تا ۸۰٪ تخفیف خرید اشتراک ۴۶هزار کتاب | با هم برای کتابخانه‌ها در ۱۰سالگی طاقچه

کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟

نویسنده:افسانه نجم‌آبادی

مترجم:شیرین کریمی

انتشارات:نشر بیدگل

دسته‌بندی:

امتیاز:

۳.۶از ۳۸ رأیخواندن نظرات

۳٫۶

(۳۸)

خواندن نظرات

معرفی کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟

کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟ اثری از افسانه نجم آبادی با ترجمه شیرین کریمی است. در این کتاب مجموعه مقالاتی را می‌خوانیم که نویسنده در طول سال‌ها در نشریات مختلف فارسی و انگلیسی منتشر کرده است و همگی آنان به نوعی به زنان می‌پردازد.

درباره کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟

کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟ مجموعه مقالاتی از افسانه نجم آبادی، پژوهشگر حوزه مطالعات زنان است که در طی سال‌ها در نشریات مختلف فارسی و انگلیسی منتشر شده است.

مقالات این کتاب را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول بررسی تاریخ از دیدگاهی متفاوت است: دیدگاهی که زن در آن حاشیه نشین و غایب نیست، بلکه حضور فعال و نقش پررنگی دارد. برای این کار او به سراغ منابع تاریخی معاصر مانند جنبش مشروطه رفته با بررسی اسناد و مدارک به جا مانده، نقش زنان را بازخوانی می‌کند.

دسته دوم مقالات بررسی روایت‌هایی محبوب و مشهور مانند هزار و یک شب، یوسف و زلیخا و بامداد خمار است. نجم آبادی درباره این داستان‌ها اینطور می‌گوید: مضامینی که در این کتاب‌ها به نگارش درآمده است، بیش از آنکه به میل زن توجه داشته باشند، از مکر زنان نوشته‌اند و این نوعی خیال بافی کهن مردانه است.

کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟ را به تمام دوست‌داران مطالعات زنان و جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره افسانه نجم آبادی

افسانه نجم آبادی در دی‌ماه سال ۱۳۲۵ در تهران به دنیا آمد. او نوه شیخ هادی نجم آبادی روحانی تجددخواهی است که در جنبش مشروطه نقش داشته است. افسانه نجم آبادی در حال حاضر نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه هاروارد در رشته مطالعات زنان، جنسیت و تاریخ (به ویژه مطالعات تاریخی در قرن نوزدهم میلادی در ایران) است.

از میان آثار او می‌توان به کتاب‌های حکایت دختران قوچان، زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش، چرا شد محو از یاد تو نامم؟ و زن‌های چهارفصل اشاره کرد. زندگینامه و معرفی کتاب‌های افسانه نجم‌آبادی را می‌توانید در صفحه نویسنده بخوانید.

بخشی از کتاب چرا شد محو از یاد تو نامم؟

با آغاز قرن بیستم هنگامی که نسل بعد به مسئله عشق، میل جنسی و ازدواج توجه نشان داد، دو ژانر بیش از دیگر سبک‌های ادبی محبوبیت یافت: اول، داستان‌های عاشقانه «پاک» (بدون اشاره به روابط جنسی) که با تعهد به الزامات اصلاحی، سیاسی و ملی و با چنین انگیزه‌های نوشته می‌شدند؛ و دوم، داستان‌هایی اخلاقی با مؤلفه‌های جنسی که در مورد فساد شهری و مردان سودجو هشدار می‌دادند، مردانی که در بستر اجتماعی جدید که مبتنی بود بر روابط زنان و مردان غریبه از زنان جوان و خام (زنانی که اغلب از مهاجران روستایی بودند) سوءاستفاده می‌کردند. این نوع داستان‌ها در بسیاری از جراید نوظهور به‌شکل دنباله‌دار منتشر می‌شد و همان‌گونه که کامرون امین به‌درستی استدلال می‌کند، هر دو ژانر در سنت ادبیِ تعلیمی ایرانی‌اسلامی وجود داشته است. این‌گونه داستان‌ها در صدر داستان‌های عبرت‌آمیز، خواه سیاسی یا اخلاقی، بوده‌اند.

