کتاب انقلاب مشروطیت ایران

کتاب انقلاب مشروطیت ایران نوشتهٔ نسیم خلیلی است و گروه انتشاراتی ققنوس آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب انقلاب مشروطیت ایران

مشروطیت ایران را برخی از مورخان، «انقلاب آرام» لقب داده‌اند؛ انقلابی که از پیکره سلطنت دیرینه‌سال ایران روییده بود و همچون تاکی پیچیده بر این پیکره، هستی و هویت خویش را با همین در هم تنیدن‌ها، ریشه‌دار می‌کرد و کم کم توده‌ها را نیز همچون حلقه مستحکم اما گمشده‌ای از تاریخ، به زنجیره خویش گره می‌زد؛ قضاوت قطعی و بلاشک، درباره اینکه این انقلاب از کدامین روزنه خستگی تاریخ شکفته بود و به کدام سراشیبی می‌لغزید، از آن دست معماهای حل‌ناشدنی تاریخ است؛ محقق امروزی هنوز هم نمی‌داند آیا این نقطه عطف تاریخی را اساساً می‌توان انقلاب (به معنای واقعی واژه) نامید یا باید در پی واژه دیگری بود که آشناتر و ملموس‌تر باشد و روشن‌تر پرده از راز مبارزه مشروطه‌خواهانه ایرانیان بر دارد.

دربارهٔ انقلاب مشروطه ایران و تحولاتی که از پی خود آفرید نیز پرسش‌های فراوانی مطرح است؛ از جمله اینکه آیا مشروطیت ایران، انقلابی بود که با الهام از پشتوانه‌ای تاریخی از دل سکوتی ریشه‌دار برآمده بود و به دیگر سخن از حافظه‌ای تاریخی گرته‌برداری می‌کرد و یا نه هویتی مستقل داشت و مثلا یک واکنش بود یا یک انتقام دیرهنگام و بی‌نتیجه؟ آیا این انقلاب را نخبگان رهبری می‌کردند یا توده‌های مردم و یا روحانیت و مرجعیت شیعه؟ با کمی اغماض شاید بتوان بسیج توده‌ها را در مقطعی از فراز و فرود مشروطه زیر چتر گشاده نخبگان جامعه تحول‌طلب ایرانی (اعم از نخبگان عرصه روشنفکری نوین و نخبگان متعلق به جایگاه روحانیت) پذیرفت و اندکی از ابهام این داستان پیچیده تاریخی کاست. به هر حال مشروطیت، همچون نیلوفری بود برخاسته از دل مرداب؛ نیلوفری که در میانه زندگی، خواهد خشکید!

مشروطیت، انقلاب آرامی بود شکفته از تنهایی تاریخی خموش و توده‌هایی فراموشکار و خسته که انگار تنها تشنه تلنگر بودند تا واپسین تارهای پیله سکوت خویش را پاره کنند و بال بگشایند؛ رها در آسمانی تیره و کدر به امید رسیدن به آن تنها تکه ابر سرگردان که شاید ببارد روزی. حوادث تنها تلنگرهایی بودند که از سکوت خاکستر، شعله‌هایی تناور می‌آفریدند؛ زبانه‌های رنگارنگ این شعله‌ها، همچون آتشی که از زیر تلی از خاکستر شکفته باشد، آرام آرام تبدیل به گلستانی شد که دولتی مستعجل بود؛ اما نشانه‌هایی جاودانه از خود بر دل تاریخ به یادگار نهاد. یادگارهای ارزنده‌ای که همچون قاب عکس‌هایی ماندنی بر سینه دیواره‌های لخت و عور تاریخ ماندگار شدند، قاب عکس‌هایی که هریک با پرتره‌ای پشت صفحه شیشه‌ای‌شان، چهره‌ای و زمانه‌ای را فرا یاد می‌آورند تا فراموش نکنیم افت و خیز تاریخی این سرزمین را؛ سرزمینی که پشت هر کدام از زخم‌هایش، زخم‌های کهنه‌ای که هر از گاه دهان می‌گشایند، حکایت‌هایی برای باز گفتن دارد!

خواندن کتاب انقلاب مشروطیت ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ تاریخ معاصر ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب انقلاب مشروطیت ایران

«طومار قانون اساسی چیز مهمی کم داشت؛ چیزی که می‌توانست مثل نبضی تپنده اوراق قانون را حیاتی تاریخی بدمد: مردم!

ماشاءالله آجودانی این مقطع خاص تاریخی را برای مشروطیت اوج بحران می‌داند و می‌نویسد: «بحران مشروطیت ایران در هنگام نگارش متمم قانون اساسی به اوج خود رسید. بحران از تناقضات عمیق و بنیادی‌ای سرچشمه می‌گرفت که در مشروطیت ایران وجود داشت و این زمان به عریان‌ترین شکل‌ها خود را آشکار می‌ساخت.» درگیری میان مشروطه‌طلبان و مشروعه‌خواهان نیز درست از همین زمان است که شروع می‌شود و به دنبال خود موجی از کارشکنی و ناکامی به همراه می‌آورد.

نمایندگان مردم در اولین فرصت ترجمه‌ای از قانون اساسی بلژیک را برابر خود نهادند تا قانون پیش‌نوشته را سر و سامانی دوباره دهند و بکوشند رد پای مردم را در آن پررنگ‌تر نمایند. مجلس، برای رسیدن به این آرمان، جلساتی ترتیب داد.

آنچه در دل متمم قانون اساسی نهفته بود، الگویی بود از یک نظام پارلمانی سازمان یافته که اجرایش منوط به زدودن برخی از شالوده‌های کهن بود.»