کتاب ادبیات علیه استبداد نوشته پیتر فین و پترا کووی است که با ترجمه بیژن اشتری منتشر شده است. کتاب، داستانی غنی و غیرمنتظره را روایت می‌کند. به تصویر کشیدن زندگی و شخصیت بوریس پاسترناک بزرگ‌ترین نقطه قوت کتاب و نویسندگان آن است.

درباره کتاب ادبیات علیه استبداد

نویسندگان به طرز قانع‌کننده‌ای شرح داده‌اند که چگونه جنجال‌های ناشی از انتشار تنها یک کتاب (دکتر ژیواگو) علاوه بر تأثیر بر نویسنده، خانواده و دوستانش توازن قدرت در جهان را طی دوره‌ای بحرانی برهم زد. یک اثر پژوهشی تاریخی ژرف که اندکی مشابه آثار جاسوسی جان لوکاره است... نویسندگان کتاب نشان داده‌اند که چگونه دو طرف جنگ سرد از اعتبار ادبی به مثابه سلاح قدرتمند علیه یکدیگر استفاده می‌کردند.

پژوهشی عالی و دست اول. کتاب به همان شیوه‌ای هیجان‌انگیز است که هر تریلر جنگ سردِ دیگری. پاسترناک از دل‌مشغولی‌هایش واضح و توانا سربرمی‌آورد. سر و صدایی که دکتر ژیواگو به پا کرد مهم‌ترین جنجال ادبی در جهان پساجنگ بود، و نویسندگان کتاب، فین و کووی، این جنجال را به شکلی همه‌جانبه و با در نظر گرفتن همه جذابیت‌های حاشیه‌ای و غیرحاشیه‌ای آن به خواننده ارائه کرده‌اند. جنجال دکتر ژیواگو حتا حالا نیز پیامدهای خودش را دارد.

نظرات دیگران درباره کتاب ادبیات علیه استبداد

کتاب پاسترناک و ژیواگو؛ ادبیات علیه استبداد را سال ۲۰۱۵ نشریات واشینگتن پست، ساندی تایمز، نیوزدی، تلگراف، اسپکتاتور و دیلی بیست به عنوان کتاب سال معرفی کردند و یکی از دو انتخاب اصلی برای دریافت جایزه معتبر «نشنال بوک کریتیکز سیرکل» بود. از بین انبوه نقدها و نظراتی که در باره کتاب نوشته شده است این نقدها بیش‌تر جلب‌توجه می‌کند:

«کتابی که به زیبایی نوشته شده... نوعی رمان مهیج روشنفکرانه... با ضرباهنگ عالی و هیجان‌انگیز.»

واشینگتن پست

«کتابی جذاب که کاملا مستند نوشته شده است... از حیث جزئیات پژوهشی فوق‌العاده موثق و از حیث قضاوت منصف است... اثری روشنگر که تا مدت‌های طولانی بی‌رقیب خواهد ماند.»

نیویورک ریویو آو بوکس

«کتابی مسحورکننده که همچون یک رمان مهیج ادبی خوانده می‌شود.»

نیو رپابلیک

«کتاب، داستانی غنی و غیرمنتظره را روایت می‌کند. به تصویر کشیدن زندگی و شخصیت بوریس پاسترناک بزرگ‌ترین نقطه قوت کتاب و نویسندگان آن است.»

دیلی بیست

«یک اثر پژوهشی تاریخی ژرف که اندکی مشابه آثار جاسوسی جان لوکاره است... نویسندگان کتاب نشان داده‌اند که چگونه دو طرف جنگ سرد از اعتبار ادبی به مثابه سلاح قدرتمند علیه یکدیگر استفاده می‌کردند.»

نیویورکر

«شرحی پر از اطلاعات، جذاب و غالبآ احساس‌برانگیز از شجاعت شخصی، جاسوسی، پروپاگاندا، و نقش ادبیات در نبرد سیاسی برای تصاحب دل‌ها و ذهن‌های مردم.»