منطق رواییِ هر دو ژانر بر پایه داستان‌های عشقی تراژیک بود. در داستان‌های سیاسی‌فرهنگی، مثل عروسی مهرانگیز و داستان رقت‌انگیز، عشق رمانتیک در قالب تراژدی دست‌مایه نقدی مدرن قرار می‌گرفت که در آن نویسندگانِ تجددخواه، با آوردن شواهد سیاسی و فرهنگی، احتمالِ پایانی خوش را برای عشق رمانتیک بعید می‌دانستند و موانعی را بر سر راه پیوند زن و مرد متجدد ایدئال برمی‌شمردند. این موانع عبارت بودند از تصورات کلی موجود درباره ازدواج، نظارت والدین بر انتخاب همسر، روابط و انتظارات میان زن و مرد، فقدان آموزش مدرن برای زنان و اختیارات نامعقولی که دین و حکومت به مردان می‌دادند، که همه از شیوه‌های حکومت‌های خودکامه برای اعمال سلطه‌شان بود. بدین‌ترتیب ناکامی در میل جنسی در این متون در خدمت برانگیختن نوع متفاوتی از میل در خواننده به کار گرفته می‌شد: میل به تغییرات و دگرگونی‌های فرهنگی و سیاسی. نویسندگان در تحریک‌های تجددخواهانه‌شان با پایان‌های تراژیکِ این داستان‌ها فرجام‌هایی خوش را در آینده پیش‌بینی می‌کردند. در صورت برکناری حکومت مستبد، اصلاح نظام آموزشی و حقوقی یا تحولات فرهنگی در حوزه جنسیت و تمایلات جنسی می‌شد این داستان را با پایانی خوش از نو نوشت. از این رو این پایان‌های تراژیک امکان خوشبختی را نیز در دل خود داشتند.

در ژانر دوم، یعنی رمان‌های اخلاقی، مردهایی سنگدل با هدف برقراری رابطه جنسیِ نامشروع از اشتیاق زنان جوان ساده‌لوح برای داشتن رابطه عاشقانه سوءاستفاده می‌کردند. یکی از اولین داستان‌هایی که در این ژانر نوشته شد داستان عروسی مهرانگیز به قلم یحیی میرزا اسکندری بود. داستان عشق دروغین، و چنان‌که خود نویسنده می‌گوید، تراژدی در چهار مجلس، در سال ۱۲۸۸ شمسی نوشته شد و در سال ۱۳۰۲ شمسی، پس از مرگ نویسنده، در مجله جمعیت نسوان وطن‌خواه در قالب داستان دنباله‌دار منتشر شد. این داستان، که گویا در نوبت اول با عنوان درخورِ توجه ازدواج اجباری منتشر شده بود، برای دومین بار منتشر می‌شد. اسکندری در مقدمه می‌نویسد که تنها هدفش از نوشتن این نمایشنامه «نشان دادن ظلم و ستم‌هایی است که مردهای شهوت‌ران بر زنان این کشور روا می‌دارند، زنانی که معلم‌های کودکان وطن و پایه‌گذار تمدن هستند.» در همین مجله، داستانی کوتاه از نویسنده‌ای به نام ساسان کیا آرش به اسم «سوگواری دختر بدبخت» منتشر شد. در این داستان دختر جوان زیبایی عاشق مرد جوان شهوت‌رانی می‌شود و با او ازدواج می‌کند. مرد پس از شش ماه دختر را ترک می‌کند، اکنون دختر طلاق گرفته است و از خود می‌پرسد حالا که او تنها هدیه طبیعت، یعنی بکارتش، را از دست داده است آیا زندگی ارزش زیستن دارد. تصمیم در مورد ارزش زندگی دختر بر عهده نویسنده است: داستان با خودکشی دختر به پایان می‌رسد...

