان باستان تا جهان اسلام و اروپا نیز اشاره دارد. کتاب بوطیقا در کنار رسالهٔ خطابهٔ ارسطو، از منابع اصلی علم بیان و بدیع در سنت اسلامی و اروپایی به شمار می‌رود و همواره موضوع بحث و تفسیرهای گوناگون بوده است.

چرا باید کتاب بوطیقا را خواند؟

مطالعهٔ کتاب بوطیقا فرصتی است برای آشنایی با ریشه‌های نقد ادبی و فلسفهٔ هنر غربی و اسلامی. این کتاب، مفاهیمی چون تقلید، تراژدی، کمدی، ساختار داستان و عناصر شعر را به‌گونه‌ای بنیادین بررسی می‌کند و همچنان یکی از منابع اصلی برای فهم نظریه‌های ادبی و هنری به شمار می‌آید. خواننده با مطالعهٔ این اثر، با دیدگاه‌های ارسطو دربارهٔ ماهیت هنر، نقش لذت و تزکیهٔ عواطف در تراژدی، و تفاوت شعر با تاریخ آشنا می‌شود. همچنین، این کتاب نشان می‌دهد که چگونه اندیشه‌های ارسطو در طول قرون، بر نقد ادبی، بلاغت و حتی فلسفهٔ اسلامی تأثیر گذاشته است. برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر از ادبیات، هنر و نظریه‌های زیبایی‌شناسی هستند، کتاب بوطیقا اثری کلیدی است.

خواندن کتاب بوطیقا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

کتاب بوطیقا برای دانشجویان و پژوهشگران ادبیات، فلسفه، هنر و نقد ادبی، علاقه‌مندان به تاریخ اندیشه و کسانی که به دنبال درک نظریه‌های بنیادین دربارهٔ شعر و هنر هستند، مناسب است. همچنین برای کسانی که دغدغهٔ فهم ریشه‌های نقد ادبی و زیبایی‌شناسی در سنت غربی و اسلامی را دارند، مطالعهٔ این اثر توصیه می‌شود.

درباره ارسطو

ارسطو متولد ۳۸۴ قبل از میلاد فیلسوف مشهور یونان باستان و از تأثیرگذارترین اندیشمندان غربی و اولین زیست‌شناس بزرگ اروپایی بود. او در ۱۸سالگی به مدت ۲۰ سال در آکادمی افلاطون تحصیل کرد و به مدت چهار سال معلم اسکندر مقدونی بود و پس از بازگشت به آتن، مدرسهٔ «لایسیوم» را تأسیس کرد. او در ۶۲سالگی درگذشت. آثار گستردهٔ ارسطو شامل حوزه‌هایی چون فیزیک، متافیزیک، اخلاق، سیاست، ادبیات، و زیست‌شناسی می‌شود. او به همراه سقراط و افلاطون، از بزرگترین فیلسوفان یونان باستان شناخته می‌شود و به همین دلیل به «معلم اول» ملقب شده است.

در حوزهٔ فلسفه، ارسطو واضع علم منطق است. مجموعه آثار منطقی او تحت عنوان ارغنون جمع‌آوری شده‌اند که شامل مباحثی چون مقولات، قیاس‌ها و مغالطات است. او متافیزیک را «فلسفهٔ اولی» می‌نامید و آن را «دانش هستی» تعریف می‌کرد. ارسطو در فلسفهٔ طبیعی، علاوه بر چهار عنصر آب، خاک، هوا و آتش، عنصر پنجم اثیر را نیز به‌عنوان سازنده اجرام آسمانی معرفی کرد. در بحث زیبایی‌شناسی، او معیارهایی چون نظم، اندازه، تقارن و تناسب را مهم می‌دانست. از نظر اخلاقی، ارسطو معتقد بود که همهٔ اعمال انسانی به سوی خیری مطلوب هدایت می‌شوند و اندیشیدن و تفکر را وظیفهٔ خاص انسان و منبع فضیلت می‌دانست.

بخشی از کتاب بوطیقا

«شعر و نقاشی و رقص و موسیقی از انواع تقلیدند. فرق آنها در وسیلهٔ تقلید، موضوع تقلید و روش تقلید است. وسیلهٔ تقلید در شعر، وزن و آهنگ سخن است، خواه با هم و خواه جداگانه به کار روند. انواع شعر بر حسب وسیلهٔ تقلید قصد ما آن است که از شعر و از انواع آن گفت‌وگو کنیم و وظیفهٔ خاص هریک را بشناسیم و معلوم داریم که کدام طرح برای بنای یک شعر خوب شایسته است و سپس تعداد و کیفیت اجزای هر نوع را مشخص سازیم. به همین روش دربارهٔ سایر مسائل مربوط به فن شعر نیز بحث خواهیم کرد و اینک از آغاز، به ترتیب طبیعی پیش می‌رویم. حماسه، تراژدی، کمدی، اشعار دیتیرمبیک و همچنین بیشتر چنگ نواختن‌ها و مزمار زدن‌ها، همگی از انواع تقلیدند. لیکن با یکدیگر از سه جهت اختلاف دارند: وسیلهٔ تقلید، موضوع تقلید و روش تقلید. همچنانکه بعضی کسان (از راه هنر و یا بر اثر تمرین و تکرار) به وسیلهٔ رنگ‌ها و شکل‌ها، و بعضی دیگر به وسیلهٔ اصوات، بسیار چیزها را تقلید می‌کنند، در هنرهایی که ذکر شد نیز، وسایل تقلید وزن و سخن و آهنگ است، که گاه جداگانه و گاه با هم به کار می‌روند. در نواختن چنگ و مزمار، و در سایر هنرهایی همانند آن، همچون نی زدن، تنها وزن و آهنگ با هم وسیلهٔ تقلید است. در هنر رقص، وسیلهٔ تقلید تنها وزن است و آهنگ در کار نیست؛ زیرا کسی که می‌رقصد، با حرکات موزون، طبایع، اعمال و انفعالات آدمیان را نمایش می‌دهد. هنر دیگری نیز هست که تنها سخن را وسیلهٔ تقلید قرار می‌دهد -- به نظم یا به نثر، بی‌آهنگ -- و اگر به نظم باشد، یا چند نوع وزن را به هم می‌آمیزد و یا تنها از یک نوع معین پیروی می‌کند. این شکل تقلید تاکنون بی‌نام مانده است.»