کتاب عارفی با دو چهره‌

کتاب عارفی با دو چهره نوشته صمد موحد است. این کتاب سیری در احوال و آثار محمود شبستری است که انتشارات ماهی برای علاقه‌مندان به عرفان و ادبیات منتشر کرده است. 

درباره کتاب عارفی با دو چهره

آثار محمود شبستری، عارف نامدار قرن هشتم، است. کتاب شامل دو بخش است. در بخش اول کتاب نویسنده به تحلیل آرا و عقاید شبستری در منظومه‌ «سعادت‌نامه‌» می‌پردازد و نشان می‌دهد شبستری در این منظومه در کسوت متکلمی اشعری و متشرعی صوفی‌مشرب نمود می‌یابد. در بخش دو کتاب نویسنده شبستری را از راه دقیق‌شدن در منظومه‌ی «گلشن‌راز» تحلیل می‌کند. منظومه‌ای که در آن شبستری سروده‌های عطار را با تعلیمات ابن‌عربی در یک جا جمع کرده است.

صمد موحد، همچون برادرش استاد محمدعلی موحد به دلیل تسلط بسیار بر آثار کهن فارسی، توانایی بسیاری در تحلیل و بررسی این آثار دارد.

خواندن کتاب عارفی با دو چهره را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به ادبیات عرفانی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب عارفی با دو چهره

حاجی، به نام اللطائف اللئالی حاوی اشعاری به فارسی دری و فهلویاتی به زبان آذری از شاعران و فهلوی‌گویان تبریز است که اغلب ناشناخته‌اند.

حاجی‌بله شعر نیز می‌سرود؛ گردآورندهٔ سفینهٔ تبریز، در بخش «خلاصة الاشعار فی الرباعیات چهار رباعی از سروده‌های او را آورده است.۹

ابن‌بزّاز در فصل هشتم از باب اول کتاب صفوة الصفا (ص ۱۶۸ ـ ۱۶۹) از شخصی به نام مولانا امین‌الدین حاجی‌بله تبریزی نام می‌برد که از «نحاریر زمانه بود. امین‌الدین در سفری که به گیلان داشت طریقه و روش شیخ زاهد ــ استاد صفی‌الدین اردبیلی ــ را می‌پسندد و به «ابرام و اصرار از زاهد پیر اجازهٔ توبه و تلقین ذکر به طالبان تبریز را می‌گیرد. روایت بالا حاکی از آن است که شیخ زاهد از کار خود خشنود نبود و به همین جهت، صفی‌الدین مأمور می‌شود که اجازهٔ مذکور را از امین‌الدین بازستاند.

به نظر می‌رسد این شخص همان امین‌الدین حاجی‌بله است که شبستری در منظومهٔ سعادت‌نامه از او به عنوان شیخ و استاد خود یاد می‌کند، زیرا خصوصیاتی که در صفوة الصفا و سعادت‌نامه برای امین‌الدین حاجی‌بله ذکر می‌شود همانند است. 

نظر صفی‌الدین، امین‌الدین مردی بود «در مفاوز جان‌ربای بیابان ریاضت قدم نانهاده و در مهالک محاربهٔ نفس و شیطان نافتاده و در بوتهٔ جان‌گداز وجود خود را نگداخته و از دریای تصفیه طهارت نساخته، و به همین جهت شایستگی لازم را برای این‌که از خلفای شیخ زاهد محسوب شود و از او اجازهٔ توبه و تلقین ذکر و ارشاد طالبان را بستاند نداشته است.

روایت ابن‌بزّاز نشان می‌دهد که امین‌الدین با این‌که از «نحاریر زمانه بود، یعنی از علوم متداول اسلامی آن دوره ــ ازجمله تصوف ــ بهرهٔ کافی داشت (چنان‌که آثار منقول از او در سفینهٔ تبریز مؤید این مطلب است)، اما مراحل و منازل طریقت را به طور کامل و چنان‌که باید، زیرنظر استاد، طی نکرده بود.

از سعادت نامهٔ شبستری و سفینهٔ تبریز نیز همین اندازه برمی‌آید که امین‌الدین متبحر در علوم اسلامی و از آگاهان افکار و تعلیمات ابن‌عربی بود و به همین جهت، شبستری مشکلات خود را در باب آثار ابن‌عربی با او در میان می‌نهاد.

شاید بتوان گفت که شبستری در دوران تحصیل از محضر حاجی‌بله بهره‌مند شده و پس از آن برای طی مقامات و منازل سیروسلوک عملی، صحبت و تربیت بهاءالدین یعقوب را اختیار کرده است.