کتاب بوروکراسی

کتاب الکترونیکی بوروکراسی با عنوان انگلیسی Bureaucracy از مجموعهٔ «ایدئولوژی‌پژوهی»، نوشتهٔ «لودویگ فون میزس» با ترجمهٔ «مهدی تدینی»، توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. این کتاب که در سال ۱۴۰۳ به چاپ چهارم رسیده است به بررسی مفهوم بوروکراسی، نقش آن در ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و نسبت آن با آزادی فردی و دولت می‌پردازد. نویسنده با رویکردی تحلیلی و انتقادی، به واکاوی ریشه‌ها و پیامدهای گسترش بوروکراسی در جوامع مدرن می‌پردازد و تلاش می‌کند تناقضات و چالش‌های ناشی از این پدیده را روشن کند. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بوروکراسی اثر لودویگ فون میزس

کتاب «بوروکراسی» به قلم «لودویگ فون میزس»، یکی از چهره‌های برجستهٔ مکتب اقتصاد اتریش، اثری تحلیلی است که در قالب مجموعهٔ «ایدئولوژی‌پژوهی» جای می‌گیرد. این کتاب نخستین بار در دههٔ ۱۹۴۰ منتشر شد و به بررسی ساختار و کارکرد بوروکراسی در دولت‌ها و سازمان‌های مدرن پرداخت. «میزس» در این اثر، بوروکراسی را نه صرفاً به‌عنوان یک پدیدهٔ اداری، بلکه به‌عنوان یک نظام فکری و رفتاری تحلیل می‌کند که بر نحوهٔ ادارهٔ امور عمومی و خصوصی تأثیر می‌گذارد. ساختار کتاب مبتنی بر بحث‌های نظری، مثال‌های تاریخی و مقایسهٔ نظام‌های اقتصادی و سیاسی است.

«لودویگ فون میزس» با تمرکز بر تفاوت‌های میان اقتصاد بازار آزاد و اقتصاد دولتی، پیامدهای گسترش بوروکراسی را بر آزادی فردی، کارآمدی اقتصادی و کیفیت زندگی اجتماعی بررسی کرده است. کتاب «بوروکراسی» با زبانی صریح و تحلیلی، خواننده را با ابعاد مختلف بوروکراسی و نقش آن در شکل‌گیری دولت‌های مدرن آشنا می‌کند و به‌ویژه برای علاقه‌مندان به علوم اجتماعی، اقتصاد سیاسی و فلسفهٔ سیاسی قابل‌توجه است.

خلاصه کتاب بوروکراسی

کتاب «بوروکراسی» به واکاوی ریشه‌ها و پیامدهای نظم بوروکراتیک در جوامع مدرن می‌پردازد و تلاش می‌کند تناقضات موجود در نگرش و رفتار شهروندان نسبت‌به این پدیده را آشکار کند. «میزس» ابتدا تصویری از بوروکراسی به‌عنوان مجموعه‌ای از ویژگی‌های منفی مانند کاغذبازی، کندی، فساد و ناکارآمدی ارائه می‌دهد، اما در ادامه تأکید می‌کند که وجود نوعی نظم اداری برای سامان‌دهی امور جامعه ضروری است. مسئلهٔ اصلی از نظر نویسنده نه نفس بوروکراسی، بلکه ابعاد و گسترهٔ آن است؛ هرچه اختیارات دولت و ادارات عمومی افزایش یابد، دامنهٔ بوروکراسی نیز گسترده‌تر می‌شود و این امر به محدود شدن آزادی‌های فردی می‌انجامد.

«میزس» با مقایسهٔ دو نظام اقتصادی بازار آزاد و اقتصاد دولتی نشان می‌دهد که در اقتصاد بازار، انگیزهٔ سود و رقابتْ کارآمدی و نوآوری را تضمین می‌کند، درحالی‌که در نظام بوروکراتیک، تصمیم‌گیری‌ها بر اساس مقررات و دستورات اداری صورت می‌گیرد و این امر به کندی، اتلاف منابع و کاهش بهره‌وری منجر می‌شود. او استدلال می‌کند که گسترش بوروکراسی نتیجهٔ خواست شهروندان برای افزایش حمایت و مداخلهٔ دولت در زندگی‌شان است و هرچه مردم بیشتر به دولت برای تأمین نیازهای خود تکیه کنند، بوروکراسی نیز فربه‌تر می‌شود. در بخش‌هایی از کتاب، «میزس» به نقد دیدگاه‌هایی می‌پردازد که بوروکراسی را صرفاً محصول رشد شرکت‌های بزرگ یا پیچیدگی سازمان‌ها می‌دانند و تأکید می‌کند که عامل اصلی، مداخلات دولتی و سیاست‌های بازتوزیعی است.

او همچنین نسبت میان آزادی فردی و قدرت دولت را بررسی می‌کند و هشدار می‌دهد که افزایش اختیارات دولت به کاهش آزادی و ابتکار فردی منجر می‌شود. در نهایت، «میزس» نتیجه می‌گیرد که راه‌حل مشکلات ناشی از بوروکراسی بازگشت به دولت حداقلی و تقویت اقتصاد بازار آزاد است، جایی که نقش دولت به حفاظت از مالکیت و امنیت شهروندان محدود می‌شود.

