غلامحسین ابراهیمی دینانی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های غلامحسین ابراهیم دینانی
غلامحسین ابراهیم دینانی (Gholamhossein Ebrahimi Dinani) یک فیلسوف است، فیلسوفی که آرای عرفانی بسیاری هم دارد. او اهل اصفهان است و نزد علامه محمدحسین طباطبایی فلسفه آموخته است. دینانی تحصیلات عالی دانشگاهی در زمینه‌ی فلسفه دارد و بازنشسته‌ی هیئت‌علمی دانشگاه تهران در همین رشته است. ابراهیم دینانی در برنامه‌های تلویزیونی بسیاری هم حضور یافته و تلاش کرده است آرای فلسفی خود در خصوص مسائل گوناگون را بدون واسطه و در سطح مخاطبان عام هم بیان کند.
بیوگرافی ابراهیم دینانی
ابراهیم دینانی متولد ۱۳۱۳ در روستای دینان از توابع خمینی‌شهر اصفهان است. او تحصیلات ابتدایی را در را در آنجا فرا گرفت و پس از آن در اصفهان دوره‌ی فلسفه را شروع کرد و بعد از گذراندن دوره‌ی سطح و مقدمات فلسفه در اصفهان نزد حکیم ضیاء پور، در سال ۱۳۳۳ وارد حوزه علمیه‌ی قم شد تا ضمن شرکت در دروس خارج فقه و اصول مراجع بتواند نزد علامه طباطبایی، مطالعات فلسفی خود را ادامه دهد.
او در جلسات علامه محمدحسین طباطبایی به یادگیری فلسفه مشغول شد و در همین شرایط شاهد مباحث فلسفی میان علامه طباطبایی و هانری کربن فرانسوی هم بود.
دینانی با اینکه از شاگردان خاص علامه طباطبایی شد، تحصیلات دانشگاهی را هم شروع کرد و در سال ۱۳۴۵، پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی به تهران آمد و در رشته‌ی فلسفه‌ی دانشگاه تهران و در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل شد. پس از اخذ مدرک کارشناسی، مدتی از درس و بحث و تحقیق فاصله گرفت و به استخدام آموزش و پرورش در آمد. البته این دوری زیاد طولانی نشد و دینانی دوباره ادامه تحصیل داد و توانست در سال ۱۳۵۲ از رساله‌ی دکتری تخصصی فلسفه‌ی خود دفاع کند.
دینانی سال ۱۳۵۳ به‌عنوان استاد فلسفه وارد دانشگاه فردوسی مشهد شد و تقریباً تا اوایل دهه‌ی ۶۰ در همین دانشگاه ماند. او سال ۱۳۶۲ دوباره به دانشگاه تهران آمد و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران شد.
دینانی و آیت‌الله خامنه‌ای
ابراهیم دینانی آشنایی و رفاقت نزدیکی هم با دومین رهبر انقلاب اسلامی یعنی آیت‌الله خامنه‌ای دارد. او در دوران طلبگی، هم‌دوره‌ی سید علی خامنه‌ای و برادر بزرگ ایشان، سید محمد بوده است. دیانی در مورد ارتباط با ایشان به هم‌خرجی آن‌ها با هم اشاره می‌کند: «هم‌خرج بودیم و خب هم‌خرجی تعریف مشخصی دارد. خرید و پختن و شستن ما ۳ نفر با هم انجام می‌شد و برای این کارها برنامه‌ریزی و تقسیم کار داشتیم.» دکتر دینانی توسط این دو برادر «آشیخ حسین» خطاب می‌شود و همین مسئله به نزدیکی این ۳ نفر به هم اشاره دارد.
برخی نظرات و آرای مشهور غلامحسین ابراهیم دینانی
دینانی اهل نوشتن، مناظره و گفتگوست. او در برنامه‌ی تلویزیونی «معرفت» هم حضور داشته و به بیان نظرات خود و بررسی فلسفی و عرفانی موضوعات مختلف پرداخته است. در ادامه برخی از نظرات و آرای مختلف که در شرایط و از راه‌های گوناگون توسط او بیان گردیده، بررسی شده است.
دینانی، فرزند عقل و عشق
غلامحسین ابراهیم دینانی عقل را سنجه و میزانی برای همه چیز حتی درک خدا می‌داند. دینانی شخصیتی میانه‌ی عرفان و تعقل دارد. او فیلسوفی تماماً عقل‌گراست که به اشراق معتقد است و اهل حکمت متعالیه هم هست و با همه‌ی جوانب عرفان آشنایی دارد. دینانی در زمینه‌ی عقل، تألیفاتی هم داشته است که از میان آن‌ها می‌توان به کتاب «دفتر آیت و عشق» اشاره کرد. دینانی در این کتاب به جایگاه عقل اشاره کرده و تلاش کرده است جایگاه عقل را در حکمت و فلسفه بررسی و معرفی کند. او از عقل در برابر عقاید اشاعره دفاع کرده است و پس از آن آرای خود درباره‌ی عقل را انتقاداتی از قدمای خود می‌آمیزد تا شاکله‌ی دفتر آیت و عشق کامل شود.