هافینگتون پست

«هیجان‌انگیز... ترکیب ماهرانه‌ای از زندگینامه، تاریخ فرهنگی و نقش مهم ادبیات در سیاست... . همچنین نویسندگان کتاب موفق به روشنگری در باره یک عملیات محرمانه مهم در دوره جنگ سرد شده‌اند.»

نیوز دی

«حکایت جذاب و پرکششی در باره این‌که چگونه دکتر ژیواگو موفق به ایجاد شکاف در حکومت اتحاد شوروی شد. کتاب پاره‌ای اشارات تلویحی جالب به زمان حاضر و نیز تعارض‌های فرهنگی آتی دارد.»

آتلانتیک

«داستانی استثنایی و کاملا مستند و اثری بی‌همتا از حیث شیوه پژوهشی که هرگز داستان زندگی شگفت‌انگیز چهره اصلی‌اش (پاسترناک) را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد.»

نیویورک ژورنال آو بوکس

«نویسندگان به طرز قانع‌کننده‌ای شرح داده‌اند که چگونه جنجال‌های ناشی از انتشار تنها یک کتاب (دکتر ژیواگو) علاوه بر تأثیر بر نویسنده، خانواده و دوستانش توازن قدرت در جهان را طی دوره‌ای بحرانی برهم زد.»

کلمبوس دیسپچ

«کتابی خوشخوان با تصویری بی‌کم و کاست از ملتی که وحشت و بی‌خردی بر آن حکم می‌راند... کتاب را طوری نوشته‌اند که انگار یک بازنویسی دهشتناک از آلیس در سرزمین عجایب است.»

ساندی تایمز

«کتابی فوق‌العاده. در این‌جا چیزهای بیش‌تری برای اندیشیدن به کتاب وجود دارد: ماهیت نبوغ، وحشتی که به خیانت دوستان منجر می‌شود و مافوق همه این‌ها، قدرت بالقوه رمان... نویسندگان کتاب با رجوع به اسناد موثق و تحلیل‌های عالی منصفانه، داستان پیروزی ادبیات (بر استبداد) را بیان کرده‌اند.»

ایندیپندت

«پژوهشی عالی و دست اول. کتاب به همان شیوه‌ای هیجان‌انگیز است که هر تریلر جنگ سردِ دیگری. پاسترناک از دل‌مشغولی‌هایش واضح و توانا سربرمی‌آورد. سر و صدایی که دکتر ژیواگو به پا کرد مهم‌ترین جنجال ادبی در جهان پساجنگ بود، و نویسندگان کتاب، فین و کووی، این جنجال را به شکلی همه‌جانبه و با در نظر گرفتن همه جذابیت‌های حاشیه‌ای و غیرحاشیه‌ای آن به خواننده ارائه کرده‌اند. جنجال دکتر ژیواگو حتا حالا نیز پیامدهای خودش را دارد.»

جان سیمپسون، بی‌بی‌سی نیوز

«فین و کووی بی‌طرفانه با نقش‌های اصلی کتاب درگیر شده‌اند و داستانشان را با نوعی نشاط و سرزندگی استثنایی بیان کرده‌اند.»

لیتراری ریویو

«فین و کووی به طرز خیره‌کننده‌ای موفق به پرتوافکنی در باره آن دوره و شخصیت‌های درگیر در آن شده‌اند.»

فایننشیال تایمز

«قصه‌ای ساده و گیرا در باره هنر و جاسوسی. همه شخصیت‌های کتاب که به طرز خیره‌کننده‌ای انتخاب و در کنار هم چیده شده‌اند ـنوابغ، بربرصفت‌ها، عشاق، آدم‌های عجیب و غریب ــ در این نکته، که کتاب‌ها اهمیت دارند، همعقیده‌اند.»

