کتاب عروسی

کتاب عروسی نمایشنامه‌ای نوشتهٔ نیکلای واسیلیویچ گوگول و ترجمهٔ آبتین گلکار است و انتشارات شرکت کتاب هرمس آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب عروسی

نخستین نسخهٔ ناتمام عروسی مربوط به سال ۱۸۳۳ است. واقعهٔ آن در روستا و در حال و هوای خانواده‌های اربابی و زمین‌دار روی می‌داد. عنوان آن، خواستگاران بود و در آن هنوز اثری از پادکالیوسین و کاچکاریوف (قهرمانان اثر نهایی) دیده نمی‌شد. در بهار سال ۱۸۳۵ نخستین نسخهٔ کامل نمایشنامه به پایان رسید و پادکالیوسین و کاچکاریوف در آن پدیدار شدند. گوگول در ۴ مه ۱۸۳۵ این نسخه را در مسکو، در خانه میخاییل پاگودین، مورخ و روزنامه‌نگار روس، قرائت کرد. در همان زمان بود که عنوان جدید عروسی نیز برای اثر برگزیده شد. در پاییز ۱۸۳۵ گوگول مشغول آماده‌کردن متن نمایشنامه برای اجرا در تئاتر بود، ولی به علت سرگرم‌شدن به نگارش بازرس در اکتبر تا دسامبر همان سال، این کار را به تعویق انداخت. در نامه‌ای که به تاریخ ۶ دسامبر ۱۸۳۵ به پاگودین نوشت و در آن، خبر تمام‌شدن بازرس را به او داد، دربارهٔ عروسی نوشت: «قصد ندارم آن کمدی را که در مسکو برایتان خواندم به تئاتر بدهم.» ولی در بهار ۱۸۳۶ به واسطهٔ تقاضاهای پیگیرانه میخاییل شِپکین، هنرپیشه مشهور که گوگول قول داده بود نمایش را برای مراسم بزرگداشت او حاضر کند، دوباره کار بر روی عروسی از سر گرفته شد. پس از آن کار تا سال ۱۸۴۱ متوقف ماند، یعنی تا زمانی که گوگول سرانجام آخرین اصلاحات و تغییرات را در اثر انجام داد تا آن را برای چاپ در مجموعه آثار کامل خود در سال ۱۸۴۲ آماده کند.

نخستین چاپ عروسی در جلد چهارم همین مجموعه کامل آثار انجام گرفت. نمایش در ۹ دسامبر ۱۸۴۲ در پترزبورگ (در مراسم بزرگداشت ایوان ساسنیتسکی هنرپیشه) و در ۵ فوریه ۱۸۴۳ در مسکو (در مراسم بزرگداشت شپکین) روی صحنه رفت، ولی در پترزبورگ به واسطهٔ بازی بد هنرپیشه‌ها موفقیتی به دست نیاورد. بلینسکی، منتقد بزرگ سدهٔ نوزدهم روسیه، بلافاصله پس از تماشای آن در نامه‌ای نوشت: «همین الان از تئاتر آمده‌ام. عروسی ناکام ماند و هو شد. بسیار بد و کسالت‌بار بازی شد. ساسنیتسکی (که نقش کاچکاریوف را بازی می‌کرد) حتی نقشش را حفظ نبود. ساسنیتسکایا (همسر ساسنیتسکی و ایفاگر نقش عروس) عالی بازی کرد. مارتینوف (پادکالیوسین) هم خیلی خیلی خوب بود. بقیه همه غیرقابل‌تحمل بودند. حالا دشمنان گوگول جشن می‌گیرند.» بلینسکی اندکی بعد نوشته‌ای در مجلهٔ یادداشت‌های میهنی (آتِچِستوِنّیه زاپیسکی) به چاپ رساند که در آن به منظور راهنمایی بازیگران برای ایفای نقش، تحلیلی از شخصیت‌های نمایش ارائه کرده بود (نوشتهٔ بلینسکی در پایان کتاب حاضر گنجانده شده است).

اجرای عروسی در مسکو بسیار بهتر بود، هرچند در آنجا نیز بازیگران نقش‌های اصلی، یعنی شپکین (پادکالیوسین) و ژیووکینی (کاچکاریوف) باز بهترین بازی‌های خود را ارائه ندادند. به گفته سرگئی آکساکوف، نویسندهٔ بزرگ و از دوستان نزدیک گوگول، کمرویی شپکین در صحنهٔ رویاروشدن با عروس، شخصیت شهردار در بازرس را به ذهن تداعی می‌کرد و در تک‌گویی آخر نیز تغییر روحیه پادکالیوسین بسیار بد نشان داده شد.

در سدهٔ بیستم، عروسی گوگول علاوه بر اجراهای متعدد در شهرهای مختلف روسیه، دو بار نیز دستمایهٔ ساخت فیلم‌های سینمایی شد: نخست در سال ۱۹۳۶ به کارگردانی مشترک اِراست گارین و خِسیا لوکشینا (متأسفانه هیچ نسخه‌ای از این فیلم تا امروز باقی نمانده است) و بار دوم در سال ۱۹۷۷ به کارگردانی ویتالی مِلنیکوف.

