کتاب بوطیقای سینما

کتاب بوطیقای سینما نوشتهٔ دیوید بردول و ترجمهٔ علی ظفر قهرمانی نژاد است. نشر بیدگل این کتاب در حوزهٔ سینما را منتشر کرده است.

درباره کتاب بوطیقای سینما

کتاب بوطیقای سینما (Poetics of Cinema) مجموعه‌ای از مقالات سینمایی قبلاً منتشرشده را گرد هم آورده است؛ یکی از آن‌ها به دههٔ ۱۹۷۰ برمی‌گردد و بقیهٔ آن‌ها مقالاتی جدیدتر هستند. این مقالات تاریخ سینما را در جهات بسیار متفاوتی درمی‌نوردند، اما هم‌زمان حوزه‌های متعددی از برنامهٔ پژوهشی مرا نیز برجسته می‌سازند. از همه مهم‌تر، در این مقالات، حوزه‌های پژوهشی مورد اشاره هر بار با تمرکز بر یک فیلم یا مجموعه‌ای از فیلم‌ها خودشان را نشان و کارشان را انجام می‌دهند. دیوید بردول، نویسندهٔ کتاب حاضر با تکیه بر نتایج حاصل از ۲۵ سال پژوهش در حوزه‌ای که خودش «بوطیقای تاریخی سینما» می‌نامد، تحلیلی تفصیلی دربارۀ یکی از اساسی‌ترین پرسش‌های مطالعات سینمایی ارائه می‌دهد: فیلم‌ها در هر بستر تاریخیِ خاصی برای دستیابی به نتایجی مشخص چطور ساخته می‌شوند؟ به عقیدهٔ بردول، مطالعۀ سینما بدون بررسی فیلم‌ها راه به جایی نمی‌برد؛ چراکه فیلم‌ پدیده‌ای مصنوع است، به شرایط و زمینه‌های تاریخی ویژه‌ای تعلق دارد و هدفش ایجاد جلوه‌ها و تأثیرات مشخصی است. 

خواندن کتاب بوطیقای سینما را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ سینما و علاقه‌مندان به مطالعه در باب فلسفهٔ سینما پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب بوطیقای سینما

«منتقدان و نظریه‌پردازان سه نقش اصلی برای سبک فیلم قائل‌اند. نخست، سبک را جهت دادن به جریان اطلاعات داستان می‌دانند، مانند وقتی که انتخاب یک قاب‌بندی به ما امکان دهد کنش مقتضی داستان را درک کنیم. این کارکرد دلالتگر را غالباً چنان بدیهی می‌پندارند که نیازی به بحث ندارد، اما در فیلم‌های داستانی کارکردی اصلی است و نظام‌مندترین و فراگیرترین کارکرد سبک محسوب می‌شود، که البته هنوز به‌اندازهٔ کافی بررسی نشده است.

نقش دومی که غالباً به سبک منسوب می‌شود پیام مضمونی است. شاید از دید یک منتقد، نمای مردی که به آینه نگاه می‌کند متضمن این باشد که او خودشیفته است، یا نمایی از او که رخ از آینه برمی‌گیرد دال بر این باشد که او شناختی از خودش ندارد. کارکرد مضمونیِ سبک کارکردی است که منتقدان بسیار مایل به بررسی‌اش هستند؛ این کارکرد به هدف اصلی تفسیر انتقادی بدل شده است.

دیگر کارکرد سبک، که ناقدان فیلم غالباً به آن توجه نشان داده‌اند، کارکرد بیان‌گرانه۱۰۹۱ است. در اینجا برخی ویژگی‌های ادراکیِ تمهید سبکی دال بر کیفیتی پراحساس‌اند که یا به کنشِ به‌تصویردرآمده مربوط‌اند و یا به حالت درونی یک شخصیت. برای نمونه، فیلم‌های ژاپنی آن دوره غالباً از سبک برای انتقال ویژگی‌های حسی‌حرکتیِ کنش جسمی سریع بهره می‌برند. در صحنهٔ دیگری از پلیس، جریان یک بازی فوتبال با نمای تعقیبی روی دست فیلم‌برداری می‌شود که تکان و لرزش دارد. انتقام یک بازیگر (۱۹۳۵) از تدوین بسیار سریع در صحنه‌ای بهره می‌گیرد که قهرمان فیلم چاقویی را به‌سمت مچ دست شخصیت شرور پرتاب می‌کند. نمونه‌های افراطی کارکرد بیان‌گرانه را می‌توان در چامبارا یا فیلم‌های شمشیربازی پیدا کرد. در اینجا طیف زیادی از قراردادها حس نبردی جنون‌آمیز را تشدید می‌کنند: حرکت سریع، تدوین پرشتاب، جامپ‌کات‌ها، نماهای روی دست، پن‌های شلاقی و تغییرات هم‌پوشانِ نماها. معدود فیلم‌هایی از سایر سینماهای ملل هستند که این‌همه فنون بیان‌گرانه را با تمام قوا به کار بگیرند. آن فنون این تصورات را نیز باطل می‌کنند که همهٔ آثار سینمای ژاپن آرام و بی‌سروصداست. (در دوره‌ای که به آن می‌پردازیم، بی‌گمان خشن‌ترین سینمای جهان بود و احتمالاً هنوز هم همین‌طور است.) رزم دیوانه‌وار تن‌به‌تن با شمشیر و نبرد با اسلحه به شیوهٔ یاکوزا‌ در فیلم‌های دهه‌های اخیر ادامهٔ همین سنت هستند. فیلم‌هایی در ژانرهای دیگر نیز به‌صورت بیان‌گرانه از سبک استفاده می‌کنند، نمونه‌اش در فیلم احترام به امپراتور (۱۹۲۸)، آنجا که فریادِ زنی گریان پشت‌سر همسرش را در قالب میان‌نویسی می‌بینیم که از وضوح خارج می‌شود. درست است که چنین جلوه‌هایی خیلی زود تبدیل به کلیشه می‌شوند، اما نکته این است که این تمهیدات تکرارپذیر بودند، زیرا سبکِ غالب کارکردی موجه و مشروع به آنها می‌بخشید.»