کتاب تاریخ خنده

کتاب الکترونیکی تاریخ خنده (پژوهشی در رمز و راز خنده و جایگاه آن در فرهنگ‌ها و آیین‌ها) نوشتهٔ رضا کریم‌مجاور و منتشرشده توسط مؤسسهٔ انتشارات نگاه، اثری پژوهشی دربارهٔ مفهوم خنده، تاریخچه، کارکردها و جایگاه آن در فرهنگ‌ها، آیین‌ها و جوامع مختلف است. نویسنده با نگاهی تطبیقی و تحلیلی، خنده را از منظر فلسفی، دینی، اجتماعی و روان‌شناختی بررسی می‌کند و به نقش آن در زندگی فردی و جمعی انسان‌ها می‌پردازد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاریخ خنده

تاریخ خنده اثری است که به بررسی جامع و چندوجهی پدیدهٔ خنده می‌پردازد. این کتاب در سال ۱۴۰۳ نوشته شده و حاصل دغدغهٔ نویسنده برای تکمیل پژوهش‌هایی است که پیش‌تر دربارهٔ «تاریخ گریه» انجام داده بود. رضا کریم‌مجاور با الهام از آثار فلسفی، روان‌شناسی، دینی و ادبی، تلاش می‌کند خنده را نه صرفاً به‌عنوان یک واکنش یا رفتار، بلکه به‌مثابهٔ یک پدیدهٔ فرهنگی و تاریخی تحلیل کند. کتاب با مروری بر دیدگاه‌های فیلسوفان، روان‌شناسان و متفکران بزرگ دربارهٔ خنده آغاز می‌شود و سپس به نقش خنده در آیین‌های آسمانی و زمینی، فرهنگ اقوام و ملت‌ها، سیاست، هنر و حتی پزشکی می‌پردازد. نویسنده در این مسیر، به تفاوت‌های فرهنگی و تاریخی خنده، کارکردهای مثبت و منفی آن و تأثیرش بر سلامت جسم و روان اشاره می‌کند. کتاب همچنین به موضوعاتی چون خنده‌درمانی، دستورزبان خنده، انواع خنده و جایگاه آن در ادبیات و اسطوره‌ها می‌پردازد و با مثال‌ها و روایت‌هایی از متون مقدس، تاریخ و زندگی روزمره، تصویری چندلایه از این پدیده ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب تاریخ خنده

کتاب «تاریخ خنده» با طرح این پرسش آغاز می‌شود که خنده چیست و چرا انسان‌ها می‌خندند. نویسنده ابتدا به ریشه‌شناسی واژهٔ خنده در زبان‌های مختلف و تعریف‌های گوناگون آن در فرهنگ‌ها و نزد فیلسوفان می‌پردازد. سپس با مرور دیدگاه‌هایی از ارسطو، افلاطون، شوپنهاور، کانت، فروید و دیگر متفکران، نشان می‌دهد که خنده می‌تواند واکنشی به شگفتی، شادی، تعجب، خشم یا حتی غم باشد. کتاب به انواع خنده (مثبت و منفی) اشاره می‌کند و تفاوت میان لبخند، نوشخند، نیشخند و قهقهه را توضیح می‌دهد. در ادامه، نقش خنده در روابط انسانی، پیوند آن با سلامت روان و جسم و تأثیرش بر ارتباطات اجتماعی بررسی می‌شود. نویسنده به خنده‌درمانی و کاربردهای آن در پزشکی و روان‌شناسی می‌پردازد و مثال‌هایی از باشگاه‌های خنده و تجربه‌های فرهنگی مختلف ارائه می‌دهد. بخش‌هایی از کتاب به جایگاه خنده در آیین‌های آسمانی (مانند اسلام، مسیحیت، یهودیت و زرتشتی) و آیین‌های زمینی (مانند بودیسم و مکاتب فلسفی) اختصاص یافته است. همچنین، خنده در سیاست، هنر، ادبیات و حتی دربار شاهان و ساختارهای قدرت مورد بررسی قرار می‌گیرد. کتاب با تأکید بر اهمیت اعتدال در خنده و پرهیز از افراط یا تمسخر، به این نتیجه می‌رسد که خنده، در کنار غم و گریه، بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربهٔ انسانی است و می‌تواند هم نیرویی برای پیوند و هم ابزاری برای انتقاد و تغییر باشد.

