کتاب مراقبت و تنبیه

کتاب مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان نوشتهٔ میشل فوکو و ترجمهٔ افشین جهاندیده و نیکو سرخوش است و نشر نی آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب مراقبت و تنبیه

میشل فوکو در پژوهش سترگ خود با نام مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان می‌خواهد بنیان زندان و زندانی‌کردن انسان‌ها را واکاوی و ریشه‌یابی کند و از این منظر، تنبیه انسان‌ها به دست انسان‌هایی دیگر (حکومت) را بررسی نماید. هدف از مراقبت، نظارت و انضباط، به‌ هنجاردرآوردن انسان‌ها و ازمیان‌بردن بی‌انضباطی‌های اجتماعی و روانی و سرانجام تربیت انسان‌‌هایی مطیع و سودآور در جامعه ‌است. فوکو می‌گوید زندگی دانش‌آموزان، سربازان، بیماران و زندانیان در معرض مراقبت و نظارت و تهیهٔ گزارش قرار می‌گیرد و رفتار بهنجار مورد تشویق و رفتار نامطلوب با اقدامات مجازاتی مواجه می‌شود. فوکو تأکید می‌کند که قدرتْ نظم نیست، بلکه نظم و انضباط صرفاً یکی از شیوه‌های اعمال قدرت است.

کتاب از چهار فصل اصلى تشکیل شده است:

تعذیب

تنبیه

انضباط

زندان

مراقبت و تنبیه سعى در دنبال کردن ردپاى تغییراتى دارد که در شیوه‌هاى مجازات به وجود آمده است، در واقع نوعى تحلیل تاریخى از شرایط اجتماعى و علاوه بر آن تحلیل شیوهٔ اندیشیدن را ارائه داده است. 

مطالعه‌ٔ حاضر از چهار قاعده‌ٔ کلی پیروی می‌کند:

۱. متمرکز نکردن مطالعه‌ٔ سازوکارهای تنبیهی صرفاً بر اثرهای «سرکوب‌گر» آن‌ها و جنبه‌ٔ «مجازات» آن‌ها، بلکه جادادن دوباره‌ٔ این سازوکارها در مجموعه‌ای کامل از اثرهای مثبت و احتمالی آن‌ها، حتی اگر این اثرها در نگاه نخست حاشیه‌ای باشند. بنابراین درنظرگرفتن تنبیه به منزله‌ٔ یک کارکرد پیچیده‌ٔ اجتماعی.

۲. تحلیل روش‌های تنبیهی نه به‌منزله‌ٔ پیامدهای ساده‌ٔ قواعد حقوقی یا شاخص‌های ساختارهای اجتماعی؛ بلکه به‌منزله‌ٔ تکنیک‌هایی که ویژگی خود را در قلمرو عمومی‌ترِ سایر روش‌های قدرت دارند. درنظر گرفتن مجازات‌ها از دورنمای تاکتیک سیاسی.

۳. به‌جای بررسی تاریخ حقوق جزایی و تاریخ علوم انسانی به‌منزله‌ٔ دو مجموعه‌ٔ مجزا که تلاقی‌شان می‌تواند اثری خواه مختل‌کننده خواه مفید بر یکی یا دیگری یا شاید بر هر دو داشته باشد، بررسی اینکه آیا زهدانی مشترک وجود ندارد و آیا هر دوی این تاریخ‌ها محصولِ یک فرایندِ واحدِ صورت‌بندیِ «شناخت‌شناسیک قضایی» نیستند؛ مختصر آنکه جا دادن تکنولوژی قدرت به‌منزلهٔ پایه و اصلِ انسانی‌شدنِ نظام جزایی و شناختِ انسان.

۴. بررسی اینکه آیا ورود روح به صحنه‌ٔ عدالت کیفری و همراه با آن، الحاقِ مجموعه‌ای از دانشِ «علمی» به روش قضایی، اثر و نتیجه‌ٔ تغییر در شیوه‌ٔ محاصره‌ٔ خودِ بدن توسط مناسبات قدرت نیست.

خواندن کتاب مراقبت و تنبیه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

اگر به مطالعهٔ جدی در زمینهٔ جامعه‌شناسی، فلسفه، روان‌شناسی و علوم‌سیاسی می‌پردازید این کتاب برای شما نوشته شده است. مطالعهٔ آثار فوکو زیربنای هر کار پژوهشی در زمینهٔ علوم انسانی است.

درباره میشل فوکو

پُل میشِل فوکو (زادهٔ ۱۵ اکتبر ۱۹۲۶ – درگذشتهٔ ۲۴ ژوئن ۱۹۸۴) فیلسوف، روان‌شناس، تاریخدان، باستان‌شناس اندیشه و متفکر فرانسوی بود. او صاحب کرسی «تاریخ نظام‌های فکری» در کالج دو فرانس بود و در دانشگاه ایالتی نیویورک در بوفالو و دانشگاه کالیفرنیا، برکلی تدریس کرد.

به خاطر نظریات عمیق و دیدگاه انقلابی دربارهٔ جامعه، سیاست و تاریخ از سرشناس‌ترین متفکران قرن بیستم محسوب می‌شود. همچنین فوکو جزو رهبران نظری پساساختارگرایی محسوب می‌شود. از مشهورترین آثار وی می‌توان به نظم اشیا، نظم گفتمان، دیرینه‌شناسی دانش، مراقبت و تنبیه، پیدایش کلینیک، تاریخ جنون و تاریخ جنسیت اشاره کرد.

بخشی از کتاب مراقبت و تنبیه

«دستگاه انضباطى كامل امكان مى‌دهد كه بتوان با يک نگاه همه چيز را پيوسته ديد. نقطه‌اى مركزى كه هم منبع نور روشن‌كننده‌‌ی همه چيزها باشد و هم مكان همگرايى هر آن چه بايد دانسته شود: چشمى كامل كه هيچ‌چيز از نظرش نمى‌گريزد و مركزى كه همه‌ى نگاه‌ها متوجه آن است. اين همان چيزى است كه لودو در ساخت آرک-ا-سنان طراحى كرده بود: در مركز ساختمان‌هايى كه به صورت دايره‌وار و همگى رو به داخل قرار گرفته بودند، ساختمانى بلند قرار مى‌گرفت كه مى‌بايست كاركردهاى ادارى مديريت، كاركردهاى پليسى مراقبت، كاركردهاى اقتصادى كنترل و وارسى، و كاركردهاى دينى تشويق به اطاعت و كار را يک جا داشته باشد.»