سایه اقتصادی نیا

سایه اقتصادی نیا پژوهشگر ادبیات فارسی، ویراستار و منتقد ادبی است که نقدهایی تأثیرگذار ارائه کرده است. آن‌چه او را از باقی منتقدان متمایز می‌کند دیدگاه‌های او درباره‌ی مسائل ادبی و زبانی است.

بیوگرافی سایه اقتصادی نیا

سایه اقتصادی‌نیا متولد ۱۰ دی‌ماه سال ۱۳۵۴ در تهران است. او پس از پایان دوره‌ی دبیرستان وارد دانشگاه آزاد و در رشته‌ی فیزیک مشغول به تحصیل شد؛ اما پس از دو سال رشته‌اش را رها کرد و به سمت ادبیات رفت؛ رشته‌ای که گویی از ابتدا به آن تعلق داشت. اقتصادی‌نیا مدرک لیسانس خود را در رشته‌ی ادبیات فارسی گرفت و پس از مدتی وارد حرفه‌ی ویراستاری شد.

ورود به دنیای ویراستاری برای او با آگهی در روزنامه‌ی اطلاعات شروع شد که نوشته بود: «مرکز نشر دانشگاهی برای ورود به دوره‌های تخصصی ویرایش و ترجمه، از میان داوطلبان علاقه‌مند دانشجو می‌پذیرد.» این اتفاق در اواخر دهه‌ی هفتاد رخ داد و آغازی شد برای ورود به راه بی‌پایان ویراستاری.

دوره‌ها که به پایان رسید، زمان جذب در بازار کار بود. برخی از افرادی که با وی هم‌دوره بودند، این دغدغه را نداشتند؛ چون از قبل در نشرهای مختلف مشغول به کار بودند و برای یادگیری بیشتر و کسب مهارت وارد این دوره شده بودند. آن‌ها با پایان این مرحله به‌راحتی پشت میز کار می‌نشستند و با اعتمادبه‌نفس بیشتر و علم بالاتر مشغول می‌شدند. عده‌ای هم کارمند نشر دانشگاهی بودند و به‌حکم سازمان موظف به گذراندن دوره بودند. آن‌ها هم تکلیف‌شان مشخص بود و بدون کم‌ترین اضطرابی به کار خود ادامه می‌دادند؛ اما افرادی مثل اقتصادی‌نیا پس از اتمام تحصیل، تازه با چالشی جدید روبه‌رو می‌شدند و نگران یافتن کار مناسب بودند.

سایه اقتصادی‌نیا فکر می‌‌کرد قاعده و قانون باید این باشد که افراد تازه‌کار هر کاری را به‌سرعت بپذیرند و فقط به کسب تجربه و بالارفتن مهارت فکر کنند؛ اما به‌زودی دریافت افرادی در این حرفه هستند که حاضر به انجام کارهای ساده و معمولی و کار با هر نشری نیستند. او از خاطرات آن زمان می‌گوید و به یاد می‌آورد برخی از همین تازه‌کارها با انواع بهانه‌ها و اعتراض به مافیای نشر و دست‌های پشت پرده و ... از قبول کار سر باز می‌زدند. افرادی که احتمالاً منتظر بودند نشری خاص درخواست همکاری خود را با ربانی قرمز و گلی سرخ برای‌شان بفرستد؛ اما سایه اقتصادی‌نیا چنین نبود. او از ابتدا تلاش کرد هیچ پیشنهاد کاری را هرچند کوچک، رد نکند. خودش می‌گفت هر کس، هر کاری در وادی ویرایش به او پیشنهاد می‌کرد، او می‌پذیرفت. درآمد چشمگیری هم از این راه به دست نمی‌آمد که زندگی را سخت می‌کرد؛ اما هر کار تجربه‌ای بود که مسیر حرفه‌ای دشوارش را هموار می‌کرد.

او از دوره‌های مرکز نشر دانشگاهی به‌خوبی یاد می‌کند. دوره‌هایی که از نظر وی فقط برای آموزش حرفه‌ای و تخصصی نبود، کاری که برخی مراکز انجام می‌دهند و به جنبه‌های بسیاری توجه نمی‌کنند. اقتصادی‌نیا معتقد بود استادهای مرکز نشر شاگرد پرور بودند و دانشجوی مشتاق و متعهد را حمایت می‌کردند. اگر می‌دیدند دانشجویی با علاقه پیش می‌رود، رهایش نمی‌کردند و تلاش می‌کردند راه را برایش هموار کنند. او به یاد می‌آ‌ورد که اولین کار را یکی از همان استادها به او پیشنهاد داد. «مرحوم محمدعلی حمید رفیعی» که مترجم بود، کار در پروژه‌ای را به اقتصادی‌نیا پیشنهاد داد که خودش سرپرست آن بود. استاد قرار ملاقاتی در دفتر ترتیب داد و نکته‌های معمول را به اقتصادی‌نیا توضیح داد، بعد هم قراردادی که از پیش نوشته شده بود، مقابل او گذاشت که او از هول، نخوانده و با سرعت امضا کرد.

