کتاب گفتارهایی در روش شناسی علم اقتصاد

کتاب الکترونیکی گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد نوشتهٔ «موسی غنی‌نژاد» در سال ۱۴۰۳ از نشر مرکز منتشر شده است. این اثر به بررسی بنیادهای فلسفی و روش‌شناختی علم اقتصاد می‌پردازد و جایگاه آن را در میان سایر علوم انسانی و طبیعی واکاوی می‌کند. «موسی غنی‌نژاد» با رویکردی تحلیلی، به پرسش‌هایی دربارهٔ ماهیت علم اقتصاد، تفاوت‌های آن با علوم دیگر و کارآمدی آن در حل مسائل اقتصادی می‌پردازد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب گفتارهایی در روش شناسی علم اقتصاد اثر موسی غنی‌ نژاد

کتاب «گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد» اثری در حوزهٔ فلسفهٔ علم و اقتصاد است که به‌صورت تحلیلی نگاشته شده است. «موسی غنی‌نژاد» در این کتاب، با تکیه‌ بر تاریخ اندیشه و جریان‌های فلسفی، به بررسی ریشه‌ها و تحولات روش‌شناسی در علم اقتصاد می‌پردازد. کتاب ساختاری گفتاری دارد و هر فصل آن به یکی از مکاتب یا رویکردهای مهم در فلسفهٔ علم و اقتصاد اختصاص یافته است.

«موسی غنی‌نژاد» ابتدا به پرسش‌های بنیادین دربارهٔ چیستی علم اقتصاد و تفاوت‌های آن با علوم طبیعی و اجتماعی می‌پردازد و سپس سیر تطور اندیشه‌های روش‌شناختی را از پوزیتیویسم تا نقدهای معاصر دنبال می‌کند. کتاب «گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد» علاوه‌بر تحلیل نظری، به بررسی تاریخی و تطبیقی مکاتب مختلف نیز توجه دارد و تلاش کرده است تا تصویری جامع از چالش‌های روش‌شناختی اقتصاد ارائه دهد.

خلاصه کتاب گفتارهایی در روش شناسی علم اقتصاد

کتاب «گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد» با طرح پرسش‌هایی دربارهٔ ماهیت علم اقتصاد و جایگاه آن در میان سایر علوم آغاز می‌شود. «موسی غنی‌نژاد» ابتدا به این موضوع می‌پردازد که اقتصاد چگونه علمی است و چه تفاوت‌هایی با علوم طبیعی و اجتماعی دارد. در ادامه، ناکامی‌های برخی نظریه‌های اقتصادی در حل مسائل کلان مانند فقر و بیکاری و نیز محدودیت‌های پیش‌بینی بحران‌های اقتصادی مورد بحث قرار می‌گیرد. «غنی‌نژاد» در بخش‌های ابتدایی، به فلسفهٔ علم و معرفت‌شناسی می‌پردازد و نشان می‌دهد که پرسش از چیستی علم اقتصاد، بخشی از دغدغه‌های کلی‌تر فلسفهٔ علم است. او سپس به ظهور پوزیتیویسم و تأثیر آن بر علوم اجتماعی و اقتصاد اشاره می‌کند و دیدگاه‌های «اگوست کنت» و حلقهٔ وین را دربارهٔ علم و روش علمی شرح می‌دهد. در این میان، نقدهای «مارکس» و مکتب تاریخی آلمان به روش‌شناسی اقتصاد کلاسیک و تأکید آن‌ها بر تحلیل تاریخی و ویژگی‌های ملی نیز بررسی می‌شود.

کتاب «گفتارهایی در روش‌شناسی علم اقتصاد» به‌تفصیل به جدال میان فردگرایی و جمع‌گرایی روش‌شناختی می‌پردازد و نقش مکتب اتریشی و مارژینالیست‌ها را در تحول نظریهٔ ارزش و قیمت برجسته می‌کند. نویسنده سپس به ورود پوزیتیویسم منطقی به اقتصاد و تلاش برای علمی‌کردن آن با ابزارهای آماری و اقتصادسنجی می‌پردازد و نقدهایی را که از سوی فیلسوفانی چون «کارل پوپر»، «توماس کوهن»، «لاکاتوش» و «فایرابند» به این رویکرد وارد شده است، شرح می‌دهد.

در ادامه، کتاب به بررسی روش‌شناسی اقتصاد کلاسیک، به‌ویژه تفاوت‌های سنت فرانسوی و انگلیسی، می‌پردازد. رویکرد استنتاجی و قیاسی در اقتصاد، نقش اصول بدیهی و درون‌نگری و تفاوت نظریهٔ ارزش مبتنی بر مطلوبیت (در سنت فرانسوی) و ارزش‌ـ‌کار (در سنت انگلیسی) از جمله مباحث مهم این بخش است. نویسنده با تحلیل آثار متفکرانی چون «کُندیاک»، «اسمیت» و «ریکاردو»، نشان می‌دهد که چگونه اختلافات روش‌شناختی به تفاوت‌های بنیادین در نظریه‌های اقتصادی انجامیده است. در مجموع، کتاب با رویکردی تحلیلی و تاریخی، سیر تطور اندیشه‌های روش‌شناختی در اقتصاد را از قرن هجدهم تا امروز دنبال می‌کند و چالش‌های فلسفی و معرفتی این علم را به بحث می‌گذارد.

