کتاب سینمای لحظه

کتاب سینمای لحظه نوشتهٔ «سعید عقیقی» و منتشرشده توسط نشر گیلگمش، اثری پژوهشی دربارهٔ سینمای «اریک رومر»، فیلم‌ساز موج نوی فرانسه است. این کتاب که در مجموعهٔ «کارناوال» قرار گرفته، به بررسی گرایش‌ها و سبک و جایگاه «اریک رومر» در تاریخ سینما پرداخته است. نویسنده با رویکردی تحلیلی، آثار و اندیشه‌های این فیلم‌ساز را در بستر موج نو و نسبت او با منتقدان و جریان‌های فکری معاصر بررسی کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب سینمای لحظه اثر سعید عقیقی

کتاب «سینمای لحظه» (بازنگری اریک رومر) به بازخوانی و تحلیل سینمای «اریک رومر» می‌پردازد؛ فیلم‌سازی که برخلاف هم‌دوره‌ای‌هایش مانند «ژان لوک گدار» و «فرانسوا تروفو»، کمتر در منابع فارسی و انگلیسی مورد توجه قرار گرفته است. «سعید عقیقی» با نگاهی انتقادی و تطبیقی، جایگاه «اریک رومر» را در موج نوی فرانسه و نسبت او را با جریان‌های فکری و هنری معاصر بررسی می‌کند. کتاب حاضر از منظرهای تاریخی، اخلاقی و زیباشناختی به آثار «اریک رومر» می‌نگرد و تلاش می‌کند کلیدواژه‌هایی مانند «آگاهی» و «امپرسیون» را در فهم سینمای او برجسته کند. نویسنده به تفاوت‌های رویکرد «اریک رومر» با دیگر فیلم‌سازان موج نو و واکنش منتقدان به آثارش می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این فیلم‌ساز برجسته با پرهیز از بدعت‌های تکنیکی و روایت‌های پرتعلیق، به بازنمایی لحظه‌های عادی و روزمره در زندگی مدرن علاقه‌مند است. این کتاب به‌جای مرور فیلم‌به‌فیلم، با تمرکز بر مفاهیم و گرایش‌های محوری، تصویری کلی از جهان سینمایی «اریک رومر» ارائه داده و در بخش‌هایی به مطالعهٔ موردی برخی از آثار شاخص او پرداخته است؛ همچنین به نقش «اریک رومر» به‌عنوان منتقد و سردبیر «کایه دو سینما» و تأثیر او بر نقد فیلم و «تئوری مؤلف» پرداخته است.

خلاصه کتاب سینمای لحظه

کتاب «سینمای لحظه» با تمرکز بر سینمای «اریک رومر» به بررسی سه محور اصلی در آثار او می‌پردازد؛ آگاهی تاریخی، آگاهی اخلاقی و زیباشناختی. نویسنده نشان می‌دهد که «اریک رومر» برخلاف بسیاری از هم‌نسلان خود، به‌جای نوآوری‌های تکنیکی یا روایت‌های پرکشش، به بازنمایی لحظه‌های گذرا و عادی زندگی توجه دارد و از طریق این لحظه‌ها، پیچیدگی‌های انسانی و اخلاقی را آشکار می‌کند. این کتاب به تحلیل جایگاه «اریک رومر» در موج نوی فرانسه و نسبت او با منتقدان و جریان‌های فکری معاصر می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه آثار او با وجود سادگی ظاهری، حامل لایه‌های عمیق فلسفی و اخلاقی هستند. «سعید عقیقی» با بررسی نمونه‌هایی از فیلم‌های رومر، به نقش تصادف و انتخاب و احتمالات در روایت‌های او اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که چگونه شخصیت‌ها در آثار رومر میان تقدیر و اراده، اخلاق و تمایل و سنت و مدرنیته در نوسان هستند. این کتاب به تأثیرپذیری رومر از فلسفه، ادبیات و نقاشی امپرسیونیستی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه او با پرهیز از قضاوت‌های قطعی، به نمایش تجربه‌های انسانی در بستر تاریخ و فرهنگ معاصر علاقه‌مند بوده است.

چرا باید کتاب سینمای لحظه را خواند؟

کتاب حاضر برای کسانی که به سینمای موج نوی فرانسه، نقد فیلم و تحلیل‌های عمیق دربارهٔ سبک و اندیشهٔ فیلم‌سازان علاقه دارند، فرصتی برای آشنایی با یکی از چهره‌های کمترشناخته‌شدهٔ این جریان فراهم می‌کند. کتاب «سینمای لحظه» با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به بررسی مفاهیم کلیدی در آثار «اریک رومر» می‌پردازد و خواننده را با لایه‌های پنهان و فلسفی سینمای او آشنا می‌سازد. مطالعهٔ این کتاب می‌تواند نگاه تازه‌ای به نسبت میان سینما، فلسفه و اخلاق ارائه دهد و درک عمیق‌تری از روایت‌های ساده اما چندلایهٔ رومر به دست دهد.

