کتاب عناصر سینمای آندری تارکوفسکی

کتاب عناصر سینمای آندری تارکوفسکی نوشتهٔ رابرت برد است که با ترجمهٔ مهران صفوی و میلاد میناکار در انتشارات مرکز منتشر شده است.

درباره کتاب عناصر سینمای آندری تارکوفسکی

آندری آرسن‌یویچ تارکوفسکی متولد ۴ آوریل ۱۹۳۲ کارگردان و فیلمساز، نویسنده، تدوینگر و نظریه‌پرداز در اتحاد جماهیر شوروی بود. تارکوفسکی بیشتر به‌عنوان یک کارگردان شناخته شده است. او در مدت کار خود ۷ فیلم سینمایی بلند و ۳ فیلم کوتاه ساخت. او ۲۹ دسامبر ۱۹۸۶ درگذشت و در پاریس به خاک سپرده شد.

هدف اصلی کتاب عناصر سینمای آندری تارکوفسکی واکاوی سینمایی تارکوفسکی است و هدفش پرداختن به «معانی» فیلم‌هایش نیست. رابرت برد در این راستا، ۱۰ مورد از عناصر زیبایی‌شناختی آثار تارکوفسکی را مشخص کرده و با نظر به ترتیب زمانی ساختن آن‌ها به بررسی دقیقشان پرداخته است.

۳ بخش نخست (خاک) به سویه‌ٔ مادی دنیای سینمایی تارکوفسکی از قبیل نظامی که در آن فیلم ساخت، فضاهایی که در فیلم‌هایش به وجود آورد و پرده‌ٔ سینمایی که با عمق بیانی گسترده‌ای عرضه داشت، می‌پردازد. در ۳ بخش بعدی (آتش) با سویه‌های استدلالی فیلم‌های این کارگردان نظیر تأثیر کلمه و تصویر بر هم (آندری روبلف)،‌ داستان (سولاریس) و خیالستان اجتماعی (آینه) روبه‌رو می‌شویم. بخش‌های هفتم تا نهم (آب) صرفاً بر ساختار تصویر تأکید می‌کند که تجربه‌ٔ حسی و زمان را در نمایی پیوسته به هم گره می‌زند. در بخش پایانی (هوا) با اتکا بر فیلم ایثار، اتمسفر نامحسوس دنیای تارکوفسکی بررسی می‌شود.

خواندن کتاب عناصر سینمای آندری تارکوفسکی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به سینمای تارکوفسکی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب عناصر سینمای آندری تارکوفسکی

«آندری تارکوفسکی اندکی پیش از مرگ، رویایی را در دفترِ یادداشت‌های روزانهٔ خود ثبت کرد:

رواق خاموش صومعه‌ای را با درخت بلوط کهن سالش در خواب دیدم. ناگهان متوجه خیزش شعله‌ای در میان ریشه‌های آن شدم و فهمیدم که این شعله، برخاسته از شمع‌های بسیاری است که در زاویه‌های مخفی صومعه در حال سوختن است. در همان حال، دو راهبهٔ جوان و هراسان سر رسیدند. سپس شعله زبانه کشید و با خود گفتم که دیگر نمی‌توان آتش را خاموش کرد، چرا که تقریباً همهٔ ریشه‌ها به زغال‌های نیمسوزی مبدل شده بودند. این صحنه مرا به شدت غمزده کرد و حال می‌کوشم که تصور کنم این رواق بدون این درخت بلوط چگونه خواهد بود: بیهوده، بی‌معنا و ملال‌آور (۲۹ و ۳۰ سپتامبر ۱۹۸۶).

این رویا، زمان‌مندی فیلم‌های تارکوفسکی را نمایان می‌کند: روایت زمان گذشته که بارها به صورت الگویی نظام‌مند در فیلمنامه‌های تارکوفسکی آمده است، به تأملی در زمان حال مبدل می‌شود و به تدریج مسئلهٔ پیش‌بینی نابودی آینده را پیش می‌کشد. نیز نمودی از هندسهٔ ذاتی تخیل تارکوفسکی در فیلم‌ها، آثار تئاتری، طراحی‌ها و عکس‌های پولاروید وی است: سطحی عمودی که سطحی افقی را قطع می‌کند و آن را نگاه می‌دارد. شاید این سطح عمودی صرفاً تیرک یا درختی نزار باشد، اما مهم آن است که حالت مابعدالطبیعی و فضایی صلیبی را بر سر گوری یا برج کلیسایی را بر فراز دشتی القا کند. هم ستون است و هم صُلابه. این سطح عمودی می‌نماید که اگر فضای پیرامون به مثابه زندان باشد، ارتفاع در حکم آزادی است و مبین آن که سیطرهٔ فضا ــ برای ایوان کم سن و سال، آندری روبلفِ راهب و دوست جوانش بوریسکا، استاکر، گورچاکوف و الکساندر ــ به منزلهٔ تصلیب است.»