چرا باید کتاب گفتارهایی در روش شناسی علم اقتصاد را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به ریشه‌ها و مبانی نظری علم اقتصاد علاقه‌مندند، فرصتی فراهم می‌کند تا با جریان‌های اصلی فلسفهٔ علم و تأثیر آن‌ها بر اقتصاد آشنا شوند. اثر حاضر با بررسی انتقادی مکاتب مختلف، امکان مقایسهٔ دیدگاه‌ها و درک بهتر اختلافات روش‌شناختی را فراهم می‌کند. همچنین خواننده با مطالعهٔ این کتاب می‌تواند به درکی عمیق‌تر از محدودیت‌ها و ظرفیت‌های علم اقتصاد در تحلیل و حل مسائل اجتماعی و اقتصادی دست یابد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران اقتصاد، فلسفهٔ علم، علوم اجتماعی و علاقه‌مندان به مباحث نظری و روش‌شناختی پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر از چیستی علم اقتصاد و نقدهای وارد بر آن را دارند مفید است.

درباره موسی غنی نژاد

«موسی غنی‌نژاد»، اقتصاددان ایرانی متولد تبریز (۱۳۳۰)، از چهره‌های شناخته‌شدهٔ اندیشهٔ اقتصادی در ایران است. او پس از دریافت کارشناسی حسابداری از دانشگاه تهران، مسیر دانشگاهی‌اش را در پاریس ادامه داد و در دانشگاه «پانتئون‌ـ‌سوربن» به مقاطع عالی اقتصاد رسید.

در عرصهٔ حرفه‌ای، علاوه‌بر تدریس در دانشگاه صنعت نفت و تجربهٔ استادیِ مدعو افتخاری در دانشگاه صنعتی شریف، سابقهٔ سردبیری روزنامهٔ «دنیای اقتصاد» را نیز در کارنامهٔ خود دارد. در حوزهٔ نظری، او بر تقدم اصلاحات اقتصادی نسبت‌به اصلاحات سیاسی تأکید می‌کند.

«غنی‌نژاد» در آثار متعددش به پیوند اقتصاد با فلسفه و جامعه می‌پردازد و در کنار بررسی تاریخ اندیشهٔ اقتصادی، مباحثی همچون نقش آزادی، جامعهٔ مدنی و نوسازی در ایران را واکاوی کرده است. از دیگر کتاب‌های شناخته‌شدهٔ او می‌توان به «تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر»، «مقدمه‌ای بر معرفت‌شناسی علم اقتصاد»، «دربارهٔ هایک» و «جامعهٔ مدنی: آزادی، اقتصاد و سیاست‌» اشاره کرد.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

این کتاب در سال ۱۳۹۷ نیز از انتشارات مینوی خرد منتشر شده است.

بخشی از کتاب گفتارهایی در روش شناسی علم اقتصاد

«علم اقتصاد چگونه علمی است و چه تفاوتی با علوم دیگر دارد؟ این علم چه کارآمدی‌ای دارد و به کدام پرسش‌های نظری و عملی می‌تواند پاسخ دهد؟ با توجه به ناکامی‌های نسبی برخی مدعیان دانش اقتصادی در حل مشکلات پایداری مانند فقر، بیکاری، و عدم توانایی در پیش‌بینی بحران‌های فاجعه‌بار اقتصادی، تا چه حد و چگونه می‌توان اقتصاد را علم دانست؟ پرسش‌هایی از این دست تقریباً همزمان با شکل‌گیری علم اقتصاد به صورت مجموعه دانش مدون و به هم پیوسته، از اواخر سدهٔ هیجدهم و اوایل سدهٔ نوزدهم میلادی، مطرح شده است.

پرسش‌های ناظر بر چگونگی علم و مدعیات آن مختص دانش اقتصادی نیست، بلکه، همهٔ علوم با سؤالاتی از این دست روبه‌رو هستند. برای پاسخ به این‌گونه پرسش‌ها است که کنکاش در ماهیت علم، به‌طور کلی، و چگونگی هر علم معینی مانند اقتصاد، به‌طور خاص، ضرورت پیدا می‌کند. در این صورت، ما با فلسفهٔ علم یا به اصطلاح معرفت‌شناسی و روش‌شناسی سروکار داریم. معرفت‌شناسی، به‌طور کلی، شاخه‌ای از معارف فلسفی است که به موضوع شناخت، رابطهٔ ذهن و عین در فرایند شناخت و چگونگی شناخت معتبر می‌پردازد؛ و روش‌شناسی، به عنوان زیر مجموعه‌ای از مباحث معرفت‌شناختی، چگونگی شکل‌گیری مفاهیم بنیادی علوم و اعتبار (منطقی و تجربی) قضیه‌ها و استدلال‌های مبتنی بر آن‌ها را بررسی می‌کند.»