خواندن کتاب سینمای لحظه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به سینمای هنری (سینمای اروپا)، دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های سینما و مطالعات فرهنگی و کسانی که به نقد و تحلیل فیلم‌های موج نوی فرانسه و مفاهیم فلسفی و اخلاقی در هنر علاقه دارند، مناسب است؛ همچنین این اثر برای کسانی که دغدغهٔ فهم روایت‌های غیرمتعارف و شخصیت‌پردازی‌های پیچیده را دارند، مفید است.

بخشی از کتاب سینمای لحظه

«رومرِ پیشاکلاسیک

پرسیوال

فارغ از مجادلات رومر با منتقدان کایه دو سینمای ایدئولوژیک، که احتمالاً هر دوربین فیلم‌برداری را «ابزار ایدئولوژی بورژوازی» قلمداد می‌کردند، پروژهٔ گران‌قیمت و بلندپروازانهٔ او نوعی شبیه‌خوانیِ قرون‌وسطایی برای پیوند حکایت‌های تاریخی با سینمای امروز است. به‌عمد و با تأکید از عبارت آشنای «شبیه‌خوانی» استفاده می‌کنم تا هم‌زمان با اشاره به غرابت کار رومر به حکایت پهلوانی شامل ترکیبی از روایت داستان از طریق تک‌گویی قهرمان، دیالوگ بین شخصیت‌ها و داستان‌گویی موزیکال با استفاده از همسرایان و استفاده از شمایل‌های رنسانسی برای روایت ماجراهای پرسیوال ولزیِ کرِتین دو تروآ ــ شاعر قرن دوازدهم میلادی ــ اعتبار او را در مقام فیلم‌ساز معاصر یادآوری کنم.

رومر در پرسیوال بر نقاشی‌های بی‌سایهٔ رنسانسی متمرکز شده که نتیجه‌اش تصاویری متصنع، فاقد پرسپکتیو و در نتیجه نامعمول برای سینماست. آیا می‌توان کار او را، از نظر فرم بصری، با نقاشان کهن قیاس کرد؟ آیا از ترکیب سطح صاف و حرکت منحنی ــ چه در کمپوزیسیون و چه در میزانسن ــ در میان دکوری بزرگ و ثابت می‌توان به تصویری سینمایی دست یافت؟ پرسیوال به این پرسش پاسخ مثبت می‌دهد و رومر بیش از هر فیلم دیگرش به شگردهای نمایشیِ پیش از رنسانس نزدیک می‌شود. او با پرسیوال، برخلاف دو فیلم تاریخی‌اش یعنی مارکیزفُن اُ… و بانو و دوک و در موقعیتی نزدیک به عاشقانهٔ آستره و سلادون، می‌کوشد در لایهٔ روایی داستان باقی بماند. رومر از تجربهٔ بسط روایتِ داستانی در دکور بزرگ و فضای محدود موفق می‌شود به راهکاری دست یابد که فرهنگ غرب آن را نه در درون خود که خارج از فضای اروپا دیده بود: «سینمای سنتی» و نه لزوماً‌کلاسیک، با فاصله‌ای معنادار از الزامات روایت ارسطویی، واقع‌گرایی و ناتورالیسم. موزیکالی پیش از اُپرا و حکایتی بدون پیچ‌وخم، با راویانی متنوع، اما بی‌هیچ اثری از هارمونی در مدرنیسم هنری. بنابراین او در پرسیوال همان‌قدر از موزیکال‌های کلاسیک و مدرن دور است که از رمانس‌های کلاسیک و مدرن.

به این ترتیب، رومر به تصویرسازیِ سنتیِ پیشاکلاسیکی دست می‌یابد که لاجرم جایی در اروپای پس از اروپا شدن نداشت. فصل ورود شوالیه به قلعه از همان رویکردی برمی‌آید که بخشی از فرهنگِ سنتی را در سراسر دنیا به هم وصل می‌کند و شگردهای پیشاکلاسیک آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد: قابلیت‌های پیشاکلاسیکِ روایی که در سینما می‌توان نام‌هایی چون سرکیس پاراجانیان (سرگئی پاراجانف) را ــ با قاب‌های تخت و فاقد پرسپکتیو و همچنین نگاه‌های روبه‌دوربین بازیگرانش در رنگ انار و افسانهٔ قلعهٔ سورام ــ به یاد آورد. به صحنه‌ای نمونه‌ای بنگریم: پرسیوال در نبردی که نوازندگان و همسرایان همراهی‌اش می‌کنند بر رقیبش چیره می‌شود و آن‌گاه با قطع موسیقی و آواز، در سکوت رو به دوربین، نصیحت مرشدش مبنی‌بر امان دادن به پهلوان خلع‌سلاح‌شده را به خود و بینندگان گوشزد می‌کند. در فصل همراهی پرسیوال و بانوی قلعه، هر یک از آن‌ها بخشی از داستان را به آواز می‌خواند و اگر بخواهیم به زبان سینما سخن بگوییم، بازیگران گاه در حال خواندن «شرح صحنهٔ فیلم‌نامه» اند و این راهکار نه‌تنها ما را از فیلم کلاسیک دور می‌کند، که به جای سینما بینندگان را در متون مقفای میان نمایش‌نامه‌های یونان باستان و حکایت‌های قرون وسطی سرگردان می‌سازد.»