چرا باید کتاب تاریخ خنده را خواند؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، خنده را از زوایای گوناگون بررسی می‌کند و به خواننده امکان می‌دهد تا این پدیده را فراتر از یک واکنش ساده، به‌عنوان بخشی از فرهنگ، تاریخ و روان انسان درک کند. مطالعهٔ این اثر می‌تواند به فهم بهتر نقش خنده در سلامت فردی و اجتماعی، ارتباطات انسانی و حتی سیاست و دین کمک کند. همچنین، کتاب با آوردن مثال‌ها و روایت‌هایی از متون مقدس، فلسفه و زندگی روزمره، ذهن خواننده را به تأمل دربارهٔ مرزهای خنده، شوخی و جدیت دعوت می‌کند.

خواندن کتاب تاریخ خنده را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ «تاریخ خنده» برای علاقه‌مندان به فلسفه، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی و ادبیات مناسب است. همچنین کسانی که دغدغهٔ سلامت روان، ارتباطات اجتماعی یا شناخت ریشه‌های فرهنگی و تاریخی رفتارهای انسانی را دارند، می‌توانند از این کتاب استفاده کنند. پژوهشگران حوزهٔ طنز و خنده‌درمانی نیز مخاطبان بالقوهٔ این اثر هستند.

فهرست کتاب تاریخ خنده

مقدمه: نویسنده دربارهٔ انگیزهٔ نگارش کتاب و اهمیت پرداختن به موضوع خنده سخن می‌گوید و جایگاه خنده را در کنار گریه به‌عنوان دو قطب تجربهٔ انسانی مطرح می‌کند.

خنده چیست؟: این فصل به تعریف خنده، ریشه‌شناسی واژه و دیدگاه‌های فیلسوفان و روان‌شناسان دربارهٔ ماهیت خنده می‌پردازد.

دستورزبان خنده: در این بخش، قواعد و آداب خنده در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف بررسی می‌شود و به تفاوت‌های فرهنگی در شیوهٔ خندیدن اشاره می‌شود.

ضرورت و فواید خنده: نویسنده به نقش خنده در سلامت جسم و روان، تأثیر آن بر روابط اجتماعی و اهمیت آن در مقابله با دشواری‌های زندگی می‌پردازد.

خنده‌درمانی: این فصل به معرفی خنده‌درمانی، تاریخچه و کاربردهای آن در پزشکی و روان‌شناسی اختصاص دارد.

خنده در فرهنگ اقوام و ملت‌ها: جایگاه خنده در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف، تفاوت‌های فرهنگی و تاریخی و نمونه‌هایی از رسوم و باورهای مرتبط با خنده بررسی می‌شود.

خنده در آیین‌های آسمانی: نقش و جایگاه خنده در ادیان بزرگ جهان مانند اسلام، مسیحیت، یهودیت و زرتشتی تحلیل می‌شود.

خنده در آیین‌های زمینی: این بخش به نگاه مکاتب فلسفی و آیین‌های غیرآسمانی به خنده و شادی می‌پردازد.

خنده و سیاست: پیوند خنده با قدرت، سیاست و نقش طنز و شوخی در نقد ساختارهای قدرت و حکومت‌ها بررسی می‌شود.

خنده و دربار شاهان: نقش دلقک‌ها و شوخ‌طبعی در دربارها و ساختارهای سلطنتی و تأثیر آن بر سیاست و جامعه تحلیل می‌شود.

