کتاب دعوت به فلسفه؛ عشق به حکمت و جستجوی راه‌های نو در فلسفه

«دعوت به فلسفه» اثر از ویل دورانت، نویسنده برنده پولیتزر ۱۹۶۸ و مدال آزادی ۱۹۷۷ است. او در ایران هم مانند بسیاری از کشورهای جهان، معروف است و آثار بزرگش، تاریخ تمدن و لذات فلسفه در میان مشتاقان دست به دست می‌شود. نثر زیبا، وسعت اطلاعات و نوع نگرش دورانت به تاریخ و فلسفه، از مؤلفه‌های جذابیت آثار اوست. دورانت نویسنده‌ای فعال بود و کتاب قهرمانان تاریخش را در ۹۲ سالگی نوشت. خودش در «دعوت به فلسفه» می‌گوید: «جسم پیر می‌شود اما با ایده‌های نو می‌توان جوان ماند.» حالا با گذشت چند دهه از مرگ ویل دورانت، با انتشار چاپ اول یا بازچاپ برخی دیگر از آثار چاپ‌نشده یا تجدیدچاپ‌نشدهٔ او، بیشتر معلوم می‌شود که این محقق و نویسندهٔ بزرگ چقدر سرشار از نیروی زندگی و شور جوانی بود. دورانت در «دعوت به فلسفه» توضیح می‌دهد که چرا انسان به فلسفه نیازمند است و اگر فلسفه به حاشیه رفته به این علت است که روح ماجراجویی‌اش را از دست داده و خیرخواه علوم دیگر شده است. او در این کتاب می‌گوید ماجرای فلسفه مهم‌تر از دانستن مشتی معما و چیستان ذهنی است. «فلسفه، معمایی کم‌اهمیت و غوطه‌ور در میان ابرها نیست که ربطی به زندگی بشر یا تأثیری در آن نداشته باشد. بلکه مسئله‌ای عظیم و مهم است. فلسفه در پی فهم این مسئلهٔ مهم و اساسی است که زندگی انسان چه معنی و ارزشی دارد و امکانات بشر در این عالم بی‌انتها چیست.». او شرح می‌دهد که فلسفه نگرشی کلی است که می‌تواند همه‌چیز را دربر گیرد. اما فلسفه با این قلمرو وسیع، چرا به این روز افتاده است؟ دورانت به وضع فلسفه در زمان خود نظر می‌کند و جواب را ازدست‌دادن «روح ماجراجویی» می‌داند. او کناره‌گیری فلسفه از امور انسانی و سرگرم‌شدن به مباحث صرف معرفت‌شناسی را خطرناک می‌داند و می‌نویسد فلسفه بدون علم ناتوان است. و علم هم بدون فلسفه نه‌تنها عاجز و تنهاست بلکه مخرّب و ویرانگر هم می‌شود. او در این اثر توانایی‌ها و ضعف‌های فلسفه را بررسی می‌کند و آن را از طریق نمونه‌هایش در تاریخ، مانند کنفوسیوس، سقراط، افلاطون و جوردانو برونو از نو آموزش می‌دهد؛ در نهایت به سوی فلسفه زندگی و معنای زندگی می‌رود، چیستی فلسفه را می‌کاود و ضرورت فلسفه برای روزگار ما را شرح می‌دهد. دورانت این اثر را چندسال قبل از جنگ جهانی نوشت و وقوع جنگ نشان داد که چرا او نگران گوشه‌نشینی فلسفه و زوال اخلاقی بود. این مرد امیدوار بود فلسفه و اخلاق نقش مهم همیشگی خود را دوباره پیدا کنند. وقتی از خواندنِ «دعوت به فلسفه» فارغ می‌شویم، این حس شگفت به ما دست می‌دهد که دربارهٔ فلسفه و فیلسوفان درکی تازه پیدا کرده‌ایم. کتاب دورانت به حق یک دعوت است. دعوت به شرکت در پژوهش صادقانه و تأمل درست راجع به گستره و حد و مرزهای فهم انسان. انسانی که او را «خردمند» می‌خوانیم.