کتاب انیما

کتاب انیما نوشته وجدی معوض، ترجمه سوگل فراهانی و رمانی است که نشر چشمه آن را در سال ۱۴۰۴ منتشر کرده است (چاپ دوم). اثر حاضر که در باب سوگواری و جست‌وجوی هویت در بستری گروتسک و شاعرانه است، با بهره‌گیری از تجربه‌های زیسته‌ی نویسنده در لبنان، فرانسه و کانادا، مرزهای جغرافیایی و زبانی را درنوردیده است. این رمان، داستان مردی است که پس از قتل همسرش، در سفری درونی و بیرونی به‌دنبال کشف حقیقت و مواجهه با زخم‌های گذشته و حال خود می‌رود. روایت این سفر نه از زبان انسان‌ها بلکه از دیدگاه بیش از ۵۰ حیوان و پرنده و حشره بیان می‌شود؛ روایتی که به‌واسطه‌ی آن جهان انسانی و حیوانی در هم می‌آمیزد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب انیما اثر وجدی معوض

کتاب انیما نوشته‌ی وجدی معوض و رمانی معاصر است که با الهام از کهن‌الگوهای یونگی، به‌ویژه مفهوم انیما و انیموس به کاوش در ناخودآگاه فردی و جمعی پرداخته است. داستانِ این رمان حول محور مردی به نام وحش دبش شکل می‌گیرد که پس از قتل همسرش درگیر سوگواری و جست‌وجوی حقیقت می‌شود. هر بخش از زبان یک حیوان، پرنده یا حشره روایت شده است. این راویان غیرانسانی با نگاهی غریزی و شهودی، وقایع و احساسات و خاطرات شخصیت اصلی را بازتاب می‌دهند و به‌نوعی پلی میان جهان انسانی و حیوانی می‌سازند.

وجدی معوض، این نویسنده‌ی نامدار لبنانی با بهره‌گیری از زبان چندلایه و شاعرانه و با استفاده از عناصر اسطوره‌ای و روان‌شناختی، اثری خلق کرده که به رنج فردی، خشونت، سوگواری، مهاجرت و بحران هویت می‌پردازد. ساختار این رمان، تکه‌تکه و پازلوار است و با هر راویْ لایه‌ای تازه به روایت افزوده می‌شود. این رمان را تجربه‌ای دیگر از مواجهه با سوگ و زخم‌های تاریخی و شخصی در نظر بگیرید. این کتاب سفری است به درون تاریکی، جایی که مرد باید با حقیقت، فقدان و هویت خود روبه‌رو شود. کتاب انیما از متن انگلیسی با عنوان Anima : roman به پارسی برگردانده شده است.

خلاصه داستان انیما

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

وحش دبش شب‌هنگام به خانه بازمی‌گردد و با پیکر غرق در خون همسرش (لئونی) روبه‌رو می‌شود. این واقعه‌ی هولناک، نقطه‌ی آغاز سفری درونی و بیرونی برای وحش است؛ سفری که در آن او نه‌تنها با غم و اندوه فقدان، بلکه با خاطرات مدفون، رنج‌های گذشته و پرسش‌های بی‌پاسخ مواجه می‌شود. روایت داستان از زبان حیوانات و پرندگان و حشرات مختلف بیان می‌شود؛ گربه‌ی خانگی، پرندگان پشت پنجره، ماهی آکواریوم، سگ، کلاغ، سنجاب، موش و عنکبوت. هرکدام از این راویان با زاویه‌ی دید و درک خود، بخشی از واقعیت، احساسات و خاطرات مرد را بازتاب می‌دهند. وحش درگیر فرایند سوگواری، مواجهه با پلیس و تحقیقات قتل، مراسم خاکسپاری و تلاش برای یافتن قاتل همسرش می‌شود. او در این مسیر با خانواده، دوستان و غریبه‌ها روبه‌رو و مرز میان واقعیت و توهم، گذشته و حال، انسان و حیوان به‌تدریج برایش کمرنگ می‌شود. حیوانات که شاهدان خاموش وقایع هستند، گاه هم‌درد و گاه قاضی و گاه راهنمای مرد در سفر به اعماق ناخودآگاه و مواجهه با زخم‌های کهنه می‌شوند.

