با کد تخفیف OFF30 اولین کتاب الکترونیکی یا صوتی‌ات را با ۳۰٪ تخفیف از طاقچه دریافت کن.

کتاب پارادوکس بازیگر

نویسنده:دنی دیدرو

مترجم:پرویز احمدی‌نژاد

انتشارات:نشر گیلگمش

دسته‌بندی:

امتیاز:

۵.۰از ۲ رأیخواندن نظرات

۵٫۰

(۲)

خواندن نظرات

معرفی کتاب پارادوکس بازیگر

کتاب پارادوکس بازیگر؛ نظریه‌ای متفاوت در مورد بازیگر نوشتهٔ دنی دیدرو و ترجمهٔ پرویز احمدی‌نژاد است و نشر گیلگمش آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب پارادوکس بازیگر

از سال ۱۷۵۰ تا ۱۷۷۰ دیدرو، علاوه‌بر فعالیت برای تهیه و انتشار دانشنامه و نگارش چند کتاب فلسفی، در آثار خود هنر نقاشی، مجسمه‌سازی، ادبیات دراماتیک و هنر بازیگری را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد. از آن‌جایی که تئاتر نئوکلاسیکِ فرانسوی پاسخ‌گوی انتظارات او نبود، سال ۱۷۵۸ در کتاب گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک، با ابداع ژانر درام، شیوهٔ جدیدی برای نمایش‌نامه‌نویسی پیشنهاد می‌کند. بازیگر غریزی و بازی با تکیه بر استعداد و احساسات ذاتی جواب‌گوی این ژانر جدید نیست؛ بنابراین ضرورت پرورش بازیگر مطرح می‌شود و برای اولین‌بار دیدرو موضوع بازیگری را در بطن مطالعه و پژوهش هنر قرار می‌دهد و معتقد است که بازیگر درام دیگر نمی‌تواند فقط یک صدا باشد، او یک بدن متحرک است که نباید با خطابه‌سرا، نویسنده یا حتی شخصیت نمایش‌نامه یکی گرفته شود. نوشته‌های دیدرو دربارهٔ تئاتر از مباحث صرفاً تئاتری فراتر می‌روند و با مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، روان‌شناسی ارتباط پیدا می‌کنند. به طور کلی عصر روشنگری استنباط جدیدی از تئاتر پیشنهاد می‌کند و قصد دارد انسان را به مرحلهٔ بالاتری برساند. برای مبارزه با خرافات، ناهنجاری‌ها و زشتی‌های جامعه تئاتر کارآمدترین وسیله در دست فیلسوفانِ عصر روشنگری است. در این‌باره نظریهٔ دراماتیک دیدرو را نباید جدا از سایر نوشته‌های او، از جمله برادرزادهٔ رامو یا رؤیای دالامبر، بررسی کرد.

حکایت‌های متعددی که دیدرو از مشاهده‌های خود از اجرای نمایش‌نامه‌های گوناگون در این کتاب نقل می‌کند و بررسی بازی بازیگرانی که خود شاهد آن‌ها بوده است به‌تنهایی منبع ارزشمندی برای درک و شناخت اجرای نمایش و شیوهٔ بازیگری در تئاتر قرن هجده فرانسه است. در این زمینه او نمونه‌های رایج بازیگری را شرح می‌دهد و در ضمن نمونهٔ بازیگر و بازیگری موردنظرش را مطرح می‌کند. یکی از مشخصه‌های نوشته‌های دیدرو ابهام، تناقض و ارائهٔ وجوهِ چندگانهٔ مطلب است که در این کتاب نیز به چشم می‌خورد. از طرف دیگر، در زبان فنی تئاتر، اصطلاحاتی مانند «تقلید از طبیعت»، «طبیعت زیبا»، «طبیعت خام»، «زیبایی آرمانی»، «نمونهٔ آرمانی»، «شبح»، «روح»، «کالبد»، «اخلاق» در مکان‌ها و در دوره‌های مختلف، معانی و تعابیرِ گوناگونی را القا می‌کنند.

کتاب پارادوکس بازیگر از اشاره به شخصیت‌ها، آثار ادبی، اجرای نمایش‌نامه‌ها، وقایع و مطالب تاریخی و ادبی انباشته است.

