مسعود نیلی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های مسعود نیلی
دکتر مسعود نیلی (Masoud Nili) یکی از نام‌های ماندگار در دانشگاه صنعتی شریف و از اقتصاددانان تاثیرگذاری است که طی دهه‌ها فعالیت در مراکز اقتصادی و مسئولیت‌های اجرایی، همچنان رویای آبادی ایران را در سر دارد، رویایی که چهل سال پیش، انگیزه‌ی او برای قدم‌گذاشتن در حوزه‌ی اقتصاد بود.
بیوگرافی مسعود نیلی
مسعود نیلی ۲۵ آبان ۱۳۳۴ در همدان متولد شد و دوران کودکی و نوجوانی را با فراغ بال و نمرات درخشان طی کرد؛ در سال ۱۳۳۵ برای تحصیل در مقطع کارشناسی، رشته‌ی مهندسی سازه‌ی دانشگاه آریامهر را انتخاب کرد؛ سپس در سال ۱۳۶۴مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی طراحی سیستم‌های اقتصادی از دانشگاه صنعتی اصفهان دریافت کرد.
نیلی، پس از فارغ‌التحصیلی از مقطع کارشناسی ارشد، در سازمان برنامه و بودجه مشغول به کار شد که خود، این فرصت را بسیار مغتنم می‌شمارد؛ اما پس از چندی تصمیم گرفت برای ادامه‌ی تحصیل به خارج از کشور مهاجرت کند، بنابراین دوره‌ی دکتری را در دانشگاه منچستر انگلیس گذراند و در سال ۱۳۷۵ به ایران بازگشت.
هرچند قبل از مهاجرت تحصیلی به انگلستان در سازمان برنامه و بودجه مسئولیت‌هایی را به عهده داشت، اما پس از بازگشت به کشور، تصمیم به اجرایی‌کردن تصمیمات و اقدامات ویژه‌‌ی دیگری کرد. یکی از مهم‌ترین اقدامات او پیگیری برای ایجاد رشته‌ی اقتصاد در دانشکده‌ی مدیریت دانشگاه صنعتی شریف بود؛ هدف او تربیت کارشناسان خبره در حوزه‌ی اقتصاد بود که در رشته‌ی ریاضی تحصیل کرده و از توانایی تحلیل و استنتاج برخوردار باشند.
از دیگر اقدامات و مسئولیت‌های او می‌توان به معاونت سازمان برنامه و بودجه ایران طی سه سال در دوران ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، شرکت در تهیه و تدوین اولین و سومین برنامه‌ی ۵ساله توسعه‌ی کشور، رئیس موسسه‌ی عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، مشارکت در تدوین سند استراتژی توسعه‌ی صنعتی کشور در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی، عضو تیم اقتصادی و مشاور رئیس‌جمهور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اشاره کرد که تنها بخشی از مسئولیت‌های او طی سال‌ها فعالیت است.
معرفی کتاب‌های مسعود نیلی
مسعود نیلی در دوران تحصیل خود در خارج از کشور به مطالعه‌ی تئوری علم اقتصاد پرداخته است و بخشی از آموخته‌های او و سال‌ها فعالیت حرفه‌ای در حوزه‌ی اقتصاد، کتاب‌هایی است که برای علاقه‌مندان، پژوهشگران و دانشجویان بسیار ارزشمند است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
کتاب اقتصاد ایران به کدام سو می‌رود؟
این کتاب را جامع‌ترین تحقیق انجام شده در سطح اقتصاد کلان ایران می‌دانند؛ چراکه نسخه‌ی اصلی این پژوهش توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن کشاورزی تهران، پژوهشکده‌ی مطالعات اقتصادی و صنعتی دانشگاه شریف در ۹ جلد تدوین شده است. نیلی در ابتدا به ظرفیت‌های موجود در اقتصاد ایران، کاستی‌ها و نقاط ضعف آن می‌پردازد و بیان می‌کند: «اقتصاد ایران به‌هیچ‌وجه در تناسب با ظرفیت‌های آن قرار ندارد.» بنابراین پی یافتن پاسخ این سوال است که «چه عواملی می‌توانند موجب شکل‌گیری و رفع این فاصله شوند؟» نگارنده برای پاسخ به این سوال ابتدا مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر عملکرد اقتصاد ایران را شناسایی کرده است و در ادامه درصدد آن است تا با اتخاذ رویکردی جامع، تصویری از آینده‌ی میان‌مدت اقتصاد ایران در قالب سناریوهای مختلف ارائه دهد و تصویر مطلوب را ترسیم کند. این پژوهش، نتیجه‌ی همکاری مسعود نیلی و چند پژوهشگر دیگر است؛ انتشارات دنیای اقتصاد آن را در ۸۵۰ منتشر کرده است.