چرا باید کتاب انیما را بخوانیم؟

رمان انیما تجربه‌ای دیگر از مواجهه با سوگ و رنج را پیش روی مخاطب می‌گذارد. روایت چندصدایی و انتخاب راویان غیرانسانی، زاویه‌ی دید تازه‌ای به وقایع و احساسات انسانی می‌بخشد و امکان همدلی و درک عمیق‌تر رنج، فقدان و جست‌وجوی هویت را فراهم می‌کند. زبان شاعرانه و ساختار پازل‌وار اثر، خواننده را به مشارکت فعال در بازسازی روایت و کشف لایه‌های پنهان دعوت می‌کند. این اثر برای کسانی که به روایت‌های نوآورانه، روان‌شناسی، اسطوره‌شناسی و ادبیات علاقه دارند، فرصتی است برای مواجهه با پرسش‌های بنیادین درباره‌ی مرگ، سوگواری، خشونت و معنای زندگی. همچنین کتاب انیما با پرداختن به مهاجرت، بحران هویت و پیوند انسان و طبیعت، دغدغه‌های معاصر را در قالبی بدیع و تأثیرگذار بازتاب می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دوستداران ادبیات داستانی معاصر و قالب رمان، روایت‌های چندصدایی، ادبیات روان‌شناختی و اسطوره‌ای، کسانی که با سوگ و فقدان دست‌وپنجه نرم می‌کنند و افرادی که به تجربه‌ی فرم‌های نوین داستان‌نویسی علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر می‌تواند برای کسانی که دغدغه‌ی مهاجرت، بحران هویت یا پیوند انسان و طبیعت را دارند، الهام‌بخش باشد.

درباره وجدی معوض

وجدی معوض یا وجدی مُعَوَد (Wajdi Mouawad) زاده‌ی سال ۱۹۶۸ میلادی در دیرالقمرِ لبنان، نویسنده، هنرپیشه و کارگردان لبنانی‌تبار کانادایی است. او زندگی پرمهاجرتی داشته؛ ابتدا در ده‌سالگی (۱۹۷۸) به‌دلیل جنگ داخلی، لبنان را به مقصد پاریس ترک کرد و سپس در سال ۱۹۸۳ همراه خانواده‌اش به شهر مونترال در بخش فرانسوی‌زبان کانادا مهاجرت کرد. در طول تحصیلاتش در دبیرستان به فعالیت‌های تئاتری روی آورد و پس از آن با تشویق دبیر ادبیات فرانسه وارد مدرسه‌ی ملی تئاتر کانادا شد و در سال ۱۹۹۱ از آنجا فارغ‌التحصیل گردید. از برجسته‌ترین نمایشنامه‌های این نویسنده می‌توان به «آتش‌سوزی‌ها» (Incendies)، «همه‌ی پرندگان»، «اشک‌های اویدیپوس»، «تشنگان» و «وصال در وادی وحشت» اشاره کرد. رمان انیما یکی از مشهورترین آثار داستانی وجدی معوض بوده است.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

رمان انیما در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ میلادی با استقبال بین‌المللی مواجه شد و جوایز ادبی متعددی ازجمله جایزه‌ی ققنوس، جایزه‌ی بزرگ تید مونیه (SGDL Thyde-Monnier Grand Prix)، جایزه‌ی دوم رمان لاوال و جایزه‌ی مدیترانه را برای وجدی معوض به ارمغان آورد.

