کتاب تفسیر و بیش‌تفسیر

تفسیر و بیش‌تفسیر کتابی از امبرتو اکو، نشانه‌شناس و نویسنده ایتالیایی است. این کتاب متن سه درسگفتار اکو در دانشگاه کمبریج است.

 درباره کتاب تفسیر و بیش‌تفسیر

کتابِ تفسیر و بیش‌تفسیر مکتوبِ سه درس‌گفتارِ اومبرتو اکو (نشانه‌شناس، منتقدِ ادبی و رمان‌نویسِ معاصر) در دانشگاهِ کمبریج است. این درس‌گفتارها در روزهای ۷ و ۸ مارسِ سالِ ۱۹۹۰ در مجموعهٔ «درس‌گفتارهای تَنِر در بابِ ارزش‌های انسانی»۱ ایراد شده است. این مجموعه از درس‌گفتارها از سال ۱۹۷۸ آغاز شده و هدف از آن بهبود بخشیدن به حیاتِ فکری و اخلاقیِ انسان‌ها و کمک به فهمِ بهترِ رفتار و ارزش‌های انسانی‌ست. برخی از فیلسوفان، دانشمندان و هنرمندانِ برجستهٔ معاصر در این مجموعه سخنرانی کرده‌اند.

موضوع و مسئلهٔ درس‌گفتارهای اکو همان مسئلهٔ مهمِ هرمنوتیکِ معاصر است. اکو در برابر دو هدف معمول تفیسر، بازسازی قصد مولف و مجال دادن به قصد خواننده راه سومی را در این درس‌گفتارها مطرح می کند و آن قصدِ متن است. این سه درس‌گفتارِ اکو در مجموع تأمّلی تاریخی‌نظری در مسئلهٔ تفسیرِ متن است. درس‌گفتارِ اول ریشه‌های تاریخیِ نظریه‌های خواننده‌محورِ معاصر را می‌کاود و مخاطبِ خود را به دنیای باورهای هرمسی و گنوسی می‌برد. درس‌گفتارِ دوم نمونه‌هایی از «بیش‌تفسیرِ» متون را بررسی می‌کند. درس‌گفتارِ سوم بررسیِ برخی نقدها و تفسیرهایی‌ست که منتقدانِ ادبی بر رمان‌های خودِ اکو نوشته‌اند. او با بررسیِ این نقدها و تفسیرها می‌کوشد ایدهٔ «قصد متن» را روشن‌تر و مستندتر پیش بگذارد. در حقیقت، هدفِ اکو از طرحِ ایدهٔ «قصدِ متن» جست‌وجوی نوعی امکانِ سوم است (امکانِ سومی بینِ قصدِ مؤلّف و قصدِ خواننده).

 خواندن کتاب تفسیر و بیش‌تفسیر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان به فلسفه مدرن و نشانه‌شناسی به ویژه دوست‌داران آثار اکو را به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم.

 بخشی از کتاب تفسیر و بیش‌تفسیر

من درس‌گفتارِ قبلی‌ام، «بیش‌تفسیرِ متون»، را با پرسشی چشم‌گیر به پایان رساندم: آیا هنوز می‌توانیم دل‌مشغولِ مؤلّفِ تجربیِ یک متن باشیم؟ وقتی با دوستی سخن می‌گویم، علاقه دارم قصدِ گوینده را کشف کنم، و وقتی نامه‌ای از دوستی دریافت می‌کنم، علاقه دارم بدانم که نویسنده چه می‌خواسته است بگوید. به این معنا، حیرت‌زده می‌شوم وقتی آن بازیِ کشتار۱۷۸ را می‌خوانم که دریدا بر روی متنی با امضای جان سرل اجرا۱۷۹ کرده است. یا به بیانِ دقیق‌تر، کارِ زنون را تمرینی بی‌نظیر در حوزهٔ پارادوکس‌های فلسفی می‌دانم و فراموش‌اش نمی‌کنم، این کارِ زنون را که وقتی امتناعِ حرکت را اثبات می‌کرد آگاه بود که برای انجامِ آن باید دست‌کم هم زبان‌اش و هم لب‌اش را حرکت دهد. با این حال، موردی وجود دارد که در آن با بسیاری از نظریه‌های خواننده‌محور احساسِ همدلی می‌کنم. وقتی متن داخلِ بطری گذاشته می‌شود ــ و این نه تنها در موردِ اشعار و روایت رخ می‌دهد، بلکه در موردِ نقدِ عقلِ محض۱۸۰ هم اتفاق می‌افتد، یعنی وقتی متن نه برای گیرنده‌ای واحد، بلکه برای جماعتی از خوانندگان تولید می‌شود ــ مؤلّف می‌داند که او را مطابق با مقاصدش تفسیر نخواهند کرد، بلکه مطابق با راهبردِ پیچیده‌ای از تعامل‌ها تفسیر خواهند کرد که مستلزمِ خوانندگان هم هست، همراه با توانشِ۱۸۱ آن‌ها در زبان که گنجینه‌ای اجتماعی‌ است.