کتاب بهره‌وری صنعت ایران
«چرا توان رقابت بنگاه‌های ایرانی از همتایان خارجی کمتر است؟» این پرسشْ اصلی‌ترین موضوع کتاب حاضر را شامل می‌شود. مسعود نیلی، حسن درگاهی و سید فرشاد فاطمی، به عنوان مؤلفان این اثر، سعی کرده‌اند پس از بررسی عوامل مؤثر بر رقابت‌پذیری بنگاه‌های ایرانی، پیشنهاداهایی اجرایی را با عنوان «دلالت‌های سیاست‌گذاری» برای پاسخ به این پرسش و بسیاری پرسش‌های دیگر در این زمینه ارائه کنند. باید توجه کرد که رقابت‌پذیری مجموعه‌ای از نهادها، سیاست‌ها و عواملی است که سطح بهره‌وری یک کشور را تعیین می‌کنند. برخی از عوامل، مانند کیفیت نهادهای دولتی، شرایطی عمومی هستند که به طور غیرمستقیم بر افزایش بهره‌وری در اقتصاد تاثیر دارند، درحالی‌که عامل دیگری مانند سطح مهارت نیروی کار به طور مستقیم در بهره‌وری تاثیرگذار است. موضوع مورد بحث آن است که عواملی که به طور مستقیم در بهره‌وری تاثیر دارند، در اختیار دولت هستند اما عواملی که به طور غیرمستقیم بر این فرآیند تاثیر می‌گذارند، در اثر تعامل بخش خصوصی، دانشگاه و سایر نهادها ایجاد می‌شوند. نتایج تحقیقات نشان‌دهنده‌ی آن است که ارکان مختلف رقابت‌پذیری با یکدیگر همبستگی دارند؛ بنابراین ارتقای رقابت‌پذیری کشورها تنها با رفع نقاط ضعف به صورت مجزا رخ نمی‌دهد، بلکه باید عوامل مرتبط به‌هم در اقتصاد، به طور هم‌زمان بهبود یابند. این کتاب توسط انتشارات دنیای اقتصاد در ۳۰۰ صفحه منتشر شده است.
کتاب اقتصاد و عدالت اجتماعی
عدالت اجتماعی موضوعی است که نویسندگان این کتاب به طور مفصل به آن پرداخته و از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار داده‌اند. به اعتقاد این پژوهشگران، سیاست‌مداران تاکید ویژه‌ای بر این اصطلاح دارند اما در واقعیت، آن‌ها با در ابهام قراردادن این موضوع، این امکان را به وجود آورده‌اند تا براساس برداشت‌های عامه‌پسند، از آن بهره‌برداری کنند و سیاست‌های مورد نظر خود را با توجیه عدالت‌گرابودن به اجرا درآورند. یکی از نتایج این کتاب آن است که تنها نظام اقتصادی سازگار با تحقق عدالت اجتماعی، سازوکار اقتصاد بازار است. فصل‌های مختلف این کتاب با پرداختن به موضوعاتی همچون تفاوت اصول اخلاقی در جوامع کوچک و بزرگ، سازگاری بین اقتصاد بازار با عدالت، دولت و عدالت اجتماعی، آزادسازی اقتصادی و عدالت اجتماعی، سعی کرده تمامی ابعاد موضوع را مورد بررسی قرار دهند. نویسندگان این کتاب، مسعود نیلی، موسی غنی‌نژاد، محمد طبیبیان و غلامعلی فرجادی هستند؛ این اثر توسط نشر نی در ۱۲۶ صفحه منتشر شده است.
کتاب دولت و رشد اقتصادی در ایران
فعالیت‌های اقتصادی دولت‌ها همواره یکی از موضوعات مورد پژوهش در جوامع مختلف است. دولت‌ها می‌توانند به دو صورت دستوری و اثباتی در اقتصاد فعالیت کنند، حوزه‌ی دستوری، قائل به آن است که دولت کمترین دخالت را در امور اقتصادی داشته باشد و حوزه‌ی اثباتی، دخالت دولت در امور اقتصادی را ضرورت می‌داند. با این حال، دولت‌ها در ایران همواره فراتر از محدوده‌ی کلاسیک خود در امور اقتصادی فعالیت می‌کنند؛ به همین دلیل تاثیر این نوع از فعالیت در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده است تمایل اغلب دولت‌ها در ایران، به دخالت در بازارها، عرضه کالاهای خصوصی و دوری از عرضه‌ی کالای عمومی بوده است. این کتاب با تلاش‌های مسعود نیلی، حسن درگاهی، محمد کردبچه و فرهاد نیلی در انتشارات نی و ۲۹۶ صفحه منتشر شده است.