عروسی اگرچه با شهرت و موفقیتی همانند بازرس روبه‌رو نشد، ولی به هرحال آغازگر مسیری نو در نمایشنامه‌نویسی واقع‌گرایانه روسی بود و بسیاری از درون‌مایه‌ها و عناصر آن بر آثار نمایشنامه‌نویسان رئالیستِ پس از گوگول، از جمله آلکساندر آستروفسکی، بزرگ‌ترین نمایشنامه‌نویس حرفه‌ای روسیه در سده نوزدهم، تأثیر آشکار گذاشتند.

خواندن کتاب عروسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران و طرفداران ادبیات روسیه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره گوگول

نیکالای واسیلیویچ گوگول (۱۸۰۹ ـ ۱۸۵۲) در روستای بالشیه ساروچینتسی در ایالت پولتاوا (واقع در اوکرایین) به دنیا آمد. پس از پایان دبیرستان به پترزبورگ رفت و امیدوار بود بتواند در آنجا شغل دولتی نان‌وآب‌داری به دست آورد، ولی پترزبورگ این امید را برآورده نساخت و گوگول مقامی بیش از یک کارمند ساده پیدا نکرد.

در عوض در عرصه ادبیات با اقبال بیشتری روبه‌رو شد. مجموعه داستان‌های شب‌هایی در قصبه نزدیک دیکانکا (۱۸۳۲ ـ ۱۸۳۱) تحسین پوشکین را برانگیخت و نام و اعتباری برای نویسنده جوان به همراه آورد. مجموعه داستان‌های بعدی او با عنوان میرگورود (۱۸۳۵) و داستان‌های پترزبورگی (۱۸۴۲ ـ ۱۸۳۵) شهرت او را در مقام یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان روسیه تثبیت کردند و بسیاری از داستان‌های این مجموعه‌ها (از جمله تاراس بولبا، دماغ، یادداشت‌های یک دیوانه، شنل) در سطح جهان همچون شاهکارهای هنر داستان‌نویسی قلمداد می‌شوند. رمان ناتمام نفوس مرده نیز که آخرین اثر مهم گوگول به شمار می‌آید انتقادی سخت از نظام رعیت‌داری آن زمان روسیه است و به گفته آلکساندر هرتسن، نویسنده و اندیشمند بزرگ روس، «لرزه‌ای بر سراسر روسیه انداخت».

گوگول گذشته از نثر به نمایشنامه‌نویسی نیز توجه داشت. کمدی بازرس او را بسیاری از منتقدان بزرگ‌ترین نمایشنامه کمدی تاریخ روسیه می‌دانند. این اثر در سطح ادبیات نمایشی جهان نیز جایگاه والایی را در اختیار دارد. گوگول غیر از بازرس نمایشنامه دیگری به نام عروسی نیز نوشته است. آثار نمایشی ناتمام و صحنه‌های منفردی نیز از این نویسنده بزرگ باقی مانده است که مشهورترین آنها قماربازان است.

بخشی از کتاب عروسی

«پادکالیوسین، استپان

پادکالیوسین: این دلال ازدواج نیامد؟

استپان: نخیر قربان.

پادکالیوسین: رفتی پیش خیاط؟

استپان: بله.

پادکالیوسین: خوب، دارد فراک مرا می‌دوزد؟

استپان: بله.

پادکالیوسین: زیاد دوخته؟

استپان: بد نیست. الان سرگرم جادگمه‌هاست.

پادکالیوسین: چی گفتی؟

استپان: می‌گویم الان سرگرم جادگمه‌هاست.

پادکالیوسین: نپرسید اربابت برای چه کت فراک می‌خواهد؟

استپان: نه، نپرسید.

پادکالیوسین: نگفت نکند اربابت خیال ازدواج دارد؟

استپان: نه، چیزی نگفت.

پادکالیوسین: ولی حتما فراکهای دیگری هم آنجا دیدی. لابد برای دیگران هم کت می‌دوزد؟

استپان: بله، آنجا خیلی کت هست.

پادکالیوسین: ولی پارچه آنها لابد از پارچه من بدتر است؟

استپان: بله، پارچه شما بیشتر به چشم می‌آید.

پادکالیوسین: چی گفتی؟

استپان: می‌گویم پارچه شما بیشتر به چشم می‌آید.

پادکالیوسین: خوب، ولی نپرسید برای چه اربابت از ماهوت به این نازکی کت می‌دوزد؟

استپان: نه.

پادکالیوسین: چیزی نگفت که شاید اربابت می‌خواهد زن بگیرد؟

استپان: نه، هیچ حرفی در این مورد نزد.

پادکالیوسین: ولی تو که به او گفتی من کی هستم و کجا کار می‌کنم؟

استپان: بله.

پادکالیوسین: خوب، او چه گفت؟

استپان: گفت هرکاری از دستم بربیاید می‌کنم.

پادکالیوسین: خیلی خوب. مرخصی.

(استپان بیرون می‌رود.)»