کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس

کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس نوشته سمیه ذاکری ندوشن، سمیرا نوروزیان ملکی، لیلا محمدی و سهیلا چترزرین است که به کوشش نشر فروغ سیمرغ منتشر شده است. این اثر به بررسی مفاهیم، ضرورت‌ها و راهکارهای تربیت شهروندی فعال در بستر مدارس می‌پردازد و موضوعاتی مانند حقوق شهروندی، آموزش مهارت‌های زندگی و نقش آموزش‌و‌پرورش در شکل‌گیری شهروندان مسئول را مطرح می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس

کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس اثری پژوهشی و آموزشی است که به موضوع تربیت شهروندی در نظام آموزشی ایران می‌پردازد. نویسندگان، سمیه ذاکری ندوشن، سمیرا نوروزیان ملکی، لیلا محمدی و سهیلا چترزرین، با رویکردی تحلیلی، اهمیت آموزش حقوق شهروندی و مهارت‌های اجتماعی را در مدارس بررسی کرده‌اند و نشان داده‌اند که چگونه مدارس می‌توانند بستری برای پرورش شهروندان آگاه، مسئول و مشارکت‌جو باشند. این کتاب آموزشی با ساختاری منظم، ابتدا به پیشینه‌ی حقوق شهروندی در ایران و اسلام می‌پردازد؛ سپس مؤلفه‌های تربیت شهروندی، ابعاد شهروند فعال و جایگاه آموزش‌و‌پرورش را در این فرایند شرح می‌دهد. 

در ادامه، به ضرورت آموزش حقوق شهروندی فعال، برنامه‌های درسی مرتبط و مقایسه‌ای میان ایران و سایر کشورها پرداخته شده است. بخش‌هایی از کتاب نیز به آموزش عملی شهروندی، نقش معلمان و خانواده و اهمیت فعالیت‌های فوق‌برنامه و مشارکت دانش‌آموزان در اداره‌ی مدرسه اختصاص یافته است. این اثر باتکیه‌بر منابع داخلی و بین‌المللی، تصویری جامع از چالش‌ها و فرصت‌های تربیت شهروندی در مدارس ارائه می‌دهد و برای معلمان، مدیران مدارس و پژوهشگران حوزه‌ی تعلیم و تربیت قابل‌استفاده است.

خلاصه کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس

کتاب حاضر با طرح این پرسش آغاز می‌شود که آموزش‌و‌پرورش چگونه می‌تواند شهروندانی فعال و مسئول برای آینده‌ی جامعه تربیت کند. نویسندگان، سمیه ذاکری ندوشن، سمیرا نوروزیان ملکی، لیلا محمدی و سهیلا چترزرین، ابتدا به تعریف شهروند و تفاوت میان شهروند منفعل و فعال می‌پردازند و تأکید می‌کنند که نقش آموزش‌و‌پرورش در این زمینه اساسی است؛ سپس پیشینه‌ی حقوق شهروندی در ایران و جایگاه آن در اسلام را بررسی می‌کنند و نشان می‌دهند که مفاهیم حقوق بشر و شهروندی ریشه‌هایی عمیق در فرهنگ و دین دارند. در ادامه، مؤلفه‌های تربیت شهروندی مانند مشارکت فعال، تفکر انتقادی، تصمیم‌گیری مدنی، تشکیل انجمن‌های دانش‌آموزی و اهمیت قوانین و مقررات کلاس مطرح می‌شود. 

نویسندگان بر این باورند که آموزش شهروندی باید هم جنبه‌ی شناختی (دانش و آگاهی)، هم عاطفی (نگرش و انگیزه) هم عملکردی (مهارت‌های عملی) را دربربگیرد. نویسندگان به نقش مدارس در آموزش حقوق شهروندی و اهمیت برنامه‌های درسی و فوق‌برنامه اشاره کرده و نمونه‌هایی از طرح‌های موفق مانند شهردار مدرسه را معرفی می‌کنند که دانش‌آموزان را به مشارکت عملی در اداره‌ی مدرسه تشویق می‌کند. در بخش‌های بعدی، به ضرورت آموزش حقوق شهروندی از سنین پایین، نقش خانواده و رسانه‌ها و اهمیت آموزش مبتنی‌بر ارزش‌های ایرانی ـ اسلامی پرداخته شده است. 