کتاب مبانی اقتصاد
اگر دانشجوی رشته اقتصاد هستید یا به یادگیری مباحث اقتصادی علاقه دارید، این کتاب انتخاب بسیار مناسبی برای شما خواهد بود. این اثر طی هشت سال تنظیم شده است و حاصل کلاس‌های درس «مبانی اقتصاد» دکتر مسعود نیلی در طی سالیان است. مطالب بیان‌شده در این کتاب به‌گونه‌ای است که از ساده‌ترین مباحث آغاز شده است و به اصطلاحات و مباحث پیچیده‌تر ادامه پیدا کرده است و می‌تواند به‌خوبی پاسخگوی نیازهای مخاطبان آشنا و غیرآشنا به مباحث اقتصادی باشد. این کتاب در ۲۶۲ صفحه، توسط نشر نی منتشر شده است.
کتاب برنامه‌ریزی در ایران ۱۳۵۶-۱۳۱۶
سازمان برنامه و بودجه در طی سال‌های مورد بررسی این پژوهش، دارای اهمیت و نقشی بسیار مهم در طی سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۱۶ بوده است. این کتاب در ابتدا به بیان تاریخ تحلیلی تحولات سازمان برنامه و بودجه، وقایع مهم تاریخ اقتصاد ایران از اوایل قرن اخیر، یعنی، زمان شکل‌گیری تفکر برنامه‌ریزی در کشور و ایجاد شورای اقتصادی در سال ۱۳۱۶ می‌پردازد. موضوع دیگری که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است، انباشت نهادی قابل ملاحظه‌ای از قوانین و مقررات، ساختارها و نهادهای مختلف در شکل‌گیری اقتصاد ایران در این دوره است. به طور کلی مباحث طرح‌شده در این کتاب، باعث آشنایی نسبتا خوبی از تاریخ تحولات اقتصادی در فاصله سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۶ می‌شود. نویسندگان این کتاب، مسعود نیلی و محسن کریمی هستند و نشر نی این کتاب را در ۳۰۶ صفحه منتشر کرده است.
مجموعه دوجلدی کتاب اقتصاد ایران
اقتصاد ایران در وضعیت کنونی، در شرایط خوبی به سر نمی‌برد، چراکه در حال حاضر با انبوهی از مسائل و مشکلات مختلف روبه‌روست و از طرفی، معضلاتی را نیز از گذشته به ارث برده است که تاکنون هیچ توجهی به آن‌ها نشده است. به عقیده‌ی مسعود نیلی، انباشت مشکلاتی که در دهه‌های گذشته برای آن‌ها چاره‌اندیشی نشده، سبب شده است اقتصاد ایران امروز از نظر تعداد و عمق مسائل در وضعیت تجربه‌نشده‌ای قرار گیرد؛ بنابراین نه‌تنها آینده‌ی کوتاه‌مدت بلکه آینده‌ی بلندمدت اقتصاد ایران به تصمیمات و شیوه‌ی مدیریتی که در چند سال پیش‌رو اتخاذ می‌شود وابستگی بسیاری دارد. به همین جهت، خطای سیاست‌گذاری اثرات به مراتب بدتری نسبت به گذشته در اقتصاد ایران خواهد داشت. این در صورتی است که اتخاذ رهیافت صحیح، با مبانی مستحکم علمی می‌تواند مشکلات کنونی را حل کند و از سرایت آن به سایر حوزه‌ها جلوگیری کند.
برای به‌عمل‌رساندن این مهم، ضروری است تصویری دقیق از وضعیت موجود و عوامل شکل‌‌دهنده‌ی چالش‌ها ارائه شود، چالش‌های پیش‌رو به‌دقت شناسایی شوند و راهکارها و سیاست‌های اقتصادی برای بهبود شرایط، تخفیف یا رفع بحران احتمالی بررسی و مطالعه شود. عنوان جلد نخست و دوم این مجموعه به ترتیب، «تلفیق» و «خلاصه‌های مدیریتی» است. مسعود نیلی، نگارنده‌ی مجموعه است و موسسه‌ی عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، انتشار آن را بر عهده گرفته است.
