کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو (جلد اول)

کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو نوشته و پژوهش شمس لنگرودی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. مجموعهٔ تاریخ تحلیلی شعر نو ۴ جلد دارد و این کتابْ جلد نخست آن مجموعه است که شعر نو در سال‌های ۱۲۸۴ - ۱۳۳۲ در آن بررسی می‌شود. تاریخ تحلیلی شعر نو، نخستین تاریخ شعر نو در زبان فارسی است.

درباره کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو 

هدف کتاب حاضر، تاریخِ جامعه‌شناختی شعرنو در ایران، از آغاز تا سال ۱۳۵۷ است. و شعرنو اصطلاحاً به اشعاری گفته می‌شود که آزاد از تعهدات سُنتی نسبت به اوزان قراردادی و قافیه‌ها و ایماژها و تلمیحات و کنایات و... باشد.

کتـاب تاریخ تحلیلی شعر نو تاریخ جامعه‌شناختی یک دوره از شعر نوین ایران (۱۲۸۴ـ ۱۳۵۷) است که با استناد به قریب به تمام کتاب‌ها و نشریات حاوی شعر نوی هفتاد و اندی سالِ مورد بررسی، نوشته شده اسـت. تقسیم‌بندی کتاب در چهار جلد، تقسیمی است تاریخی، و مبتنی بر سه مقطع از تاریخ که در شعر نوی ایران تحولی رخ داده است. تدوین کتاب براساس سال اسـت، و در بررسی وضع شعر نوی هر سال، نخست فهرستی از کتاب‌های منتشرشده و نشریاتِ شعـر نوی آن سال داده شده است و سپس مهم‌ترین کتاب‌ها، همراه با نقدهای مطرح، ذیل «نقد و نظر» آن کتاب آورده شده است. بدین ترتیب، مجموعـه‌ٔ حاضر اگرچه تاریخ تحلیلی شعر نو در ایـران است ولی سـه مجموعهٔ دیگـر، یعنی کتاب‌شناسی شعر نو، نشریات هفتاد سـال شعر نو و فهرست هفتاد سال نقد بر شعر نو فارسی را نیز شامل می‌شود که جای نسبتاً خالی آن‌ها نیز احساس می‌شد.

فصل‌های تاریخ تحلیلی شعر نو (جلد اول) عبارت است از:

فصل یک: زمینه‌ها و مقدمات تحول اجتماعی-اقتصادی و پیدایش شعر نو

فصل دو: به قدرت رسیدن رضا خان و پایان یافتن یک دوره از شعر نو

فصل سه: جنگ جهانی دوم، سقوط رضاشاه، آزادی و شکوفایی شعر نو

شاعرانی که در این مجموعه بررسی می‌شوند:

گلچین گیلانی

نیما یوشیج

پرویز ناتل خانلری

فریدون توللی

سهراب سپهری

مرتضی کیوان

احمد شاملو

اسماعیل شاهرودی

هوشنگ ایرانی

هوشنگ ابتهاج و... .

خواندن کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران و دوستداران شعر نوی فارسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره‌ شمس لنگرودی

محمدتقی جواهری گیلانی معروف به محمد شمس لنگرودی ۲۶ آبان ۱۳۲۹ در لنگرود متولد شد. او شاعر، پژوهشگر، بازیگر، خواننده و مورخ ادبی معاصر ایرانی است. لنگرودی مدتی را در دبیرستان‌های مختلف درس داد و بعد از تجربه‌ٔ زندان که البته با وساطت پدر و پیگیری آیت‌الله حسینعلی منتظری، حدود یک سال طول کشید، تصمیم گرفت به ادبیات بپردازد. شمس لنگرودی بعد از انتشار مجموعه‌های «خاکستر و بانو» و «جشن ناپیدا» در اواسط دههٔ ۱۳۶۰ مطرح شد و پس از چاپ «قصیده لبخند چاک‌چاک» به شهرت رسید. 

بخشی از کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو (جلد اول)

«تقی رفعت، نخستین شاعر نوپرداز در شعر فارسی نبود، او نخستین تئوریسین و نخستین منادی شعرنو بود. نخستین شعرنو را در ایران، ابوالقاسم لاهوتی در سال ۱۲۸۸ ه. ش. یعنی یک دهه پیش از تقی رفعت سروده بود. اما لاهوتی، چنانکه خواهد آمد، نظامی مردی شورشی بود که زندگیش یکسر در طرح‌ریزی کودتا و ضد کودتا می‌گذشت، و مهمتر اینکه دانشِ رفعت را هم نداشت. رفعت درسخوانده بود، در فلسفه و تاریخ ورودِ قابل توجهی داشت؛ فلسفه تحول را می‌فهمید. ولی لاهوتی بیشتر از راه آشنائی با زبان‌های ترکی و فرانسوی، فقط با «شکلی دیگر» از شعر آشنائی به هم رسانیده و مشتاق آن شده بود.

و اما نکته‌ئی که گفتنش در اینجا الزامی است این است که: گفتنِ این سخن که مثلاً در قرن چندم هجری یک نفر شعر بی‌وزن و قافیه گفته است، و یا در فلان زمان، تنی چند وزن هجائی را در شعر فارسی آزموده‌اند، گرهی را باز نمی‌کند. پرسش مشخص این است که مبداء شعرنو، به مثابه یک نظام زیباشناختی، یک سبک و یک پاسخ به نیاز عمومی مُنبعث از مرحله‌ئی از رشد تاریخ جامعه، چه هنگامی بوده است؟. از این زاویه دید که به مسئله نگاه کنیم، شاعر نه همچون یاخته‌ئی پرتاب شده در اجتماع، که به مثابه سلّولِ بدنی زنده و فعال مدّ نظر قرار می‌گیرد که طی کنش و واکنشی نظام‌یافته، عملکردی مشخص و ناگزیر می‌یابد. بدین لحاظ است که مثلاً کوبیسم را با پیکاسو می‌شناسند نه با انسان‌های غارنشین. وگرنه، مگر نه این است که بسیاری از عناصر موجود در سبک کوبیسم، در نقاشی انسان‌های اولیه و مردم بومی آفریقا هم موجود است؟ شعرنو ایران، بدین معنا، به عنوان یک پدیده تاریخی رشدیابنده، و یک سبک، با جنبش مشروطه پیدا شده است، و آغازگران آن، (تا آنجا که به همت زنده‌یاد یحیی آرین‌پور شناخته و مُعرّفی شده‌اند): ابوالقاسم لاهوتی، تقی رفعت، خانم شمس کسمائی، و جعفر خامنه‌ئی بوده‌اند.»