چرا باید کتاب بوروکراسی را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی است برای شناخت عمیق‌تر ماهیت بوروکراسی و تأثیرات آن بر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی. «لودویگ فون میزس» با رویکردی تحلیلی، رابطهٔ میان دولت، آزادی فردی و نظم اداری را بررسی کرده و نشان داده است که چگونه گسترش بوروکراسی می‌تواند به محدودیت آزادی‌ها و کاهش کارآمدی منجر شود. این اثر به خواننده کمک می‌کند تا ریشه‌های مشکلات اداری و اقتصادی جوامع مدرن را بهتر درک کند و از  پیامدهای مداخلات دولتی و سیاست‌های بازتوزیعی آگاه‌تر شود. همچنین کتاب «بوروکراسی» با ارائهٔ مثال‌های تاریخی و تحلیل‌های نظری، امکان مقایسهٔ نظام‌های مختلف و ارزیابی انتقادی ساختارهای حکومتی را فراهم می‌آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به علوم اجتماعی، اقتصاد سیاسی، فلسفهٔ سیاسی و کسانی که دغدغهٔ فهم ساختار دولت، نقش بوروکراسی و نسبت آزادی فردی با قدرت دولت را دارند مناسب است. همچنین به دانشجویان رشته‌های اقتصاد، مدیریت دولتی و سیاست‌گذاری عمومی که به‌دنبال تحلیل انتقادی ساختارهای اداری و اقتصادی هستند توصیه می‌شود.

درباره لودویگ فون میزس

«لودویگ فون میزس» با نام کامل «لودویگ هاینریش الدر فون میزس» (۱۸۸۱ـ۱۹۷۳) فیلسوف و اقتصاددان برجستهٔ مکتب اتریش و از پیشگامان لیبرالیسم کلاسیک بود. او در دانشگاه وین حقوق خواند و پس از دریافت دکترای حقوق، در اتاق بازرگانی و مشاغل وین مشغول به کار شد.

در دههٔ ۱۹۲۰، به‌عنوان مشاور اقتصادی دولت اتریش فعالیت کرد و هم‌زمان در دانشگاه وین و مؤسسهٔ عالی مطالعات بین‌المللی ژنو تدریس می‌کرد. او علاوه‌بر تدریس رسمی، جلسات خصوصی آموزشی نیز برگزار می‌کرد و در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت، با رویکرد لیبرالیسم کلاسیک، تأثیرگذار بود.

«میزس» با تشدید بحران اروپا و آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۰، به ایالات متحده مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا ماند. با حمایت مالی «صندوق ویلیام فولکر» و به‌ویژه «لورنس فرتیگ» (روزنامه‌نگار لیبرال و عضو هیئت‌امنای دانشگاه نیویورک) توانست در این دانشگاه به تدریس بپردازد، هرچند حقوق او مستقیماً از سوی دانشگاه پرداخت نمی‌شد.

از شاگردان برجستهٔ «میزس» می‌توان به «فریدریش آگوست فون هایک»، «اوسکار مورگنشترن» و «اریک فوگلین» اشاره کرد که هریک بعدها نقش مهمی در توسعهٔ اندیشهٔ اقتصادی و فلسفی ایفا کردند.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

«میزس» از Grove City College، دانشگاه نیویورک و دانشگاه فریبورگ آلمان در سال‌های مختلف دکترای افتخاری دریافت کرد. در سال ۱۹۵۶، دانشگاه وین دکترای او را در پنجاهمین سالگرد اخذ آن، با رسمیت و اهدای یک جشن‌نامهٔ علمی (Festschrift) تجدید کرد. در سال ۱۹۶۲ نیز نشان افتخار دولت اتریش توسط دولت اتریش به پاس خدماتش در فلسفه و علوم اجتماعی به او اعطا شد.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

این کتاب در سال ۱۴۰۲ با ترجمهٔ «رسول قنبری» از انتشارات روزنه منتشر شده است.

بخشی از کتاب بوروکراسی

«بعید است هیچ‌یک از کسانی که وارد کار اداری می‌شوند، بخواهند شبیه یکی از آن کارمندانی شوند که نماد همهٔ ناخوشایندی‌های نظم بوروکراتیک است، بلکه عموماً می‌خواهند شبیه آن کارمند زحمتکشی شوند که همه وقتی از اتاقش بیرون می‌آیند می‌گویند: «خدا پدرش را بیامرزد، سریع کارمان را راه انداخت. چه خوش‌اخلاق هم بود!» همه می‌خواهند از آن دست مدیرانی شوند که هر جا پا می‌گذارند آنجا را مانند بولدوزر متحول می‌کنند، سیستم کاری را به‌روز می‌کنند، سرعت فرایندهای کاری را بالا می‌برند، مشکلات و اتلاف‌های سرمایه و زمان را از بین می‌برند و نظمی کارآمد ایجاد می‌کنند. هستند افراد سختکوش و خوشفکری که واقعاً چنین تحولی را در نظم اداری پیرامون خود پدید می‌آورند، اما احتمالاً اکثریت دیر یا زود با این واقعیت تلخ روبرو می‌شوند که نظم بوروکراتیک رام‌ناشدنی‌تر و خشک‌تر از آن است که به سادگی بتوان تغییر محسوسی در آن پدید آورد و اگر هم کسی توانسته است تحولی چشمگیر در جایی ایجاد کند دلایل خاص و احتمالاً فرابوروکراتیکی داشته است. بعید نیست این نیروهای پرانگیزه و خیرخواه نیز پس از چند سال تلاش فراوان و دستاورد اندک به یکی از همان کارمندان بی‌انگیزه تبدیل شوند که اگر خیلی هنر کنند وجدان کاری‌شان را به رغم ناملایمات و سرخوردگی‌ها حفظ می‌کنند و باز هم هر جا بتوانند حاضرند برای رفع مشکلات تلاش مضاعفی کنند.»