کتاب شب سیاوشان

کتاب الکترونیکی شب سیاوشان نمایش‌نامه‌ای در هفت صحنه به قلم «یدالله آقاعباسی» است که نشر قطره در سال ۱۴۰۴ آن را منتشر کرده است. این اثر در دستهٔ تئاتر و ادبیات نمایشی و نمایش‌نامهٔ ایرانی قرار می‌گیرد و با نگاهی به تاریخچهٔ تئاتر در ایران، روایتی از کشمکش‌های هنرمندان و جامعه را به تصویر می‌کشد. شخصیت‌های متعددی از جمله نویسنده، پیشکار، کاتب، خواجه، کاروان‌سرادار، نوکر، صاحب‌منصب، گزمه‌ها، عروس، مردان و تعزیه‌خوانان در این نمایش‌نامه حضور دارند و هرکدام نقشی در پیشبرد روایت دارند. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب شب سیاوشان اثر یدالله آقاعباسی

کتاب «شب سیاوشان» نوشتهٔ «یدالله آقاعباسی» یک نمایش‌نامهٔ ایرانی است که در هفت صحنه روایت می‌شود. این اثر با الهام از خاطره‌ای تاریخی دربارهٔ نخستین تجربه‌های تئاتر در ایران، به‌ویژه ماجرای «عبدالحسین صنعتی» و نمایش‌نامهٔ «لِک‌پلِک‌الملک و مفتخرالشعرا» شکل گرفته است. «یدالله آقاعباسی» با بهره‌گیری از عناصر واقعیت و تخیل، فضایی خلق کرده که در آن مرز میان حقیقت و روایت هنری باریک و لغزان است. ساختار کتاب مبتنی بر دیالوگ‌های پویای شخصیت‌هاست و فضای داستانی آن در کرمانِ اواخر دوران قاجار می‌گذرد.

روایتْ هم‌زمان که به گذشتهٔ تئاتر ایران ادای دین می‌کند، به نقد شرایط اجتماعی، سانسور و فشارهای حکومتی بر هنرمندان نیز می‌پردازد. نمایش‌نامهٔ «شب سیاوشان» با حضور شخصیت‌هایی از طبقات مختلف جامعه، از نویسنده و پیشکار گرفته تا تعزیه‌خوانان و قهوه‌چی، تصویری چندلایه از جامعهٔ آن روزگار ارائه می‌دهد. فضای اثر تلفیقی از طنز تلخ، نقد اجتماعی و بازآفرینی موقعیت‌های نمایشی است که خواننده را به تماشای کشمکش میان خلاقیت فردی و محدودیت‌های اجتماعی دعوت می‌کند.

خلاصه کتاب شب سیاوشان

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

نمایش‌نامهٔ «شب سیاوشان» با بازجویی نویسنده‌ای آغاز می‌شود که به‌دلیل نوشتن و اجرای یک نمایش‌نامه، مورد اتهام قرار گرفته است. پیشکار و کاتب، با پرسش‌های پی‌درپی و ثبت اعترافات، تلاش می‌کنند نویسنده را به پذیرش اتهاماتی چون توطئه، اغفال مردم و همکاری با بیگانگان وادار کنند. در خلال این بازجویی، نویسنده از تجربهٔ خود در اجرای نمایش در قهوه‌خانه‌ای در بازار و واکنش تماشاگران سخن می‌گوید و به دفاع از هنر تئاتر به‌عنوان ابزاری برای روشنگری و پیشرفت اجتماعی می‌پردازد. در صحنه‌های بعدی، فضای کاروان‌سرا و درگیری میان شخصیت‌هایی چون خواجهٔ هندی، کاروان‌سرادار و صاحب‌منصب، تصویری از روابط اجتماعی، سوءظن و فساد اداری را به نمایش می‌گذارد.

روایت با بازگشت به بازجویی و ورود شخصیت‌هایی مانند عروس، مردان و تعزیه‌خوانان، ابعاد شخصی و عاطفی زندگی نویسنده را نیز آشکار می‌کند. گفت‌وگوهای نویسنده با عروس، حسرت‌ها و ناکامی‌های عشقی و اجتماعی او را برجسته می‌سازد. در نهایت، نمایش‌نامه با صحنه‌هایی از اعتراف‌گیری، تهدید و اجبار به نوشتن تعهدنامه‌ای مبنی بر ترک نوشتن نمایش‌نامه، به پایان می‌رسد. نمایش‌نامهٔ «شب سیاوشان» کشمکش میان فردیت خلاق و ساختارهای سرکوبگر را در بستری از طنز تلخ و واقعیت تاریخی بازنمایی می‌کند، بی‌آنکه راه‌حلی قطعی ارائه دهد.

چرا باید کتاب شب سیاوشان را بخوانیم؟

این نمایش‌نامه با روایتی چندلایه و شخصیت‌هایی متنوع، تصویری از نخستین تلاش‌های تئاتری در ایران و چالش‌های هنرمندان در برابر سانسور و فشارهای اجتماعی ارائه می‌دهد. «شب سیاوشان» نه‌تنها به تاریخ تئاتر و ادبیات نمایشی ایران ارجاع می‌دهد، بلکه با زبان دیالوگ‌محور و فضاسازی خاص خود، خواننده را به دل موقعیت‌های پیچیدهٔ اجتماعی و فردی می‌برد. این اثر به‌ویژه برای کسانی که به تاریخچهٔ هنر نمایش، نقد اجتماعی و بررسی رابطهٔ قدرت و خلاقیت علاقه‌مندند، جذابیت دارد. همچنین بازتاب دغدغه‌های انسانی و هنری در بستری تاریخی، فرصتی برای تأمل دربارهٔ جایگاه هنر و هنرمند در جامعه فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به نمایش‌نامه‌نویسی، دانشجویان و پژوهشگران تئاتر، دوستداران ادبیات نمایشی و کسانی که به تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران توجه دارند مناسب است. همچنین برای افرادی که دغدغهٔ سانسور، آزادی بیان و نقش هنر در جامعه را دارند می‌تواند الهام‌بخش باشد.

