کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر

کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر اثری از توماش زدلاچک است که با ترجمه احد علیقلیان در دست دارید. این کتاب به مخاطبان کمک می‌کند تا شیوه‌ای نو برای اندیشین به اقتصاد فرابگیرند. 

درباره کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر

کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر اولین بار در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و روشی جدید برای اندیشیدن به اقتصاد را به مخاطبان معرفی می‌کند. 

امروزه اقتصاد را به عنوان یک علم می‌شناسند. اما آنچه توماش زدلاچک در این کتاب بیان می‌کند این است که اقتصاد یک پدیده فرهنگی است و محصولی از تمدن ما است. او برای اینکه این حرف خود را اثبات کند سری به تاریخ، اسطوره، دین و اخلاقیت می‌زند. نشان می‌دهد که اقتصاد با فلسفه آغاز شده است و با تاریخ و دین درهم آمیخته است. او به حماسه گیل گمش سری می‌زند: کهن‌ترین اثری ادبی که به دست انسان رسیده است و امروزه تنها بخش‌هایی از آن باقیمانده است که از اقتصاد، سیاست ملل، جنگ، جادو، و دین سخن می‌گوید. 

توماش زدلاچک در این کتاب مفاهیم بسیاری را مطرح می‌کند: حماسه گیل گمش، عهد عتیق، ظهور مسیحیت، نظریات مختلف اقتصاددانان از دکارت گرفته تا آدام اسمیت و همچنین مصرف‌گرایی که یکی از نشانه‌های بارز عصر دوران حاضر ما است. او همچنین در تلاش است تا به پرسش‌های مختلفی پاسخ دهد:  معنی و هدف اقتصاد چیست؟ آیا می‌توانیم هر کاری را که به لحاظ فنی قادر به انجام آن هستیم به لحاظ اخلاقی انجام دهیم؟

کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

خواندن کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر را به علاقه‌مندان به مطالعات اقتصادی پیشنهاد می‌کنیم. 

درباره توماش زدلاچک

توماش زدلاچک، اقتصاددان و استاد دانشگاه اهل چک، ۲۳ ژانویه ۱۹۷۷ متولد شد. او در دانشگاه ییل تحصیلاتش را به پایان رساند و در همانجا به عنوان یکی از پنج ذهن برتر در اقتصاد شناخته شد و مورد تقدیر قرار گرفت. 

توماش زدلاچک در حال حاضر عضو شورای ملی اقتصاد پراگ است. در دانشگاه چارلز تحصیل می‌کند و استراتژیست ارشد بانک ČSOB در کشورش نیز هست. 

بخشی از کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر

خواب فرعون: یوسف و نخستین چرخه تجارت

البته نخستین چرخه اقتصادی تاریخ چندان ساده نبود و با راز درآمیخته بود. و آن خواب معروف فرعون است که هفت گاو فربه و هفت گاو لاغر را در خواب دید و آن را برای یوسف، پسر یعقوب، تعریف کرد. یوسف خواب را به نوعی پیش‌بینی کلان اقتصادی تعبیر کرد: هفت سال فراوانی و به دنبالش هفت سال فقر، قحطی و فلاکت.

فرعون خوابی دید که اینک بر کنار نهر (نیل) ایستاده است که ناگاه از نهر هفت گاو خوب‌صورت و فربه‌گوشت برآمده بر مرغزار می‌چریدند و اینک هفت گاو دیگر بدصورت و لاغرگوشت در عقب آنها از نهر برآمده به پهلوی آن گاوان اول به کنار نهر ایستادند. و این گاوان زشت‌صورت و لاغرگوشت آن هفت گاو خوب‌صورت و فربه را فروبردند و فرعون بیدار شد.

یوسف سپس خواب فرعون را تعبیر می‌کند: همانا هفت سال فراوانی بسیار در تمامی زمین مصر می‌آید، و بعد از آن هفت سال قحط پدید آید و تمامی فراوانی در زمین مصر فراموش شود و قحط زمین را تباه خواهد ساخت. سپس یوسف به فرعون توصیه می‌کند که درواقع چگونه از نتایج این پیش‌بینی اجتناب کند ــ یعنی چگونه درواقع قحطی و هفت سال فراوانی را پشت‌سر بگذارد.

