کتاب اسطوره های موازی

کتاب اسطوره های موازی نوشته‌ٔ ج. ف. بیرلین و ترجمهٔ عباس مخبر است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب اسطوره های موازی

اسطوره آینه‌ای ازلی است که خود را در آن می‌بینیم. اسطوره برای هر کسی حرفی برای گفتن دارد، همان‌طور که حرفی هم درباره همه کس دارد: اسطوره همه جا هست و تنها لازم است که آن را بازشناسیم.

این کتاب برای کسی است که معمولا درباره اسطوره فکر نمی‌کند و کتابی در این باره نخوانده است. بر پایه این فرض که شناختن اسطوره‌ها گامی مهم در جهت شناخت خودمان است، این کتاب دعوتی برای خواندن اسطوره‌ها و بازشناسی جلوه‌های اسطوره در زندگی روزمره ماست.

از سال‌های دهه ۱۹۸۰ تا به امروز، علاقه عمومی به اسطوره مدام رو به افزایش بوده است. نسل جدید، اسطوره را بدان گونه که برای نسل‌های بی‌شمار گذشته بازگو شده، کشف کرده است. استقبال عمومی از کتاب‌های جوزف کمبل، ارائه روایت تلویزیونی حماسه مهابهارات توسط پیتر بروک، و اهمیتی که در سایر برنامه‌های رادیو ـ تلویزیونی به اسطوره داده می‌شود، جملگی شاهدی بر جذابیت جاری آن است.

در زمینه اسطوره و اسطوره‌شناسی مطالعات متعددی انجام گرفته است. اما بسیاری از آنها به رغم جذابیت، جامعیت و برخورداری از معیارهای پژوهشی، به زبانی نوشته شده‌اند که برای خواننده معمولی به راحتی قابل فهم نیست. این آثار با افرادی که صرفا فرایند کشف موضوع را طی می‌کنند مستقیما سخن نمی‌گویند.  این کتاب نخستین گامی است که خواننده برای کشف اسطوره برمی‌دارد، نه آخرین گام.

برای اغلب مردم اسطوره‌شناسی به معنای «اسطوره‌شناسی» یونان یا اسکاندیناوی است. اما اثر حاضر به فراسوی این منابع گام می‌نهد و اسطوره‌هایی از آفریقا، آمریکا، آسیا، و اقیانوسیه را در بر می‌گیرد. محدود بودن خوانندگان به ادبیات اروپا به آنها اجازه نمی‌دهد که شباهت‌های جالب میان اسطوره‌ها در فرهنگ‌های کاملا جدا از یکدیگر را ببینند.

این قبیل توازی‌ها نشان می‌دهند که انسان‌ها در همه جا مشترکات فراوان دارند، و انسان‌های «ابتدایی» و «مدرن» آن قدرها هم که ما فکر می‌کنیم با هم فرق ندارند. در قرائت این اسطوره‌ها، شکاف میان فرهنگ‌ها باریک می‌شود تا جنبه‌های ثابت و جهان‌شمول تجربه بشری به نمایش درآیند. 

خواندن کتاب اسطوره های موازی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با اسطوره آشنا شوند پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ج. ف. بیرلین

ج. ف. بیرلین، مدیر بخش پژوهش کمیته ملی دمکراتیک، مشاور حقوقی کنگره آمریکا و هماهنگ‌کننده طرح‌های بین‌المللی دانشگاه نورث‌وود در میدلند میشیگان بوده است. وی نویسنده دو کتاب دیگر با عناوین The book of Ages و Living Myths است. الهیات، مکتب اصالت وجود، هنر آمریکای لاتین، و متون کلاسیک یونانی و عبری و سایر زبان‌ها در حوزه مطالعات او قرار دارند.