نظرات کاربران

مشاهده همه (۵)

فاطمه

۱۴۰۰/۰۳/۲۶

یکی از بهترین کتاب هایی که در زمینه ی تحلیل گفتمان و فمنیسم خوندم عالی بود خیلی از پیش فرض های تثبیت شده راجع به زنان را به چالش می کشه

Nilouofar Nazemi

۱۴۰۱/۱۰/۰۷

کتاب از لحاظ موضوع، مستند بودن و دقت تاریخی و نگاهی که به مسئله زن در تاریخ معاصر ایران داره واقعا جالبه. انگار نویسنده یک چراغ قوه دستش گرفته و داره اون قسمت هایی از تاریخ که در سایه رفتن

- بیشتر

Travis

۱۴۰۱/۰۵/۲۱

کتاب با محوریت نقش زنان در انقلاب مشروطه آغاز می‌شود و همچنین دارای مقالاتی درباره مسائل زنان ایران در قرن بیستم میلادی است. ارجاع نویسنده به منابع دست اول قابل توجه است و مطالب تاریخی به خوبی بیان شده است.

farnia

۱۴۰۱/۰۲/۲۶

روایتی از زنان در تاریخ سر تا سر پر از رنج ایران.... زنانی که به دلایلی مختلف از ظلمی که بر ایشان رفته سخنی در میان نیست و در روایت مردانه از تاریخ محو شده اند...

Manije Ghaznavian

۱۴۰۳/۰۳/۱۷

مثل کارهای دیگر خانم نجم آبادی پر از تحلیل های درخشان، ارجاعات به متون دست اول‌ و الهام بخش بود اما برای منی که مدل نوشتاری روایت گون ایشان را دوست دارم، این اثر جذابیتش از کارهای دیگر ایشان کمتر

- بیشتر

بریده‌هایی از کتاب

مشاهده همه (۶۶)

از اول عمر تا حال بسیار در بَر و بحرِ ممالک اتفاق افتاده بود برای بنده، ولی بدنِ بنده به لرزه نیامد و امروز به لرزه آمد، اشکال بر کمسیون (که پیش‌نویس طرح پیشنهادیِ قانون انتخابات را تهیه کرده بود) اینکه اولاً نباید اسم نسوان را در منتخبین برد، که از کسانی که حق انتخاب ندارند نسوان هستند، مثل اینکه بگویند از دیوانه‌ها نیستند، سُفَها نیستند، این اشکال است بر کمسیون... برهان این است که امروز ما هر چه تأمل می‌کنیم می‌بینیم خداوند قابلیت در اینها قرار نداده است که لیاقت حق انتخاب را داشته باشند. مستضعفین و مستضعفات و آنها از آن نمره‌اند که عقول آنها استعداد ندارد و گذشته از اینکه در حقیقت نسوان در مذهبِ اسلامِ ما در تحتِ قیمومیت‌اند، الرجالُ قوامونَ علی النساء، در تحت قیمومیت رجال هستند و مذهب رسمی ما اسلام است، آنها در تحت قیمومیت‌اند. ابداً حق انتخاب نخواهند داشت. دیگران باید حفظ حقوق زن‌ها را بکنند. (۱۲)

pedygonzales

«به‌محض اینکه خبر اولتیماتوم دولت روس در پایتخت منتشر شد، مردم دست از کسب‌وکار کشیده و تعطیل عمومی کردند. برخلاف انتظار هزارها بانوان ایران بر ضد استیلای روس‌ها قیام کردند و در متینگ و اجتماعات شرکت نمودند و حتی بعضی از بانوان درحالی‌که از چادر سیاه و روبنده مستور شده بودند کفن به گردن انداخته روی کرسی خطابه رفتند و نطق‌های با حرارت و مهیج ایراد کردند و مردم را با ادای جملهٔ یا مرگ یا استقلال به فداکاری در راه وطن و بذل جان و مال تشویق نمودند و در یکی از همان روزهای پرآشوب یک ستون مرکب از پانصد نفر بانو، با نظم و ترتیب، چنان‌که گویی مشق نظامی آموخته‌اند، به بهارستان رفتند و از رئیس مجلس ملاقات خواستند و از او تقاضا نمودند که مجلس و نمایندگان در مقابل دشمن غدّار استقامت کنند و مرگ با شرف را به زندگانی بندگی اجانب ترجیح بدهند. اکثر این بانوان مسلح شده بودند و بسیاری از آنها شش‌لول و موزر به کمر بسته بودند و قطار و فشنگ در روی چادر حمایل کرده بودند

