کتاب تناقضات نابازیگری

کتاب تناقضات نابازیگری نوشتهٔ روبرت صافاریان است. نشر مرکز این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی دربردارندهٔ مقاله‌هایی دربارهٔ سینمای «عباس کیارستمی» و... .

درباره کتاب تناقضات نابازیگری

کتاب تناقضات نابازیگری دومین کتابی است که روبرت صافاریان در باب «عباس کیارستمی» به رشتهٔ تحریر در آورده است. گفته شده است که اندکی پس از انتشار کتاب نخست و پس از درگذشت عباس کیارستمی، درباره‌اش بسیار گفته و نوشته شده است. کتاب حاضر با نظری به همهٔ اطلاعاتی که درمورد سینمای این هنرمند ایرانی و جهانی داریم، نوشته شده است. این اثر برخی از مباحثی را که شاید به‌قدر کفایت به آن‌ها پرداخته نشده، در بر گرفته است؛ موضوعاتی همچون نابازیگری در فیلم‌های عباس کیارستمی، شعر و قالب کوتاه در آثار او و کیارستمیِ جلوی دوربین.

می‌دانیم که عباس کیارستمی هنرمندی ایرانی است. او فیلم‌سازی تأثیرگذار در سینمای جهان به شمار می‌آید و آثارش با استقبال فراوان ناقدان، داوران، کارگردانان، فستیوال‌ها و بنیادهای فرهنگی و هنری جهان روبه‌رو شده است. عباس کیارستمی از سال ۱۹۷۰ میلادی در کارِ سینما شروع به فعالیت کرد و بیش از ۴۰ فیلم سینمایی، کوتاه و مستند ساخت. از مهم‌ترین کارهایش می‌توان به سه‌گانهٔ «کوکر»، «کلوزآپ» (۱۹۹۰)، «طعم گیلاس» (۱۹۹۷) و «باد ما را خواهد برد» (۱۹۹۹) اشاره کرد. او در دورهٔ پایانی کارش به فیلم‌سازی بیرون از ایران روی آورد که حاصلش فیلم‌هایی مانند «کپی برابر اصل» (۲۰۱۰) و «مثل یک عاشق» (۲۰۱۲) بوده است. کیارستمی برندهٔ چندین جایزهٔ بزرگ سینمایی است. او پنج بار نامزد جایزهٔ نخل طلای جشنوارهٔ فیلم کن شد و در سال ۱۹۹۷ در پنجاهمین دورهٔ جشنواره فیلم کن برای فیلم «طعم گیلاس» این جایزه را گرفت. او در جشنواره‌های متعدد معتبر فیلم جهان به‌عنوان داور حضور داشته است و با چهار دوره داوری در جشنوارهٔ فیلم کن در سال‌های ۱۹۹۳، ۲۰۰۲، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۴ در میان هنرمندان ایرانی پیشتاز است؛ همچنین با دریافت ۳۲ دستاورد شخصی، پرافتخارترین هنرمند ایران به شمار رفته است. عباس کیارستمی را مهم‌ترین فیلم‌ساز ایرانی در سطح بین‌المللی دانسته‌اند. فیلم‌شناسان بسیار معتبری می‌گویند او سبک و زبان سینمایی خاص خود را به وجود آورده است. بسیاری از اهالی کشورهای دیگر، سینمای ایران و حتی کشور ایران را با او و با فیلم‌های او می‌شناسند و کتاب‌ها و مقالات متعددی دربارهٔ او به زبان‌های خارجی نوشته شده است.

خواندن کتاب تناقضات نابازیگری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب سینمای «عباس کیارستمی» پیشنهاد می‌کنیم.