بخشی از کتاب اسطوره های موازی

«اورمزد سرور دانا است، منشاء جاودانی و دانای کل همه چیزهای خوب. در مقابل او دشمن کل آفرینش، اهریمن، قرار دارد که منشاء همه رنج‌ها، گناه و مرگ است. اورمزد که دانای کل است، پیش از آفرینش جهان بر وجود اهریمن آگاه است. اما اهریمن بر وجود سرور دانا آگاه نیست؛ اهریمنان اساسآ جاهل‌اند. اورمزد با افکندن بخشی از نور پاک خود بر مغاک گسترده کیهان، که او را از اهریمن جدا می‌کند، کار آفرینش را آغاز می‌کند. اهریمن چنان یکه می‌خورد که با مشاهده اولین پرتوهای نور، به آفرینش اعلان جنگ می‌دهد. اورمزد خطاب به اهریمن می‌گوید که نیازی به جنگ نیست؛ اگر اهریمن فقط آفرینش را ستایش کند و آن را به حال خود رها نماید، همه چیز به خیر خواهد گذشت. اما اهریمن مثل اکثر شیاطین بدگمان است؛ او فکر می‌کند که سرور دانا بر اثر ضعف به مذاکره روی آورده است. از این‌رو به نبرد خود با آفرینش ادامه می‌دهد.

در این هنگام اورمزد شروع به قرائت آیات مقدس می‌کند. فقط یک کلامِ او آن چنان اهریمن را تکان می‌دهد که از پشت به داخل جهنم می‌افتد؛ جایی که به مدت سه هزار سال در آن باقی می‌ماند، و به اورمزد امکان می‌دهد که برای مدتی بدون مزاحمت به کار آفرینش ادامه دهد.

اورمزد کار آفرینش را با خلق ملازمان جاودانی، نامیرایان یا امشاسپندان، آغاز می‌کند. آنها تجسم اصول نیکی هستند که در جهان دست‌اندرکاراند. امشاسپندان عبارت‌اند از: وهومنه (پندار نیک)، اشه (راستی)، سروشه (تبعیت)، ارمئیتی (وفاداری)، و دوقلوهای هئوروتات (یکپارچگی) و امریتات (نامیرایی). آنها جمعاً «فرزندان خدا» نامیده می‌شوند.

سپس سرور دانا، یزته‌ها یا فرشتگان را که زیبایان پرستیدنی هستند خلق می‌کند. آنها پیام‌آوران و جنگجویان اورمزد هستند که از همه چیزهای نیک دفاع می‌کنند. در مواقع خطر و دشواری، یزته‌ها مشتاق‌اند که در صورت درخواست انسان، او را یاری دهند. اهریمن نیز پس از رها شدن از جهنم، هستند. این شیاطین فقط به این دلیل حضور دارند که برای انسان‌ها بدبختی به بار آورند.

اورمزد روحی بدون جسم، اما دارای وجوه مذکر و مونث است. در آفرینش پیکرهای جسمانی ما پدرمان، و در آفرینش هستی روحی‌مان مادرمان است. همه موجودات زنده را اورمزد آفریده است و چون او روح است همه موجودات برای بقای خود به نور نیاز دارند. آخرین آفرینه‌های اورمزد عبارت‌اند از گیومرتن که نخستین انسان است و گاو او. از آن‌جا که آنها مستقیماً از دست سرور دانا بیرون آمده‌اند، گیومرتنمانند ماه می‌درخشند. گیومرتن و گاو او به مدت ۳۰ سال در صلح زندگی می‌کنند، و پایان این دوره مقارن با زمانی است که اهریمن از جهنم آزاد می‌شود. اهریمن بلافاصله دست به آفرینش شیاطین، حشرات، جرثومه‌ها، بیماری، جانوران موذی و سایر چیزهای مشمئزکننده می‌زند. اهریمن گاهی اوقات «سرور حشرات» نامیده می‌شود، چون حشرات در اطراف نجاست، کود و چیزهای فاسدشونده وزوز می‌کنند.

یکی از ملازمان شرور اهریمن، که عفریته‌ای به نام جُهی است، داوطلب می‌شود که به گیومرتن و گاو او آسیب بزند و آنها را بکشد. جهی تجسم همه شیاطین مونث است. او منشاء پتیارگی، تکبر، غیبت، غُرغُر و سایر شرارت‌هایی است که در زنان دیده می‌شود. البته زنان فی‌نفسه شیطان نیستند، چرا که آفریده اورمزداند و احتمالاً به لحاظ اخلاقی حتی از مردان برتراند.»