ای. دی میلر، نویسنده اسنودراپز

خواندن کتاب ادبیات علیه استبداد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به ادبیات جهان پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب ادبیات علیه استبداد

«پاسترناک، بدون این‌که بفهمد، وارد زندگی شخصی استالین شد.»

در پی انقلاب اکتبر، جنگ داخلی طولانی و ویرانگری بین ارتش سرخ و نیروهای ضدبالشویک، موسوم به «سفیدها»، رخ داد. زمستان‌ها معمولا بسیار سرد و تحمل‌ناپذیر بود. غذا به سختی یافت می‌شد و خانواده پاسترناک با مشکل کمبود غذا دست‌وپنجه نرم می‌کرد. بوریس کتاب‌هایش را می‌فروخت تا نان بخرد و به مناطق روستایی سفر می‌کرد تا از اقوام و دوستانش سیب، کلوچه، عسل و کره گدایی کند. او و برادرش برای گرم نگه داشتن خانه‌شان در خیابان والخونکا، که حالا به دستور حکومت فقط به دو اتاق کاهش یافته بود، در اتاق زیرشیروانی تیرک‌های چوبی را با اره تکه تکه می‌کردند و به درون بخاری هیزمیشان می‌انداختند. برادرها شب‌ها هرازگاه برای دزدیدن پرچین‌ها و هر چیز قابل اشتعال دیگری به خیابان‌ها می‌رفتند. تقریبآ همه اعضای خانواده از حیث سلامتی جسمی دچار مشکل شده بودند. لئونید، پدر خانواده در ۱۹۲۰، در پی سکته قلبی روزا، همسرش، از مقامات حکومتی درخواست کرد به او اجازه بدهند روزا را برای درمان به آلمان ببرد. با این درخواست موافقت شد و پدر و مادر بوریس به همراه دو دخترشان به آلمان رفتند. به این ترتیب، اعضای خانواده برای همیشه از هم جدا شدند. والدین و خواهران ساکن شدند.

بوریس پس از عزیمت پدر و مادرش از روسیه فقط یک‌بار موفق به دیدارشان شد و این دیدار هم مربوط به زمانی می‌شود که او پس از ازدواج با همسر اولش یوگنییا به برلین سفر کرده بود. این سفر ده ماه طول کشید. برلین عملا به پایتخت مهاجران روسی تبدیل شده بود.

پاسترناک در طول اقامتش در برلین به این نتیجه رسید که آینده هنری‌اش در سرزمین مادری‌اش قرار دارد و نه در میانه غم غربت و منازعه‌ای که مشخصه جامعه تبعیدیان به شمار می‌رفت. ویکتور شکلوفسکی، پژوهشگر و منتقد ادبی، که مثل پاسترناک به آلمان مهاجرت کرده بود اما قصد بازگشت به مسکو را داشت، در باره حضور پاسترناک در برلین نوشت: «پاسترناک در برلین ناراحت است. این‌طور به نظرم می‌رسد که او در این‌جا در بین ما، هیچ نیروی رانشی‌ای را احساس نمی‌کند... ما مشتی پناهنده‌ایم. نه درست‌ترش این است که ما مشتی فراری‌ایم ـو حالا به مشتی تصرف‌کنندگان عدوانی تبدیل شده‌ایم... برلینِ روسی راه به جایی نمی‌برد. هیچ مقصدی ندارد.»۹۹ پاسترناک عمیقآ با مسکو و روسیه پیوند خورده بود. کارنئی چوکوفسکی هم نوشت: «پاسترناک در میانه خیابان‌ها و کوچه‌پس‌کوچه‌های مسکو حس ماهی در آب را داشت. او در این‌جا خودِ خودش بود و زبانش هم به طور خالص مسکویی بود. یادم هست که چگونه طرز حرف زدن محاوره‌ای‌اش باعث بهت و حیرتم می‌شد... این نحوه حرف زدنش در پیوند با رفتار و منش کاملا مسکویی‌اش بود.»