همین روند برای سایه اقتصادی‌نیا ادامه پیدا کرد و با پیشنهاد اساتید دیگر، هر بار در کاری وارد می‌شد و آن را به انجام می‌رساند. پس از مدتی در سال ۱۳۸۳ آقای «سمیعی گیلانی» وی را به کار در «گروه ادب معاصر» «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» دعوت کرد و این‌جا شروع کاری جدید و جذاب برای وی بود. او تا سال ۱۳۹۶ دستیار سردبیر در مجله‌ی «نامه‌ی فرهنگستان» و همچنین معاون گروه ادبیات‌معاصر بود.

نظر افراد مشهور درباره اقتصادی‌نیا

«علی دهباشی»، سردبیر «مجله‌ی بخارا» درباره‌ی مطالب انتقادی اقتصادی‌نیا معتقد است که نوشته‌های او باعث پویایی و تحرک در فضای نقد ادبی می‌شود. او نوشته‌های اقتصادی نیا را شجاعانه می‌داند و فکر می‌کند مقالات او که در مطبوعات ادبی، کانال تلگرام و... می‌شود به جریان ادبی ایران رونق می‌بخشد.

احمد سمیعی گیلانی نیز معتقد بود که اقتصادی‌نیا جزئیات شعر شاعران تازه را می‌شناسد و کارهایشان را دنبال می‌کند. او قلم اقتصادی نیا را موجز، زنده و فصیح می‌دانست و اعتقاد داشت که اقتصادی نیا از حال شعر شاعران، آینده‌ی حرفه‌ای‌اشان را پیش‌بینی می‌کند.

نگاهی به کتاب‌ها و آثار سایه اقتصادی نیا

هم شاعر هم شعر، تأملاتی در باب شعر و شاعران معاصر

از اقتصادی‌نیا کتاب‌های متعددی به چاپ رسیده است که برای نمونه می‌توان به کتاب «هم شاعر هم شعر، تأملاتی در باب شعر و شاعران معاصر» اشاره کرد. این کتاب را «نشر مرکز» در سال ۱۳۹۸ به چاپ رسانده است. کتاب، به دو بخش اصلی تقسیم‌بندی شده، نخست، به‌صورت کلی به شاعران پرداخته است؛ این‌که چه طرز فکری داشتند، در اجتماع چگونه فعالیت می‌کردند و چه آثاری داشتند. نویسنده در این بخش مروری کلی درباره‌ی آثار شاعران هم آورده است. در بخش دوم نویسنده درباره‌ی برخی از موضوعات بخش اول توضیحات دقیق‌تری می‌دهد. هدف او به دست‌دادن برخی برداشت‌های تازه از بعضی مشهورترین قطعات شعر فارسی است. برداشتی که شاید تابه‌حال به آن توجهی نشده باشد. نویسنده تمام تلاش خود را به کار بسته تا روشی را در نقد شعر نو پی بگیرد که پایه‌های آن بر چیزی جز خود متن استوار باشد. او به عمق اشعار می‌رود و با نگاهی موشکافانه و دقیق، کلمه‌به‌کلمه را تجزیه می‌کند.

پنج آبتنی و مقالات دیگر درباره‌ی فروغ فرخزاد

کتاب «پنج آبتنی و مقالات دیگر درباره‌ی فروغ فرخزاد» مشتمل بر چند مقاله است درباره‌ی شاعری پرآوازه و نام‌آشنا به نام فروغ. نویسنده، این مقاله‌ها را که موضوعی مستقل از هم دارند در این کتاب جمع‌آوری کرده و با کنار هم قراردادن آنها تلاش کرده است تصویری جدید از حضور ادبی و تاریخی فروغ ارائه کند. این کتاب را «انتشارات مروارید» در سال ۱۳۹۷ منتشر کرده است.

له و علیه ویرایش

کتاب «له و علیه ویرایش» هم جالب‌ توجه است. نویسنده در این کتاب از ورودش به عرصه‌ی ویراستاری می‌گوید. این کتاب در فصل اول خود شامل چندین جستار می‌شود که موضوع اغلبشان تجربیات و خاطرات نویسنده است و همچنین هرآن‌چه در طی این سال‌ها در عرصه‌ی نشر ایران آموخته است. او چکیده‌ی تمامی تجربیات خود را در قالب کتاب برای علاقه‌مندان گردآوری کرده است، تا افرادی که می‌خواهند وارد این عرصه شوند با آگاهی و دیدی واضح و مشخص پا به این حوزه بگذارند. کتاب «له و علیه ویرایش» را «گروه انتشاراتی ققنوس» در سال ۱۳۹۸ روانه‌ی بازار کرده است.

احمد سمیعی گیلانی

سایه اقتصادی نیا کتاب احمد سمیعی گیلانی را با تکیه بر زندگی و خاطرات او نوشت. بخشی از این کتاب درباره‌ی خاطرات کودکی این چهره‌ی ادبیات و ترجمه‌ و بخش دیگر درباره‌ی فعالیت‌های علمی و فرهنگی او است. این کتاب از نظر نثر شیوا و دلنشین و پژوهش‌های عمیق کتابی ویژه است.