وجدی معوض در طول فعالیت حرفه‌ای خود افتخارات و جوایز متعددی را در کانادا و فرانسه کسب کرده است؛ ازجمله‌ی این جوایز می‌توان به جایزه‌ی بهترین تولید تئاتر در مونترال (۱۹۹۸)، جایزه‌ی ادبی فرماندار کل کانادا در بخش تئاتر برای نمایشنامه‌ی ساحل (Littoral) در سال ۲۰۰۰ و دریافت لقب شوالیه (نشان هنر و ادب) از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۲ اشاره کرد. او در سال ۲۰۰۴ جایزه‌ی انجمن نویسندگان و آهنگسازان دراماتیک فرانسه (SACD de la francophonie) را به‌پاس مجموعه‌ی آثارش دریافت کرد؛ هرچند در سال ۲۰۰۵ از پذیرش جایزه‌ی مولیرِ بهترین نویسنده‌ی فرانکوفون امتناع کرد. همچنین در سال ۲۰۰۹ به مقام افسر نشان کانادا ارتقا یافت و جایزه‌ی بزرگ تئاتر فرهنگستان فرانسه را از آن خود کرد.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

سوزان واگنر در سال ۲۰۱۷ میلادی درمورد این کتاب نوشته است:

این رمان یک معمای قتل کلاسیک و نیز بازتابی از ابتدایی‌ترین ذات بشر است. در انیما این انسان‌ها هستند که تا بن دندان غرق در خون هستند و حیواناتْ ناظرانی خیرخواه به شمار می‌آیند. حیوانات در این اثر کاملاً انسان‌گونه شده‌اند؛ البته دغدغه‌های خودشان به‌شکلی قانع‌کننده در تاروپود طرح در حال گسترش است. همچنین بازی‌های کلامی پیچیده‌ای در عنوان برخی از فصل‌ها پنهان شده است. هر حیوان با نام لاتین خود معرفی می‌شود، اما برخی از نام‌ها گسترش داده شده‌اند تا ارجاعات مخفی و شبه‌لاتینی را نیز در بر بگیرند. به‌عنوان مثال بخشی که توسط گربه‌ای عزادار روایت می‌شود که پشت قفسه‌ی کتاب پنهان شده، با عنوان Felis Silvestris Catus Carthusianorum نام‌گذاری شده است. این عنوان نشان می‌دهد که گربه مسیری مشابه راهبان کارتونزین (Carthusian) را دنبال می‌کند که زندگی‌شان را وقف انزوا و تفکر عمیق کرده بودند. رمان انیما که تکان‌دهنده، مبتکرانه و زیبا است، مفاهیم کوچک و بزرگ را به‌طور همزمان منتقل می‌کند و این کار را در چارچوبی فریبنده انجام می‌دهد.

بخشی از کتاب انیما

«اسکیوروس کارولیننسیس

در حوضچهٔ بزرگ بهاری، تنهٔ درختان بر گسترهٔ سپید پارک فواره‌ها چون لکه‌هایی سیاه خودنمایی می‌کنند. این‌جا، در حوضچهٔ بزرگ بهاری، همه‌چیز دارد چکه می‌کند. چه‌طور خود را سیر کنم؟ چه بخورم؟ آذوقه‌ها ته کشیده‌اند، سرگردانم. همین‌طور که به پوستهٔ درخت افرایی چنگ زده‌ام و تکه‌هایی از آن را می‌مکم تا شیره‌اش را بنوشم، از آن بالا می‌بینمش. در حوضچهٔ بزرگ بهاری، در پارکی که در حال ذوب شدن است، نشسته است، دستش را در جیب پالتوش فرومی‌برد. من خیز برمی‌دارم به امید دریافت غذایی، گردو یا جوانه‌ای، اما خبری نیست. باید چیزی بخورم. شیرهٔ افرا را می‌نوشم، اما دیگر کفاف نمی‌دهد و دریغ از جوجه‌پرنده‌ای که بدرمش. هیچ، یعنی در این حوضچهٔ بزرگ بهاری، هیچ‌چیز پیدا نمی‌شود؟ شیئی به سمت گوشش می‌برد و حرف می‌زند:

«آقای دکتر اوبر شانیون لطفاً / وَحش دِبش / ممنون.»

«سلام آقای دکتر، وَحش هستم / می‌خواستم بدونم کجای کار هستید / آهان / ولی جلو که می‌ره؟ / فکر می‌کنند بتونند به‌زودی گیرش بندازند؟»

سگی در حوضچهٔ بزرگ بهاری. موهای تنش در برفِ آب‌شده می‌درخشد. با زبان آویزان، از آن‌سوی گسترهٔ سپید پارک فواره‌ها می‌آید. خیز برمی‌دارم.»