کتاب تار و پود ۲

کتاب الکترونیکی «تار و پود ۲» نوشتهٔ سیدمهدی موسوی در انتشارات کتابستان معرفت چاپ شده است. در جلد اول این کتاب، تلاش شد مبانی نظری شعر و شگردهای شاعرانه با روش‌های کارگاهی تلفیق گردد. در این جلد، بنا بر آن است فضایی صرفاً کارگاهی تدارک دیده شود تا از این رهگذر، برخی از ریزه‌کاری‌ها و فنون شاعرانه در مقام عمل، تحلیل و بررسی گردد.

دربارهٔ کتاب تار و پود ۲

 این مجموعه‌ در پنج فصل تنظیم شده است:

در فصل اول (بازآفرینی شعر) به سراغ اشعاری رفته‌ایم که گرفتار کاستی‌ها و سستی‌های زبانی و موسیقیایی‌اند یا پرداخت ضعیفی دارند و از انسجام شایسته‌ای بهره‌مند نیستند؛ سپس تلاش شده است که با پیشنهادهای ساده و ملموس، این کاستی‌ها برطرف گردد و مخاطب، مستقیم در جریان ترمیم شعر قرار گیرد و فرایند بازآفرینی یا حکّ و اصلاح آن را به‌طور عینی و شفّاف دریابد.

در فصل دوم (از کوشش تا کشش شاعرانه)، برای هر شگرد شاعرانه‌ای سرمشقی انتخاب کرده‌ایم تا علاقه‌مندان ازروی آن به تمرین بپردازند و کنش‌گرانه شگردهای ادبی را مشق کنند و با کوشش شاعرانه، رفته‌رفته به کشش و جوشش شاعرانه دست یابند.

در فصل سوم (مشق جانشینی و هم‌نشینی)، اشعار و ابیاتی از برخی شاعران انتخاب و با حذف کلمه یا عباراتی از این اشعار، جای‌گزین‌هایی پیشنهاد شده و در ادامه، این پیشنهادها با سروده‌ی شاعر سنجیده و ارزیابی گردیده است.

در فصل چهارم (بازآرایی شعر) نیز، از برخی شاعران تقاضا شده است تا نمونه‌ی شعرهایی را که پس از سرودن، بازبینی و بازآرایی کرده‌اند، در اختیارمان بگذارند. پس از مقایسه‌ی نمونه‌های اولیه با نمونه‌های اصلاح‌شده، به اختصار توضیح داده‌ایم که با این بازآرایی، چگونه شعری به کمال مطلوب‌تری نائل می‌گردد.

در فصل پنجم (حکایت‌ها و روایت‌های کارگاهی شعر)، خاطرات و یادداشت‌های کارگاهی برخی از شاعران نقل شده است، تا نشان دهیم که گاهی پیشنهادهای اساتید یا دوستان شاعر، چگونه می‌تواند به آراستن و پیراستن شعر یاری برساند.

کتاب تار و پود ۲ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب که فضایی کارگاهی و تمرینی دارد به شاعران و علاقه‌مندان به آموختن ریزه‌کاری‌های سرایش شعر پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب تار و پود ۲

مرمّت بنای دو مثنوی

مثنوی اول:

۱) من خودم را پیش پایت افکنم

تا بدانی عاشق زارت منم

۲) جانم آیا در مثَل مانند چیست؟

هیزمی اندر اجاق دوستی‌ست

۳) دل ز دوریّ تو پرخون گشته است

از فراق روت، مجنون گشته است

۴) خنده کن، لبخند تو یاری کند

از من این لبخند، پرستاری کند

۵) روی تو خود عکس حوض آب ماست

مرهمی هم بر دل بی‌تاب ماست

۶) چتر خود بگشا دمی، باران گرفت

شاعری‌کردن دوباره جان گرفت

۷) کاین چنین در فکر خود مستِ توام

چتر بگشا زود، پابست توام

۸) لحظه‌هایم را تو خوش‌بو می‌کنی

تا بدانم که گل شعر منی

۹) لحظه‌های عاشقی دل‌تنگ‌اند باز

دربه‌در بی‌تو چه می‌لنگند باز

۱۰) لحظه‌ها کاین پا و آن پا می‌کنند

گر نیایی هم تقلّا می‌کنند

مصراع اول بیت آغازین، شروع ضعیفی برای این مثنوی‌ست؛ زیرا «افکنم» به‌جای «می‌افکنم» آمده، در شعر خوش ننشسته و با حال و هوای زبان امروز نیز سازگاری ندارد. به‌راحتی می‌توان این مشکل را رفع کرد و این‌گونه گفت:

پیش پایت خویش را می‌افکنم

تا بدانی عاشق زارت منم

بیت دوم نیز با این‌که از تصویر قابل قبولی برخوردار است، دو مشکل اساسی دارد: اول این‌که «آیا در مثل»، در مصراع اول خنثی عمل کرده و جدیّت لحن شعر را زیر سؤال برده است. دومین مشکل، در مصراع دوم به چشم می‌خورد و کلمه‌ی «اندر»، زبان شعر را فرسوده و نخ‌نما نشان می‌دهد. این گزینه، می‌تواند جای‌گزین خوبی باشد:

جان من در جامه‌ی تن مثل چیست؟

هیزمِ خشکِ اجاقِ دوستی‌ست

در بیت سوم، «دوری تو» را باید با تشدیدِ «ی» بخوانیم تا وزنِ شعر مخدوش نشود؛ اما این کار، زبان و موسیقی درونیِ شعر را ضعیف کرده است. در مصراع دوم این بیت نیز، واژه‌ی «روت» از نظر زبانی آزاردهنده است. این دو ایراد را می‌توانیم با این بیت پیشنهادی رفع کنیم:

من دلی دارم که پرخون گشته است

از فراقت سخت مجنون گشته است

در بیت چهارم، ایرادهای دیگری وجود دارد. «خنده کن»، نتوانسته است -حداقل در فضای این شعر- جای خالیِ «بخند» را پر کند. «یاری کند» نیز، نمی‌تواند جای «یاری می‌کند» را بگیرد. علاوه بر این، شاعر در مصراع دوم وزن را باخته و هجایی کشیده (-u) را به‌جای هجای بلند (-) به‌کار برده است. هجای کشیده‌ی «خند» در «لبخند»، می‌بایست هجای بلند بود. اگر حرف «د» را از «لبخند» حذف کنیم، وزن شعر صحیح خواهد شد. با این بیت، همه‌ی کاستی‌ها از بین می‌رود:

کاش لبخندت مرا یاری کند

مِهر تو از من پرستاری کند