fuzzy

بنا  به روایت عین‌السلطنه، در روضه‌خوانی‌ها و تعزیه‌های ماه‌های محرم و صفر همواره جمعیت زنان بیشتر بود، چون «مردها کار دارند». عین‌السلطنه در شرح تعزیه‌های ماه رمضان نیز می‌نویسد: همهٔ شب هم تعزیه می‌خوانند. اما اغلب به مضحکه نزدیک‌تر است تا تعزیه. نمی‌دانم طهران چقدر زن دارد. تمام این مساجد و بازارها و خانه‌ها مملو از زن است. بعضی‌ها روزی دوسه جا می‌روند. می‌گویند شب تعزیه بیشترِ  جمعیت زن است. اصل بنای تعزیه هم محض تماشای زن‌هاست.

pedygonzales

«مگر  نشنیدید که دولت و ثروت و قدرت و حرمت ملی از دست رفته؟... مگر  نمی‌شنوید فریاد مظلومان را از دست حُکّام ظالم؟ مگر نمی‌دانید امسال پانصد نفر  دختر  ایرانی به ترکمان فروخته شده؟ مگر خبر ندارید که هرساله کرورها مردم ایران به روسیه و عثمانی و هند می‌روند و رعیّتِ خارجه می‌شوند؟»(۵)

zsmirghasmy

این تنزل، که در  پی آن زلیخا بدل به ابژهٔ میل یوسف می‌شود، در واقع به‌درستی به ما یادآوری می‌کند که در تمام نسخه‌های متنوع موجود از این داستان، از جمله نسخهٔ جامی، زلیخا ساخته‌وپرداختهٔ میل دگرجنس‌خواه مردانه و خیال‌پردازی مردانه است. عاملیت زلیخا عاملیت زنی است که ساخته‌وپرداختهٔ خیال و قلم مرد است. با همهٔ اینها، کدام مرد دگرجنس‌خواه است که میل نداشته باشد محبوب زنی قدرتمند، ثروتمند، زیبا و جوان مانند زلیخا باشد و بیشتر از آن، محبوب تمام زنان شهر که به‌محض دیدنش او را فرشته بخوانند و دست را از ترنج بازنشناسند و تک‌به‌تک تلاش کنند او را اغوا کنند؟ این موضوع دلیل دیگری است برای آنکه در تفسیر بوحدیبه با شک و تردید بنگریم. داستانِ یوسف و زلیخا به هیچ روی دربارهٔ میل جنسی زنانه نیست، بلکه دربارهٔ میل جنسی زنانه‌ای است که مطلوب میل مرد دگرجنس‌گراست، مطابق با تصورات او.

fuzzy

ابراهیم تیموری در روایت شرکت زنان در جنبش تحریم تنباکو چنین می‌نویسد: «نزدیک ظهر زنان نیز دسته‌دسته به منزل میرزای آشتیانی می‌آیند. وقتی جمعیت زیاد می‌شود، زن‌ها جلو و مردان از دنبال به‌طرف قصر سلطنتی روانه می‌گردند... (زنان خطاب به ناصرالدین‌شاه داد می‌زدند): ای شاه باجی سبیلو، ای لچک‌به‌سر، ای لامذهب، ما تو را نمی‌خواهیم!»

