کتاب دولت کارآفرین

دولت کارآفرین کتابی نوشته ماریانا مازوکاتو یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینه نقش دولت در اقتصاد است که کتاب سال مجله فاینانشال تایمز شده و مورد تمجید بزرگان و مجلات تخصصی دیگر هم قرار گرفته است.

درباره کتاب دولت کارافرین

بسیاری از اندیشمندان اقتصادی دلایل پیشگامی امریکا در عرصه اقتصادی را تاکید صرف بر بخش خصوصی و رها کردن امور به دست مکانیسم بازار می‌دانند و بسیاری از اقتصاددانان کشورهای در حال توسعه  به خیال الگوبرداری از مدل اقتصادی امریکا تلاش می‌کنند با خصوصی‌سازی و سپردان همه‌چیز به دست مکانیسم بازار به موفقیت‌هایی مانند موفقیت اقتصادی در امریکاب رسند و هنوز هم فکر می کنند دلیل عدم موفقیتشان، نسپردن کلیهٔ امور به دست بازار است. مازوکاتو در این کتاب به‌خوبی نشان می‌دهد این تصور بسیار اشتباه است.

کتاب دولت کارآفرین با مباحثی که درباره نقش دولت در اقتصاد رشدمحور دارد، فهم کامل‌تری از مرکزیت بخش عمومی برای فعالیت‌های پرریسک و تغییرات بنیادین فناوری، که برای ارتقای رشد و توسعهٔ اقتصادی لازم هستند، به دست می‌دهد. این کتاب توصیفی بسیار متفاوت از آن‌چه سیاست‌گذاران اقتصادی از دولت ترسیم می‌کنند (به طوری که نقش تعیین‌کنندهٔ آن در نوآوری و تولید را انکار می‌کنند) ارایه می‌دهد. این کتاب سیاست صنعتی مرسوم را نیز به چالش می‌کشد که بی‌جهت نقش خود را در پیش‌گامی و ارتقای فناوری‌های جدید کم‌اهمیت جلوه می‌دهد. در مقابل، این کتاب با اشاره به این‌که بخش دولتی یا عمومی اصلی‌ترین بازیگر در چیزی که اغلب از آن به عنوان اقتصاد دانشی تعبیر می‌شود بوده است، سناریوهایی را مطرح می‌کند که طبق آن دولت منابع اصلی نوآوری و پویایی را در اقتصادهای صنعتی پیشرفته فراهم می‌کند؛ از توسعهٔ هوانوردی، انرژی هسته‌ای، کامپیوترها، اینترنت و زیست‌فناوری گرفته تا پیشرفت‌های حال حاضر در فناوری سبز، این دولت بوده و هست که ماشین رشد اقتصادی را به حرکت درمی‌آورد. چرا که دولت حاضر است در حوزه‌هایی ریسک سرمایه‌گذاری را بر عهده بگیرد که بخش خصوصی در آن بیش‌ازحد ریسک‌گریز است.

در یک محیط سیاسی که جبهه‌های سیاست‌گذاری دولت عمداً به عقب کشیده شده‌اند، بیش‌ازپیش نیاز است که نقش و سهم دولت درک شود. در غیر این صورت، ما فرصت ایجاد رفاه بیشتر در آینده با استفاده از تکرار سرمایه‌گذاری‌های دولتی موفقیت‌آمیز گذشته را از دست می‌دهیم.

مازوکاتو در کتاب دولت کارآفرین، در اصل به اهمیت به کارگیری سیاست صنعتی مبتنی بر نوآوری رشدمحور پرداخته است و معتقد است خصوصی‌سیازی راه علاج اقتصادی برای همه کشورها در هر موقعیتی نیست.

 خواندن کتاب دولت کارآفرین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 این کتاب دریچهٔ نوینی برای اندیشمندان و سیاست‌گذاران کشور است تا با پی بردن به اهمیت نقشی که دولت باید در اقتصاد ایفا نماید، شاهد مباحث و سیاست‌های جدیدی در کشورمان باشیم. 

 بخشی از کتاب دولت کارآفرین

همواره به ما گفته‌اند که دولت باید نقش محدودی در اقتصاد داشته باشد، چرا که قادر نیست برندگان را انتخاب کند؛ خواه برندگان تکنولوژی‌های جدید، خواه برندگان بخش‌های اقتصادی و یا بنگاه‌های خاص. ولی چیزی که نادیده گرفته شده این است که در بسیاری از نمونه‌های شکست، دولت در تلاش بود کاری انجام دهد که بسیار سخت‌تر از اقدامات کسب‌وکارهای خصوصی بود. این کارها می‌تواند تلاش برای طولانی کردن عظمت یک صنعت (مانند تجربهٔ کنکورد یا پروژهٔ حمل‌ونقل مافوق‌صوت امریکا)، یا تلاش فعالانه برای ارایهٔ یک بخش تکنولوژیک جدید (اینترنت یا انقلاب آی‌تی) باشد.

قدم نهادن در این وادی احتمال شکست را بالا می‌برد. با وارد آوردن ضربه‌های پیاپی به دولت، تنها توانایی دولت را برای ایفای نقش نماینده‌ای نوآور و تأثیرگذار در جامعه تضعیف می‌کنیم. نه‌تنها بسیار ساده‌انگارانه دولت را به خاطر شکست‌هایش مقصر می‌دانیم، بلکه حتا سنجه‌های مناسبی را برای قضاوت عادلانه در مورد سرمایه‌گذاری‌های دولت توسعه نداده‌ایم. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری خطرپذیر عمومی با سرمایه‌گذاری خطرپذیر خصوصی  بسیار متفاوت است. گرایش سرمایه‌گذاری خطرپذیر عمومی بیشتر در انجام زمینه‌های دارای ریسک بالاتری است. با این‌که این نوع سرمایه‌گذاری صبر بیشتری را می‌طلبد، بازگشت سرمایهٔ کمتری خواهد داشت. حال، نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری عمومی با نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری خصوصی بدون در نظر گرفتن این تفاوت‌ها مقایسه می‌شود.

از قضا، عدم‌توانایی دولت برای بحث در مورد جایگاه خود و توضیح نقش دولت در مورد برندگانی که انتخاب شده‌اند (از اینترنت گرفته تا شرکت‌هایی مثل اپل) انتقاد از شکست‌های دولت (مثل پروژهٔ حمل‌ونقل مافوق‌صوت) را برای ما ساده کرده است. بدتر این‌که، دولت به این انتقادها با سرافکندگی پاسخ می‌داد و بسیار در مقابل آن‌ها آسیب‌پذیر شده بود. در واقع دولت به‌راحتی توسط لابی‌هایی که به دنبال منابع عمومی برای منافع شخصی بودند و یا به دست کارشناسانی که در مورد «اسطوره‌های» خاستگاه پویایی اقتصادی بلبل‌زبانی می‌کردند اسیر شده بود.

در اواخر دههٔ ۱۹۷۰ مالیات بر ارزش افزوده به دلیل لابی‌های صورت‌گرفته از طرف صنعت سرمایه‌گذاری ایالات متحده به صورت قابل‌توجهی کاهش یافت.