دیدرو برای مطرح کردن نظریهٔ خود دربارهٔ بازیگر که در تناقض با نظریه‌های پذیرفته در تئاتر قرن هجده اروپا بود، از این شیوهٔ بیانی (پارادوکس) بهره برده است و نظریاتش را به صورت گفت‌وگوی آشکارکننده با شخص خیالی‌ای که مخالف نظر اوست در میان می‌گذارد و در ضمنِ تأکید و پافشاری بر نظرهای جدید خود، قصد دارد دو نظر مخالف را به هم نزدیک کند. علاوه‌براین، او به دوگانگی شخصیت بازیگر نیز می‌اندیشد. بین شخصیت بازیگر و شخصیتی که قرار است بازی کند تناقض وجود دارد و او باید بین خود و نقش فاصله‌ای ایجاد کند؛ به عبارت دیگر، قبل از اجرای نمایش، با مطالعهٔ نمایش‌نامه و تمرین‌های مکرر، یک «نمونهٔ آرمانی» از نقش در ذهن خود بپروراند.

خواندن کتاب پارادوکس بازیگر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران و دانشجویان رشتهٔ ادبیات نمایشی و بازیگری پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پارادوکس بازیگر

«اول: دیگر راجع‌به آن کتاب صحبت نکنیم.

دوم: چرا؟

اولی: چون کتاب دوست شماست.

دومی: چه اهمیتی دارد؟

اولی: بسیار مهم است. چه لزومی دارد خودتان را بین دوراهی‌ای قرار دهید که در آن یا استعداد دوست‌تان را نفی کنید یا نظر من را، و در نتیجه نظر مساعد شما دربارهٔ او یا من دستخوش تغییر می‌شود؟

دومی: چنین نمی‌شود و اگر هم چنین شود، در دوستیِ من که بر فضیلت‌های اساسیِ هر دوی شما استوار است خللی وارد نخواهد شد.

اولی: امیدوارم چنین باشد.

دومی: من مطمئنم. می‌دانید اکنون به چه شخصی شباهت دارید؟ به یکی از دوستان نویسندهٔ من که از دلبرش تمنا می‌کرد در اولین اجرای یکی از نمایش‌نامه‌هایش حاضر نشود.

اولی: دوست شما بسیار متواضع و دوراندیش بود.

دومی: می‌ترسید قضاوتی که دربارهٔ قابلیت ادبی او می‌کردند در مهر دل‌دارش تأثیر بگذارد.

اولی: می‌توانست چنین شود.

دومی: که شکست نمایش‌نامه‌اش او را در چشم دوستش خوار جلوه دهد.

اولی: که اگر برای کار او ارزش کم‌تری قایل شدند، دوستش او را کم‌تر دوست بدارد. این به نظر شما مسخره می‌آید؟

دومی: نظر دیگران این‌چنین بود. اما آن بانو در اجرای نمایش شرکت کرد و نمایش با موفقیت فراوان روبه‌رو شد، و خدا می‌داند که چه‌قدر مهرومحبت و بوسه نثار نویسنده شد.

اولی: ولی اگر نمایش شکست می‌خورد، او بیش از این لطف و محبت می‌دید.

دومی: در این مورد شک دارم.

اولی: من بر نظرم تأکید دارم.

دومی: پافشاری کنید، آیا من هم رضایت می‌دهم؟ اما فراموش نکنید که من زن نیستم و اگر اشکالی ندارد، بیش‌تر توضیح دهید.

اولی: واقعاً؟

دومی: واقعاً.

اولی: ترجیح می‌دهم خاموش بمانم، تا بخواهم نظرم را دیگرگونه بیان کنم.

دومی: من هم بر همین عقیده‌ام.»

نظرات کاربران

مشاهده همه (۱)

zarre

۱۴۰۳/۱۱/۱۶

متن کتاب مقداری سنگینه. اما یقین بدونید ارزش خوندن داره. شما رو آروم آروم با خودش همراه می‌کنه و به جایی می‌رسید که می‌بینید توی اتاق، روی صندلی کنار اولی و دومی نشستید، و هر لحظه بیشتر تشنۀ جلو رفتن بحثید.

- بیشتر

بریده‌هایی از کتاب

مشاهده همه (۷)

اشک بازیگر واقعی از مغز او تراوش می‌کند، اشکِ انسان حساس از دل او: دل و هیجانات درونیِ انسان حساس مغز او را پریشان می‌کند، درحالی‌که مغز بازیگر گاهی دل او را دچار التهاب آنی می‌کند؛ او می‌گرید، همان‌طور که کشیشی بی‌ایمان در حال ذکر مصایب حضرت مسیح می‌گرید؛ یا فریب‌کاری که مقابل زنی که دوستش ندارد زانو می‌زند؛ یا گدایی در خیابان یا مقابل کلیسا که وقتی کمکش نمی‌کنید به شما اهانت می‌کند.

zarre

واژهٔ پارادوکس از دو لغت یونانی تشکیل شده است: «پارا» به معنای خلاف و «دوکسا» به معنای نظر و در مجموع به معنای نظر مخالفِ عقیدهٔ رایج یا نظریه‌ای برخلاف پندار همگانی است. پارادوکس گفته‌ای است که با دستگاه نظری یا باور عمومی و پذیرفته‌شده در تناقض باشد.