درباره روبرت صافاریان

روبرت صافاریان دانش‌آموختهٔ رشتهٔ کارگردانی و عضو هیئت‌داوران انجمن مستندسازان در سال ۱۳۷۶، هیئت انتخاب دومین جشنوارهٔ مستند کیش ۱۳۷۹، هیئت انتخاب سومین جشنوارهٔ مستند کیش ۱۳۸۰، هیئت داوری چهارمین جشنوارهٔ مستند کیش ۱۳۸۱، هیئت انتخاب بیستمین و بیست‌ویکمین دوره‌های جشنوارهٔ فیلم کوتاه تهران و عضو هیئت‌تحریریهٔ نشریهٔ ادبی و هنری ارمنی‌زبان «هاندس» بوده است. او مسئول بخش «سینمای مستند در جهان» نشریهٔ «سینما - حقیقت» (تخصصی سینمای مستند) و مدرس «تحلیل فیلم» در مؤسسهٔ آموزش عالی سوره (اصفهان) از ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ بوده است. روبرت صافاریان نگارش و ترجمهٔ ده‌ها نقد و مقاله دربارهٔ سینما و سینمای مستند، در نشریات سینمایی کشور و شرکت در برنامه‌های سینمایی رادیو و تلویزیون به‌عنوان منتقد فیلم و کارشناس سینمای مستند را در کارنامهٔ فعالیت‌های حرفه‌ای خود دارد. کتاب‌های «مصاحبه در فیلم مستند» و «تناقضات نابازیگری» از آثار مکتوب او است.

بخشی از کتاب تناقضات نابازیگری

«در پروندهٔ فیلم خانهٔ دوست کجاست در مجله فیلم جای مصاحبه با فیلم‌ساز خالی است. در عوض یادداشت کوچکی در ابتدای پرونده آمده است که در آن کیارستمی دلایل پرهیز از مصاحبه را توضیح می‌دهد:

چرا مصاحبه نمی‌کنم؟

اگر هدف از مصاحبه ایجاد ارتباط باشد، من با فیلم‌هایم ــ به زبان تصویر و سینما ــ مشغول مصاحبه و ایجاد ارتباط هستم. چنانچه حرفی برای گفتن یا سؤالی برای طرح کردن داشته باشم، این‌گونه مطرح می‌کنم. من هم اگر زمانی حرفی برای گفتن داشته باشم که نتوانم آن را به زبان تصویر بیان کنم، مطمئن باشید که خودم از شما تقاضا خواهم کرد با من مصاحبه کنید.

این اشتباه است اگر کسانی تصور کنند که من مصاحبه کردن را دون شأن خود می‌دانم یا خودم را قابل این کار نمی‌دانم، یا سیاستی در پیش گرفته‌ام که مصاحبه نکنم. من اعتقاداتی دارم که خودبه‌خود مصاحبه را غیرممکن می‌کند:

۱. چون به زبان ساده فیلم می‌سازم ضرورتی به توضیح دربارهٔ فیلم‌هایم نمی‌بینم.

۲. دربارهٔ کار دیگران قضاوت نمی‌کنم.

۳. خود را مجاز نمی‌دانم مشکلات کارم را برای بیننده مطرح کنم.

۴. نمی‌خواهم ضعف‌های کارم را توجیه کنم.

۵. به هیچ‌وجه مدافع کار خودم نیستم. معتقدم هر اثری مجموعه‌ای از قوت و ضعف است. در مصاحبه‌ها سؤال‌کنندگان بیشتر در مقام مستنطق ظاهر می‌شوند تا طرح‌کنندهٔ بحث و سؤال. بنابراین مصاحبه‌شونده از همان ابتدا به دست‌وپا می‌افتد و در لاک خود فرو می‌رود. این حالت و احساس باعث می‌شود که مصاحبه‌شونده برای مقابله مدام سعی کند توجیه بتراشد و بی‌دلیل به‌طور اغراق‌آمیز از کارش دفاع کند.

۶‌. به مصاحبه برای رفع سوءتفاهم بین فیلم و تماشاگر اعتقادی ندارم. تماشاگر را بی‌واسطهٔ خودم، با فیلم تنها می‌گذارم. استنباط شخصی او حتی اگر غیرمنطقی باشد برای او درست و محترم است. خلاصه این‌که همواره حق با بیننده ــ با هر نوع تلقی ــ است.

۷. حرف‌های حاشیه‌ای به بهانهٔ فیلم ندارم و اگر هر حرفی برای گفتن داشته باشم گوش و دل محرم می‌خواهم. در گفتن برای جمع چند صد هزار نفری خوانندگان یک مجله دوراندیشی و سیاستی که لازمهٔ کار است ندارم.

۸. پیرمرد نجار در راه خانهٔ دوست می‌گفت: «اگر حرف نزنم می‌توانم تند راه بیایم.» و پسر گفت: «چشم! پس حرف نزنید!»

کیارستمی، ماهنامهٔ فیلم، آذر ۱۳۶۷»