کتاب افسانه های تبای

کتاب افسانه های تبای نوشتهٔ سوفوکلس و ترجمهٔ شاهرخ مسکوب است. انتشارات خوارزمی این سه‌گانهٔ مشهور از یونان باستان را روانهٔ بازار کرده است؛ سه تراژدی که به زندگی تراژیک و سرنوشت هولناک «اودیپ شهریار» و نسلِ پیش و پس از او می‌پردازد.

درباره کتاب افسانه های تبای

کتاب افسانه های تبای حاوی یک سه‌گانه یا سه تراژدی از یونان باستان است. این سه نمایشنامه در قالب تراژدی، «اودیپ شهریار»، «آنتیگونه» و «اودیپ در کولونوس» نام دارند. نمایشنامه‌هایِ تِبای درمورد سرنوشت اهالی تبس در طول دورهٔ سلطنت ادیپِ پادشاه و پس از آن است. سوفوکل این سه‌گانه را با اقتباس از اسطورهٔ اودیپوس (Oedipus) به رشتهٔ تحریر در آورده است. اودیپوس در لغت به‌معنای «پاوَرَم‌کرده» است. همه‌چیز از پای ورم‌کردهٔ این شخصیت اسطوره‌ای و دراماتیک آغاز می‌شود. راز پای اودیپوسِ شهریار چیست و چه چیز را برای سرنوشت او رقم می‌زند؟ اودیپ اساطیری، فردی است که پدرش را می‌کُشد و با مادرش ازدواج می‌کند؛ بدون آگاهی از اینکه آن‌ها والدینش هستند؛ در نتیجه سرنوشت خانوادهٔ او برای سه نسل محکوم به فنا می‌شود. اودیپ شخصیت اصلی این سه‌گانهٔ تراژیک است. تقدیر درون‌مایهٔ تراژدی نخست را تشکیل داده است. اودیپ پس از آنکه به گذشتهٔ خود پی می‌برد، در تراژدی دوم و سوم روزگار می‌گذراند. این سه‌گانه، از مهم‌ترین متون نمایشی جهان است، به شیوه‌های گوناگون مورد تحلیل و نقد و ارزیابی قرار گرفته (سیاسی، اجتماعی، فلسفی، روان‌شناسی و...) و بارها از آن برای تولید آثار هنری و غیرهنری برداشت و اقتباس شده است. این نمایشنامه‌ها در سال ۱۳۵۲ به قلم شاهرخ مسکوب و با عنوان «افسانه‌های تبای» به پارسی برگردانده شده‌ است.

می‌دانیم که نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان»، «علیرضا نادری» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب افسانه های تبای را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی یونان باستان و قالب تراژدی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره سوفوکلس

سوفوکلس پیش از میلاد مسیح به دنیا آمد و از دنیا رفت. او نمایشنامه‌نویس بزرگ یونان باستان است. سوفوکل پسر فردی ثروتمند از اهالی آتیکا بود. او چند سال پیش از نبرد ماراتون به دنیا آمد. اولین موفقیت هنری سوفوکلس در سال ۴۶۸ ق.م بود؛ هنگامی که در رقابت‌های نمایشی دیونیسیا در رقابت با آیسخولوس که استاد نمایشنامهٔ آتن بود، جایزهٔ اول را از آنِ خود کرد. اگرچه پلوتارک، تاریخ‌نگار یونانی بیان کرده است که این اولین اثر پلوتارک است، اکنون این عقیده وجود دارد که اولین دستاورد او احتمالا در سال ۴۷۰ ق.م بوده است. اولین نمایشنامه‌های سوفوکلس، دیرتر از آیسخولوس و زودتر از اوریپید نوشته شده است. باتوجه‌به «سودا» (دایره‌المعارف قرن ۱۰) سوفوکلس ۱۲۳ نمایشنامه در طول دوران زندگی خود نوشته که فقط ۷ عدد به‌طور کامل باقی مانده است. او برای تقریباً ۵۰ سال پرافتخارترین نمایشنامه‌نویس در رقابت‌های نمایشی دولت‌شهر آتن بود که در جشنواره‌های مذهبی لنایا و دیونیزا بر پا می‌شد. سوفوکلس در ۳۰ رقابت شرکت کرد و حدود ۲۴ بار برنده شد و هیچ‌گاه مقامی پایین‌تر از مقام دوم کسب نکرد. از تراژدی‌های او می‌توان به «افسانه های تبای» (شامل یک سه‌گانه به نام‌های «اودیپ شهریار»، «آنتیگونه» و «اودیپ در کولونوس»)، «الکترا»، «زنان تراخیس»، «فیلوکتتس» و «آژاکس» اشاره کرد.

درباره شاهرخ مسکوب

شاهرخ مسکوب، روشنفکر، نویسنده، مترجم و شاهنامه‌شناسی ایرانی است که در سال ۱۳۰۴ در بابل به دنیا آمد. او دورهٔ ابتدایی را در مدرسهٔ علمیهٔ تهران گذراند و ادامهٔ تحصیلاتش را در اصفهان پی گرفت. در سال ۱۳۲۴ به تهران بازگشت و در سال ۱۳۲۷ از دانشگاه تهران در رشتهٔ حقوق فارغ‌التحصیل شد. نخستین نوشته‌هایش را در ۱۳۲۶ با عنوان تفسیر اخبار خارجی در روزنامهٔ «قیام ایران» به چاپ رساند. از ۱۳۳۶ به مطالعه و تحقیق در حوزهٔ فرهنگ، ادبیات و ترجمه روی آورد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران به پاریس مهاجرت کرد و تا آخرین روز حیات به فعالیت فرهنگی خود ادامه داد و به نگارش، ترجمه و پژوهش پرداخت. شاهرخ مسکوب در روز سه‌شنبه بیست‌وسوم فروردین ۱۳۸۴ در بیمارستان کوشن پاریس درگذشت. شهرت او تا حد بسیاری وام‌دار پژوهش‌هایش درمورد شاهنامهٔ ابوالقاسم فردوسی است. کتاب «ارمغان مور» و «مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار» به قلم او از مهم‌ترین منابع شاهنامه‌پژوهی به شمار می‌رود. مسکوب برخی از آثار مهم ادبیات مدرن و کلاسیک غرب را نیز به فارسی ترجمه کرده است. از جمله آثار او می‌توان به ترجمهٔ کتاب‌های «خوشه‌های خشم» اثر جان اشتاین‌بک، مجموعهٔ «افسانه‌های تبای» اثر سوفوکلس و تألیف کتاب‌های «سوگ سیاوش»، «داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع»، «مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار»، «در کوی دوست»، «گفت‌وگو در باغ»، «چند گفتار در فرهنگ ایران»، «خواب و خاموشی»، «روزها در راه»، «ارمغان مور»، «سوگ مادر»، «شکاریم یک سر همه پیش مرگ»، «سوگ سیاوش در مرگ و رستاخیز»، «مسافرنامه»، «سفر در خواب»، «نقش دیوان، دین و عرفان در نثر فارسی»، «دربارهٔ سیاست و فرهنگ» در گفت‌وگو با «علی بنو عزیزی»، «تن پهلوان و روان خردمند»، «ملیت و زبان (هویت ایرانی و زبان فارسی) اشاره کرد.