افرا

من نظر اول خودم را دنبال می‌کنم و به این می‌اندیشم که اگر بازیگران انسان‌های نیکی بودند و حرفه‌شان را محترم می‌شمردند، تئاتر چه تأثیری روی حُسن‌سلیقه‌ها و اخلاقیات می‌گذاشت. کجاست آن نویسنده‌ای که جرئت کند به انسان‌های نیک‌سرشت پیشنهاد کند که در ملأعام حرف‌های بی‌ربط و مبتذل را تکرار کنند، یا از زنان دانایی همچون زن‌های ما بخواهد بی‌شرمانه مقابل تماشاگران متعدد سخنانی را بر زبان آورند که خود در خلوت خانواده نیز از شنیدن‌شان سرخ خواهند شد؟ [در این صورت] دیری نمی‌گذشت که نمایش‌نامه‌نویسان ما به چنان مرتبه‌ای از پاکی و ظرافت می‌رسیدند که حتی تصورش را هم نمی‌کردند؛ مرتبه‌ای که اکنون این‌همه از آن دورند. با این توصیف شک دارید که روحیهٔ ملی از این اوضاع متأثر نشده باشد؟

zarre

در چه سنی یک شخص بازیگر بزرگی است؟ آیا در سنی که انسان سرشار از شور است، خون در رگ‌هایش می‌جوشد، تکانی ساده درون و دل‌وروده‌اش را آشفته می‌سازد، و روحش با کوچک‌ترین جرقه شعله‌ور می‌شود؟ به نظر من چنین نیست. طبیعت آن کسی را در کسوت بازیگر تأیید می‌کند که بعد از سال‌ها کسب تجربه به حد اعلای هنرش دست یافته باشد؛ زمانی که شوروهیجان‌ها فروکش کرده باشد، زمانی که عقل آرام گرفته و روان بر خود مسلط شده باشد.

zarre

بازیگر برجسته‌ای که روی صحنه مقابل هم‌بازیِ ضعیف و کم‌مایه‌ای قرار گیرد، برای هم‌تراز شدن با او مجبور است از نمونهٔ آرمانی‌ای که در ذهن خود ساخته و آماده کرده است صرف‌نظر کند. در نتیجه مطالعات و تمرین‌های خود را کنار می‌گذارد: این همان چیزی است که بی‌اختیار هنگام تفریح یا گفت‌وگو پیش می‌آید؛ کسی که آهسته سخن می‌گوید، صدای مخاطب خود را نیز ضعیف می‌کند. مثال بهترش بازیِ هوئیست است: اگر نتوانید روی بازی هم‌بازی خود حساب کنید، مهارت خود را نیز از دست خواهید داد.

zarre

کلرون نقل می‌کند که لوکِن از روی بدجنسی و عمداً بازی او را تضعیف و خراب می‌کرد؛ در عوض او هم برای تلافی تلاش می‌کرد لوکِن را در موقعیت دشواری قرار دهد تا تماشاگران او را هو کنند. پس آن دو بازیگری که قادر به حمایت و پشتیبانی از همدیگر باشند کدام‌اند؟ این دو شخصیت یا هم‌ترازند یا موقعیتی که نویسنده برای آن‌ها تعیین کرده اقتضا می‌کند که یکی تابع دیگری است؛ بدون این تعادل، یکی از آن‌ها یا بسیار قوی خواهد بود یا بسیار ضعیف؛ و برای گریز از این ناهماهنگی، کم‌تر پیش می‌آید که بازیگر قوی هم‌بازیِ ضعیف را تا حدِ خود بالا آورد، برعکس، او به درجهٔ بازیگر ضعیف سقوط خواهد کرد.

zarre

می‌دانید هدف تمرین‌های متعدد چیست؟ توازن بین استعدادهای متفاوتِ بازیگران به شیوه‌ای که در نهایت یک اثر کلی و یکنواخت به ثمر برسد. هر گاه بازیگری از سر خودپسندی به این توازن تن ندهد نتیجهٔ کار همیشه به زیان پختگی کل کار و به زیان لذتی که شما باید از تماشای نمایش ببرید تمام خواهد شد، زیرا برتری یک فرد به‌ندرت می‌تواند ضعف دیگران را جبران کند. من بارها شاهد جریحه‌دار شدن شخصیت بازیگری بزرگ بوده‌ام: زمانی که تماشاگر بدون توجه به بازی ضعیف هم‌بازی‌اش، از روی حماقت، بازی او را اغراق‌آمیز اعلام کرده است.

zarre

گروتسک

فیلیپ تامسن

یادداشت هایی در باب سینماتوگرافی

روبر برسون

گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک