کتاب درخت آتش

درباره نزار قبانی

نزار قبانی شاعری که به شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است، با اصالت سوری از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان جهان عرب بود.

نزار قربانی در سال ۱۹۲۳ در دمشق به دنیا آمد. سرودن شعر را از شانزده ‌سالگی آغاز کرد. در ۱۹۴۴از دانشکده حقوق در دمشق فارغ‌التحصیل و در وزارت خارجه سوریه به کار مشغول شد. در شهرهای قاهره، لندن، بیروت و مادرید خدمت کرد و پس از وحدت مصر و سوریه سفیر این جمهوری متحده در چین شد.

هنگامی که ۱۵ ساله بود خواهر ۲۵ ساله‌اش به علت مخالفت در ازدواج با مردی که به او تحمیل شده بود، خودکشی کرد. در حین مراسم خاکسپاری خواهرش تصمیم گرفت که با شرایط اجتماعی که او آن را مسبب قتل خواهرش می‌دانست بجنگد. زن و عشق موضوع اصلی شعر قبانی‌اند. خودکشی خواهرش در ناکامی عاشقانه، مرگ پسر نوجوانش به بیماری قلبی، کشته‌شدن همسرش بلقیس‌الراوی در بمب‌گذاری سفارت عراق، بر شعرش بسیار اثر گذاشتند.

در چهل و سه سالگی، کار دیپلماسی را رها کرد و فقط به شعر پرداخت و با شکست و عقب ‌نشینی اعراب در مسئله فلسطین، از شعر عاشقانه به شعر سیاسی و شعر مقاومت روی‌آورد.

شعرهایش را خوانندگانی مانند ام کلثوم، عبد الحلیم حافظ و نجاة الصغیرة(مصر)، فیروز و ماجده الرومی (لبنان)، کاظم الساهر(عراق) خوانده‌اند. او در دنیای عرب از شهرت زیادی برخوردار است و شعر او به اکثر زبان‌های دنیا ترجمه شده‌است و خوانندگانی بی‌شمار دارد.

قبانی به زبان‌های فرانسه، انگلیسی و اسپانیولی مسلط بود. هنگامی که از او پرسیده می‌شد که آیا او یک انقلابی است، در پاسخ می‌گفت: «عشق در جهان عرب مانند یک اسیر و برده‌است و من می‌خواهم که آن را آزاد کنم. من می‌خواهم روح و جسم عرب را با شعرهایم آزاد کنم. روابط بین زنان و مردان در جهان ما درست نیست.»

نزار در کتاب داستان من و شعر می‌نویسد: «بیشتر اشعارم را به سفر مدیونم اگر مانند میخ خیمه در خاک وطنم فرو مانده بودم چهره شعرم به چه حالتی درمی‌آمد.» و «ازدمشق دور افتادم. زبان‌های دیگری آموختم. اما الفبای دمشقی‌ام چسبیده به انگشتان، گلو و جامه‌هایم. همان کودکی ماندم که آنچه در باغچه‌های دمشق از نعناع، نیلوفر و نسترن بود، هنوز در کیف دستی خود دارد. در هر مهمان‌خانه جهان که رفتم دمشق را با خود بردم و با او روی یک تخت خوابیدم.»

حمید رحمانی، مهدی سرحدی، موسی بیدج، یغما گلرویی، اصغر علی کرمی ،رضا طاهری، موسی اسوار ،رضا عامری و احمد پوری، ایاد فیلی، مترجمانی هستند که تاکنون بخش‌هایی از آثار نزار را به فارسی ترجمه کرده‌اند.

بیشتر شعرهای نزار قبانی ساده و روان هستند و حتی گاهی از سوی منتقدان به دلیل روانی و سادگیِ بیش از اندازه مورد نقد قرار می‌گیرند. برخی منتقدان ادبی شعرهای او را مانند یک نثر ادبی می‌دانستند که فاقد ویژگی‌های لازم برای شعر بودن است.

نزار قبانی معتقد بود که شعرهای ساده او باعث شده است که شعر همگانی شود و همه مردم از خواندن لذت ببرند. در حالی که پیش از این شعر به دلیل سبک و سیاق سنگینی که داشت فقط به طبقه مرفه و طبقه تحصیلکرده جامعه تعلق داشت.

شعرهای قبانی به لحاظ بُعد عاطفی که از آن برخوردار هستند، همواره با استقبال گسترده روبرو بوده است. همین دلیل بسیاری از سروده‌های نزار قبانی به زبان‌های مختلف جهان ترجمه شده است. شعرهای او در ایران نیز از توجه و اقبال خوبی برخوردار بوده است و می‌توان گفت که این چهره در ایران نیز شناخته ‌شده است.