کتاب بر این نکته تأکید دارد که آموزش شهروندی نه‌تنها باید دانش‌آموزان را با حقوق و مسئولیت‌های خود آشنا کند، بلکه باید زمینه‌ی مشارکت فعال، احترام به قانون، همبستگی اجتماعی و اخلاق شهروندی را نیز فراهم آورد. در نهایت، نویسندگان نتیجه می‌گیرند که تربیت شهروندی فعال نیازمند همکاری همه‌جانبه‌ی مدرسه، خانواده و جامعه است و باید به‌عنوان یکی از رسالت‌های اصلی نظام آموزش‌و‌پرورش مورد توجه قرار گیرد.

چرا باید کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس را بخوانیم؟

این اثر با تمرکز بر آموزش شهروندی فعال به دغدغه‌هایی می‌پردازد که امروزه در بسیاری از جوامع درباره‌ی نقش مدارس در تربیت نسل آینده مطرح است. اثر حاضر با ارائه‌ی تحلیل‌هایی درباره‌ی حقوق شهروندی، مهارت‌های اجتماعی و اهمیت مشارکت دانش‌آموزان به معلمان و مدیران مدارس کمک می‌کند تا راهکارهایی برای پرورش شهروندان مسئول و مشارکت‌جو بیابند؛ همچنین این اثر با بررسی نمونه‌های عملی و اشاره به تجارب داخلی و بین‌المللی، تصویری واقع‌بینانه از چالش‌ها و فرصت‌های آموزش شهروندی ارائه می‌دهد. مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند به ارتقای کیفیت آموزش‌و‌پرورش و تقویت فرهنگ مشارکت و مسئولیت‌پذیری در مدارس کمک کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای معلمان، مدیران مدارس، دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی، پژوهشگران حوزه‌ی آموزش‌و‌پرورش و والدینی که دغدغه‌ی تربیت شهروندان مسئول را دارند، مفید است؛ همچنین این اثر به کسانی که به‌دنبال راهکارهایی برای ارتقای مهارت‌های زندگی و آموزش حقوق شهروندی در مدارس هستند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب توانمندسازی شهروندی فعال در مدارس

«آموزش مهم‌ترین رکن برنامه‌ریزی جامعه است و کلیدی‌ترین عنصر در توسعه یک جامعه مردم آن جامعه هستند که باید از فرهنگ، آگاهی و مهارت‌های گوناگون برخوردار باشند. آموزش رفتارهای شهروندی در افزایش کیفیت عملکرد سازمان‌های مدنی بسیار اثرگذار است. این آموزه‌ها به تقویت اخلاق اجتماعی و بسط همبستگی اجتماعی یک جامعه در سطح "محلی ـ ملی و جهانی" کمک خواهد کرد. چنین اشاعه‌ای در ابعاد نوع‌دوستی و پذیرش عمومی از اهمیت زیادی برخوردار است. در واقع دولت و نهادهای قانون‌گذار، سازمان‌های ملی و محلی، تشکل‌های مدنی و ... از طریق آموزش حقوق شهروندی و مهارت‌های زندگی جمعی و شناخت اصول مدیریت شهری نقش بارزی در تربیت شهروندان خواهند داشت. آموزش شهروندی به طور غیررسمی در خانه یا محل کار یا کارگاه‌های آموزشی و یا به طور رسمی به صورت سرفصل درسی مجزا در مدارس و حتی مدارس ابتدایی و یا به صورت رشته تحصیلی دانشگاهی به شهروندان می‌آموزد که یک شهروند فعال، آگاه و مسئولیت‌پذیر باشند.»