و در ادامه خندهٔ اقشار مختلفی بررسی می‌شود که عبارت‌اند از: خندهٔ عارفان، خندهٔ شاعران، خندهٔ فیلسوفان، خندهٔ سیاست‌مداران، خندهٔ خاورمیانه، خندهٔ دیکتاتورها، خندهٔ سربازان، خندهٔ نقاشان، خندهٔ دیوانگان و خندهٔ ابلهان 

همچنین در فصل‌های بعدی به ابعاد دیگری از خنده پرداخته می‌شود. عناوین فصل‌های بعدی به این ترتیب است: پیوند کمدی و تراژدی، خنده در ادبیات کُردی، خنده‌های مجازی، خنده‌های تجاری، خنده در سینما، خنده در عکاسی، خنده‌های واگیردار، خنده و بیماری کرونا، خنده‌های مرگ‌بار، خنده در کلام بزرگان و فرجام خنده

بخشی از کتاب تاریخ خنده

«انسان موجودی است که سراپا نیاز و نیازمندی است. او همان‌گونه که به آب و هوا و غذا و پوشاک و سرپناه نیاز دارد، به غم و غصه و گریه و خنده و شوخی و شادی نیز نیاز دارد. بنابراین هم‌چنان‌که لازم است در مواقعی رنج ببریم و گریه کنیم، در مواردی نیز لازم است که بر طبل شادمانی بکوبیم و با تمام وجود بخندیم. خنده در حقیقت هدیه‌ای گران‌بهاست که از سوی خداوند به انسان ارزانی شده است تا به‌وسیلهٔ آن بتواند اندکی از دردها و رنج‌های زندگی را بکاهد و بیش از پیش در برابر دشواری‌ها تاب بیاورد. این نظریه که تازه‌ترین نظریه دربارهٔ خنده است، نظریهٔ الوهیت یا ربوبیت نامیده می‌شود. «بر اساس این نظریه، شوخی نوعی توانایی است که باعث رهاشدن فرد از آشفتگی، افزایش وحدت و اتحاد فرد با دیگران از طریق باهم‌خندیدن، برملاکردن حقیقت بی‌شائبهٔ یک موقعیت و تغییر روح و روان فرد می‌شود. بنابراین در این نظریه شوخی به‌عنوان هدیه یا موقعیتی از جانب خداوند برای انسان می‌باشد.»

خنده و شوخی و شوخ‌طبعی، موهبتی خدادادی و در همان‌حال مهارتی هنری است که می‌تواند در شرایط جان‌کاه و بحرانی به فریاد انسان برسد و تحمل نگون‌بختی‌ها و دشواری‌ها را کمابیش برای او آسان سازد. با خنده و شوخیْ می‌توان سختی‌ها و بدبختی‌ها را دست‌کم برای مدتی هرچند کوتاه به فراموشی سپرد و در همان مدت کوتاه، با روحیه‌ای تازه، اندکی انرژی برای مبارزه با مشکلات تحمل‌ناپذیر زندگی ذخیره کرد. خنده آستانهٔ تاب‌آوری انسان را به‌شکلی معنی‌دار بالا می‌برد. اگر خنده نمی‌بود، چه‌کسی می‌توانست داغ سنگین مرگ عزیزانش را تاب بیاورد؟ اگر خنده نمی‌بود چه‌کسی می‌توانست این‌همه کار و بار تحمل‌ناپذیر هرروزه را تحمل کند؟ اگر خنده نبود، کارگران معدن چگونه می‌توانستند در مغاک‌های زیرزمینی نفس بکشند؟ اگر خنده نبود، چه‌کسی می‌توانست درد بی‌پایان فرزندپروری را با جان و دل خریدار شود؟ اگر خنده نبود، چه‌کسی می‌توانست برای دستیابی به گنج آزادی، رنج زندان را با پوست و استخوان تاب بیاورد؟ اگر خنده نبود، چه‌کسی می‌توانست در لابه‌لای چرخ‌های سنگین و سنگ‌دل ماشین بی‌روح و بی‌احساس این زندگی ماشینی له و لورده نشود؟ اگر خنده نبود، چه‌کسی می‌توانست ترافیک تهران و کلان‌شهرها را تاب بیاورد؟!»