کتاب پاندمی

کتاب پاندمی نوشته اسلاوی ژیژک است که با ترجمه نوید گرگین در نشر شب‌خیز منتشر شده است. این کتاب به این می‌پردازد که کرونا چگونه جهان را تکان داد.

درباره کتاب پاندمی

کتابِ اسلاوی ژیژک دربارهٔ ویروسِ کرونا کتابی‌ است دربارهٔ یک بحرانِ مشخص در یک وضعیت مشخص. این کتاب که بخش‌هایی از آن مقالاتی بوده‌اند که ژیژک طی این مدت به سه زبانِ انگلیسی، فرانسه و آلمانی در برخی رسانه‌ها منتشر کرده، تلاشی برای بررسی همهٔ جوانبِ بحرانِ ناشی از ویروس کرونا است.

 یکی از مهارت‌های ژیژک تفسیرهای فلسفی روی موضوعاتِ روزمره است، مسئلهٔ بین‌المللی بحران کرونا تقریباً طیفِ کاملی از این دست موضوعات را برای او فراهم آورده است. موضوعاتی که جسته و گریخته در دیگر متون ژیژک پیدا می‌شود همگی در این‌جا جمع شده‌اند: از وجوهِ روان‌شناختی و جامعه‌شناختی گرفته تا جنبه‌های فلسفی و ایدئولوژیک و در نهایت تلاش برای پاسخ به این پرسش که با در نظر گرفتن شرایطِ موجود کدام امکانات پیش روی ما به نظر محتمل می‌رسند. در مجموع ژیژک شرایط بحران را فرصتی می‌بیند که طی آن انسان ناگزیر است میانِ دو گزینهٔ رهایی و فروشِ همهٔ دستاوردهای تمدن به ثمنِ بخس دست به انتخاب زند.

در مجموعهٔ پیش رو علاوه بر متن کاملِ کتابِ ژیژک ضمیمه‌ای متشکل از چند یادداشت مترجم که پیرامون «موضع» مطالبِ کتاب ژیژک و بحرانِ کنونی هستند (و پیش‌تر در چند شمارهٔ روزنامهٔ اعتماد و شرق به چاپ رسیده‌اند) آورده می‌شود. 

خواندن کتاب پاندمی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پاندمی

البته بله، می‌شود گفت که تمامِ فعالیت‌های دستگاهِ دولتی در چین دقیقاً برخلافِ این شعارِ قدیمیِ مائو است که می‌گفت «همیشه به مردم اعتماد کن!» ولی برعکس، حکومت چین در عمل بر اساس این فرض به پیش می‌رود که اساساً نباید به مردم اعتماد کرد: باید مردم را دوست داشت، خادمِ مردم بود، از آن‌ها مراقبت کرد، آن‌ها را کنترل کرد... ولی به آن‌ها اعتماد نباید کرد. این بی‌اعتمادی را فقط باید به عنوان شکلِ نهایی همان موضوعی قلمداد کرد که مسئولینِ چینی در مواجهه با واکنش‌ها به اعتراضاتِ محیط‌زیستی یا مشکلاتِ سلامتیِ کارگران دارند. مسئولین چین حتی اغلب اوقات به رویه‌ای مشخص متوسل می‌شوند: یک شخص (مثلاً یک فعالِ زیست‌محیطی، دانشجوی مارکسیست، مسئولِ اینترپل، واعظِ دینی، ناشرِ هنگ‌کنکی، حتی بازیگرِ مشهورِ سینما) قبل از این‌که به طور علنی اتهاماتی علیه او مطرح شود، برای چند هفته کاملاً ناپدید می‌شود، و این دورهٔ بی‌اطلاعی و سکوت پیامی کلیدی را منتقل می‌کند: قدرت به شیوه‌ای نفوذناپذیر در جایی اعمال می‌شود که هرگز نمی‌توان دربارهٔ اتفاقات این دوره که شخص توسط دولت ربوده شده چیزی را اثبات کرد. دلایلِ قانونی (جلساتِ دادرسی و غیره) تنها وقتی که این پیامِ اولیه مخابره شد در مرحلهٔ بعدی مطرح می‌شوند. اما با این وجود، موردِ ناپدیدشدنِ دانشجویان مارکسیست مورد خاصی به حساب می‌آید: همهٔ موارد دیگر ناظر بر افرادی‌ست که فعالیت‌هایشان می‌تواند به نوعی تهدیدی برای دولت به شمار رود ولی ناپدیدشدنِ دانشجویانِ مارکسیست در واقع با ارجاعِ به خودِ ایدئولوژیِ رسمی بیش‌تر به فعالیتِ انتقادی این دانشجویان مشروعیت می‌بخشد.

البته آن‌چه موجبِ چنین واکنشِ وحشت‌زده‌ای در رهبری حزب می‌شود، شبحِ آن شبکهٔ خودسازمان‌دهنده‌ای‌ست که از طریقِ پیوندهای افقی میانِ گروه‌های دانشجویی و کارگری شکل می‌گیرد. تصور می‌شود این شبکه بر اساس اصول مارکسیسم و با هواداری و سمپاتی نسبت به برخی کادرهای قدیمی حزب یا حتی بخش‌هایی از ارتش تشکیل شده باشد. چنین شبکه‌ای مستقیماً زیر پای مشروعیتِ قواعد حزب را خالی می‌کند و فعالیت‌های آن را به عنوان حقه‌بازی و شیادی افشا می‌کند. جای تعجبی ندارد که در سال‌های اخیر، حکومت چین بسیاری از وبسایت‌های «مائویست» را مسدود و تشکیلِ گروه‌های مباحثهٔ مارکسیستی در دانشگاه‌ها را قدغن کرده است. خطرناک‌ترین کاری که امروز می‌توانید در چین انجام دهید این است که جداً به ایدئولوژی رسمی دولتی (یعنی مارکسیسم) معتقد باشید. امروز در بحرانِ کرونا چین هزینهٔ این موضع‌اش را پرداخت می‌کند.