پس اکنون فرعون می‌باید مردی بصیر و حکیم را پیدا نموده او را بر زمین مصر بگمارد. فرعون چنین بکند و ناظران بر زمین برگمارد و در هفت سال فراوانی خمس از زمین مصر بگیرد و همه مأکولات این سال‌های نیکو را که می‌آید جمع کنند و غله را زیردست فرعون ذخیره نمایند و خوراک در شهرها نگاه دارند تا خوراک برای زمین به جهت هفت سال قحطی که در زمین مصر خواهد بود ذخیره شود مبادا زمین از قحط تباه گردد.

حالا اجازه بدهید چند نکته در این باره بگوییم. به کمک مالیات به نسبت یک‌پنجم محصول در سال‌های خوب برای ذخیره کردن محصول و سپس گشودن انبارهای غله در سال‌های بد درواقع از وقوع این پیش‌بینی جلوگیری شد (سال‌های رونق محدود شد و از گرسنگی جلوگیری شد ــ به کمک اولین نمونه تثبیت مالی). این به‌روشنی نشان می‌دهد که اگر پیش‌گویی «درست»، دقیق، باشد معمولا آنچه پیش‌گویی شده هرگز اتفاق نمی‌افتد. بنابراین در اینجا تناقضی در کار است: اگر بتوانیم مشکلات را پیش‌بینی کنیم و اقدامات مناسب را در پیش بگیریم، این مشکلات اصلا پیش نخواهد آمد. بنابراین پیش‌بینی‌های عهد عتیق به هیچ روی نگاه جبرگرایانه به آینده نبود بلکه هشدار و تغییرات راهبردی در امور ممکن‌الوقوع بود که نیازمند نوعی واکنش بود. اگر واکنش بسنده بود، آنچه پیش‌بینی شده بود معمولا اصلا رخ نمی‌داد.

این اصلِ «پیامبر نفرین‌شده» یا «پیش‌گویی تناقض‌آمیز» را می‌توان در داستان یونس پیامبر نیز دید؛ به نظر می‌رسید که یونس از این نکته آگاه بود (که پیش‌گویی‌ها، وقتی به آنها توجه شود، هرگز عملا تحقق نمی‌یابد) و به همین دلیل بود که نمی‌خواست پیامبر باشد: شهر نینوا هرگز نابود نشد، گرچه (یا دقیق‌تر بگوییم درست به همین علت) یونس به زیان آن پیش‌گویی کرد.

اگر خطر پیش‌بینی شده است، می‌توان کلا یا دست‌کم تا حدی از آن اجتناب کرد. نه یوسف و نه فرعون قدرت اجتناب از فراوانی یا قحطی نداشتند (از این حیث تعبیر خواب راست و ظاهرشدن آینده رازآمیز بود)، اما آنها از تأثیرات و عواقب این پیش‌گویی اجتناب کردند (از این حیث تعبیر خواب «نادرست» بود) ــ در نهایت در مصر قحطی رخ نداد و این به دلیل به‌کار بستن سیاست اقتصادی معقول و بسیار شهودی بود. به عبارت دیگر، هیچ‌کس از آینده خبر ندارد ــ حتی پیامبران ــ و دلیلش فقط این است که مردم به شیوه معینی به اطلاعات مربوط به آینده واکنش نشان می‌دهند؛ این نکته به خودی خود و به‌تنهایی آینده و اعتبار پیش‌گویی را تغییر می‌دهد. این اصل مستقیمآ در برابر پیش‌گویی صادقانه می‌ایستد، مفهومی آشنا در علوم اجتماعی. پاره‌ای پیش‌بینی‌ها وقتی به زبان آورده (و به آنها ایمان آورده) می‌شود به مطلوب خود می‌رسند و پاره‌ای دیگر وقتی اعلام (و به آنها ایمان آورده) می‌شود خود را نقض می‌کنند.