ابراهیم دینانی در مورد عشق هم نظر عجیبی دارد. او تعارض و تضاد میان عشق و عقل را رد می‌کند. دینانی اصولاً عشق را فرایند کسب معرفت و درک عمیق از یک مسئله می‌داند و عنوان می‌کند تعارضی میان عقل و عشق نیست و حتی مکمل همدیگر هستند که بدون هم معنای چندانی نمی‌توانند داشته باشند. او عشق حقیقی را زمانی ممکن می‌داند که از مسیر عقل باشد. ابراهیم دینانی، به دلیل تمرکز ویژه‌اش بر عقل و دیدگاه‌های مرتبط با آن در آثار فلسفی، به عنوان «سرباز عقل» شناخته می‌شود.
نقص دین بدون فرهنگ و تمدن
از نظر دینانی دین، فرهنگ و تمدن از مهم‌ترین مسائل انسان هستند. او در این باره بیان می‌کند که انسان فرق میان دین و فرهنگ و تمدن را متوجه است؛ ولی بین فرهنگ و تمدن تمایزی قائل نمی‌شود. دینانی بیان می‌کند که این دو، تفاوت بنیادی با هم دارند و نباید یکی در نظر گرفته شوند.
از نگاه او، هر فرهنگی تمدن نیست و این تمدن‌های مختلف هستند که معمولاً فرهنگ هم دارند. از نظر دینانی فرهنگ بدون تمدن هم امکان دارد گرچه به نقصان رسیده است و کامل نیست. او معتقد است اگر کسی صرفاً فرهنگ داشته باشد و دین و تمدن نداشته باشد، زندگی ناقصی خواهد داشت و از برخی شئون زندگی غافل شده است. دینانی بیان می‌کند که دین هم بدون فرهنگ و تمدن هم مشکل است و اگر اصولی و بااصالت باشد، فرهنگ و تمدن را با خودش برای انسان به ارمغان می‌آورد و اگر دینی فرهنگ و تمدن نیاورد، ناقص است.
اخلاق و پیچیدگی‌های آن
از نظر دینانی اخلاق با شریعت، جامعه و سیاست و حتی تاریخ ارتباط دارد و همین مسئله و داشتن مؤلفه‌های گوناگون، اظهارنظر درباره‌ی آن را برای اهل فلسفه و حکمت سخت کرده است. دینانی شرایط و آرای مختلف درباره‌ی اخلاق را آشفته می‌داند و نظر مساعدی درباره‌ی تقسیم اخلاق به اخلاق غربی، شرقی و مدرن ندارد. از نظر او اخلاق بدون معرفت و جایگاه محکمِ اخلاقی اهمیت زیادی ندارد.
مروری بر کتاب‌ها و آثار غلامحسین ابراهیم دینانی
ابراهیم دینانی علاوه بر مناظرات و گفتگو، اهل نوشتن هم هست و ضمن نوشتن چندین مقاله، تألیفاتی هم دارد که در ادامه به چند کتاب معروف و بیشترخوانده‌شده از او اشاره شده است.
کتاب پرسش از هستی یا هستی پرسش
کتاب «پرسش از هستی یا هستی پرسش» درباره‌ی اندیشه‌ی هستی یا هستی اندیشه است و دینانی تلاش کرده است در آن از مسائل بنیادی، چیستی‌ها و چگونگی‌های مختلف در مورد هستی سؤال کند. دینانی برای بیان تأملات خود از مفاهیمی مثل «ذهن جهان یا جهان و ذهن» در کنار مبحثی با عنوان «تصور و تصدیق یا فقط تصدیق» استفاده کرده که آشنایی با آن‌ها می‌تواند راه‌گشای فلسفی خوبی برای پاسخ به پرسش‌های بنیادین باشد.
کتاب اختیار در ضرورت هستی
ابراهیم دینانی در این کتاب، حول عقل، اختیار و ماهیت وجودی انسان تأمل می‌کند. دکتر دینانی معتقد است بدون اختیار و در نتیجه، بدون تعقل نمی‌توان به آزادی و کمال رسید. او آزادی و تعقل را شرط به کمال رسیدن انسان می‌داند.
کتاب من و جز من
دینانی در این کتاب به مسئله‌ی «من» پرداخته است. اینکه انسان کجای این هستی ایستاده و چیست و چه نیست. دینانی در این کتاب، به ماهیت انسان و رابطه‌اش با هستی پرداخته، موضوعی بنیادی که جزو اولین سؤالات اساسی انسان است.
ابراهیم دینانی؛ چهره‌ی ماندگار
ابراهیم دینانی در اولین دوره‌ی چهره‌های ماندگار که سال ۱۳۸۰ برگزار شد، به‌عنوان چهره‌ی ماندگار فلسفه مورد تقدیر قرار گرفت. همچنین برای کتاب‌های ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، دفتر عقل و آیت عشق، درخشش ابن‌رشد در حکمت مشاء در جایزه‌ی کتاب سال ۷۴ ، ۸۴ و ۸۵ از او تقدیر شده است.