درباره یدالله آقاعباسی

«یدالله آقاعباسی» (زادهٔ ۱۳۳۱ در کرمان) نویسنده، مترجم، پژوهشگر، کارگردان و بازیگر تئاتر ایرانی است. او پس از دریافت دیپلم ریاضی از دبیرستان شاپور کرمان در سال ۱۳۵۰، ابتدا در رشتهٔ مدیریت در دانشگاه کرمان تحصیل کرد و سپس در سال ۱۳۶۸ کارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی را از همان دانشگاه گرفت. او تحصیلات خود را در تهران ادامه داد و در سال ۱۳۷۳ موفق به دریافت کارشناسی ارشد اطلاع‌رسانی و علوم کتابداری شد. همچنین در سال ۱۳۸۷ دکترای ادبیات نمایشی را از دانشگاه شهید باهنر کرمان اخذ کرد.

فعالیت هنری «آقاعباسی» از دههٔ ۱۳۵۰ آغاز شد. او در مقام کارگردان و بازیگر در تئاتر حضور داشته است. علاوه‌بر تدریس دانشگاهی، نمایش‌هایی از «آثول فوگارد» و «بهرام بیضایی» را روی صحنه برده و در حوزهٔ تألیف، ترجمه و نگارش مقالات تخصصی در زمینهٔ تئاتر و ادبیات نمایشی آثار متعددی ارائه کرده است. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به کتاب «دانشنامهٔ نمایش ایرانی: جستارهایی در فرهنگ و بوطیقای نمایش ایرانی» (۱۳۹۱) اشاره کرد که جایزهٔ فارابی را دریافت کرده است.

دیگر تألیفات او عبارت‌اند از «نمایش خلاق»، «فنون نمایش‌های ایرانی»، «سنگ فرسنگ»، «به جست‌وجوی تو» (رمان)، «بم»، «مهر بی‌ریای رودابه»، «به گلی که فرشته‌اش می‌بایست»، «نمایش‌نامه‌های کرمان»، «به ستاره‌ها، به باران» (نمایش‌نامه‌های کودکان و نوجوانان)، «دریا هماره می‌آشوبد» (شعر)، «جستارهایی در هنر نمایش» و «سنگ تیمارخوار».

او همچنین آثار بسیاری را به فارسی برگردانده است، از جمله «مرغابی وحشی» (هنریک ایبسن)، «سفری طولانی از روز به شب» و «عزا برازندهٔ الکتراست» (یوجین اونیل)، «سرگرمی‌ساز» (جان آزبرن)، «از درمان گذشته» (گراهام گرین)، «غبار بنفش» (شون اوکیسی)، «شهروند افتخاری و برگردان‌ها» (برایان فریل)، «راه باریک به شمال دور» (ادوارد باند)، «آن شب که تورو زندانی بود» (جروم لارنس و رابرت ای. لی)، «بازنگری در بازیگری» (فیلیپ ب. زاریلی)، «تماشا در عصر صفویه» (ژان کالمار)، «نظریهٔ صحنهٔ مدرن» (اریک بنتلی)، «کیمیاگران صحنه» (میرلا شینو)، «در منطقهٔ جنگی و دو نمایشنامهٔ دیگر» (یوجین اونیل)، «چراغی در بالاخانه» (شل سیلوراستاین)، «دیوار بزرگ چین» (ماکس فریش)، و «مرگ تصادفی یک آنارشیست» (داریو فو).

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

این نمایش‌نامه در سال ۱۳۹۱ نیز توسط نشر افراز منتشر شده است.

بخشی از کتاب شب سیاوشان

«نویسنده: (به کاتب) من؟... (به پیشکار) دنیا عوض شده. هیچ‌جا دیگه اون سوراخ موش قبلی نیست که دورش دیوار بکشیم و توش قایم بشیم. حالا حقیقت آفتابیه که بر همه‌جا می‌تابه. می‌تابه و پرده‌های تاریکی می‌ره کنار. آدم‌های کج‌وکوله قد راست می‌کنن و به روبه‌رو خیره می‌شن. جهل و بی‌سوادی ریشه‌کن می‌شه. دیگه فرقی بین شاه و گدا نیست. همه کار می‌کنن و همه می‌خورن. چیزی که تو صورت همه دیده می‌شه لبخنده، نه چهره‌های عبوس و ابروهای درهم‌کشیده. اونجا، تو اون بازار، توی اون قهوه‌خونه، وسطِ به‌قول شما آدم‌ها و فانوس‌ها و پیه‌سوزها، من فقط یک لحظه از اون دنیا رو مجسم کردم. دنیایی که دیگه توش جایی برای مفت‌خورها و لک‌پلک‌دارهایی که روزبه‌روز با مال مردم گنده‌تر می‌شن نیست. فقط یه لحظه. جلو اون پرده‌ای که کشیدیم، با اون تعزیه‌خون‌هایی که نقش‌ها رو بازی می‌کردن... فقط یه لحظه. نه تو زندگی واقعی، تو نمایش. اون‌وقت شما و اون کسانی که براشون خدمت می‌کنین، همون یه لحظهٔ خیالی رو هم نتونستین تحمل کنین!

کاتب: (به نویسنده) قلم به گرد شما نرسید!

پیشکار: بس‌که تند می‌رن!»