Marya Morrevna

در مملکت دو چیز لازم است: یا استبداد یا قانون. ما که نقداً هیچ‌کدام را نداریم. یک استبداد کاملی داشتیم، از دست ما گرفتید. در عوض قانون لازم بود، آن را هم ندادید. در مملکت ما زر و زور لازم است. زر که ندارید، پس شما وکلا زورتان بر ما ملت است... چرا قانون به دست ما نمی‌دهید که هرکس در هر کجا که هست تکلیف خود را بداند؟...  بیشتر از این عرض نمی‌کنم... همین‌قدر عرض می‌کنم اگرچه زن هستم و به قول آقایان ناقص‌عقل و ردیف بشر محسوب نمی‌شویم، از مرحمت پدرانمان هم که فضل و کمالی نداریم... امروز بر احدی پوشیده نیست که هر  بیوه‌زنی به این مجلس دارالشورای ملی حق دارد و ما امروز حقوق خودمان را می‌خواهیم..

Call_Me_Mahi

نه‌فقط دختران قوچان بلکه زنان به‌طور کلی در نگارش تاریخ انقلاب مشروطهٔ ایران غایب‌اند. تاریخ‌نگاریِ ملک‌زاده به اقرار خودش و به‌عمد تاریخِ مردان است. او می‌نویسد: «آنچه ما در این کتاب نگاشتیم شرح‌حال مردها بود و از زن‌ها که نیمی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند نامی برده نشد، زیرا به قول عوام داخلِ آدم نبودند و در جمع و خرج داخل نبودند.»(۶۰) به قول حامد شهیدیان، تاریخ‌نگاران «فقدان زنان در تاریخ را معمولاً به نشانهٔ بازتاب عینی و بی‌طرفانهٔ واقعیت نقش بی‌اهمیت آنان در روند تاریخ می‌گیرند.»

کاربر ۴۸۶۲۲۴۹

جناب مستطاب حجت‌الاسلام آقای شیخ فضل‌الله! در روزنامه‌ای که به طبع رسانیده، از زاویهٔ مقدسه به طهران فرستاده و منتشر فرموده‌اند این دو کلمه دیده شده که «مدرسهٔ علم برای نسوان خلاف دین و مذهب است». این حقیره که کم‌سواد و نویسندهٔ این کلماتم این سخن مجمل جناب‌عالی را نفهمیدم و از هرکسی که معتقد به تدین و عقل او بودم هم سؤال کردم حل مشکل ننمود. لازم شد که خودم شرح ذیل را در بیان مقصود جناب‌عالی بنویسم و جواب از خود شما بخواهم.

محمد طاهر پسران افشاریان

به  تاراج  رفتن دختران قوچان از دامان خانوادهٔ پدری و از آغوش مادر وطن هرگز جبران نشد، که شاید تصادفی نبود؛ این موضوع جبران‌ناپذیر بود. در فرهنگ غالب آن زمان (و شاید هنوز هم)، به یک معنا «ناموس از دست رفته»، آبروی ناموسی، بازیافتنی نیست؛ چون آبِ رفته که به جوی بازگشتنی نیست. شاید از همین رو، اگرچه پیگیری ماجرای دختران قوچان از لحاظ تشخیص مقصر اهمیتی ملی و کم‌نظیر یافت، به نتیجه نرسیدن این پیگیری بی‌ارتباط با این معضل فرهنگی نبوده باشد. دختران ازدست‌رفته «پس‌گرفتنی» نبودند. شاید بتوان گفت که «آمال پنهانی»، حتی پنهان از خودِ خانواده‌های آنان، و «آرزوی قلبی ملت» نیافتن آنان بود. شاید از  یاد  بردن «دختران» (و حکایت آنان) پیوندی با این بار متضاد فرهنگی «ناموس از دست رفته» داشت؛ پیگیری این ماجرا و تلاش برای یافتن مقصران نهایت غیرت ملی بود؛ ولی با دخترانِ بازیافته (اگر باز می‌یافتندشان) ملت چه می‌توانست کرد؟ در بازگشت، آنان نماد «بی‌آبرویی ملی» می‌شدند

fuzzy

اینک خزان

محمد همتی

زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش