شیرزاد حسن

شیرزاد حسن (Sherzad Hassan)، نویسنده، شاعر و مترجم برجسته‌ی عراقی، در سال ۱۹۵۱ در شهر اربیل، مرکز کردستان عراق، چشم به جهان گشود؛ از همین روست که آثار خود را به زبان کردی نوشته است. او با نگاه نوآورانه و عمیقش به مسائل اجتماعی و انسانی، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر دارد. شیرزاد با شکستن تابوهای رایج و پرداختن به موضوعات حساس و کمتر مطرح‌شده در داستان‌هایش، یکی از چهره‌های پیشرو و جسور ادبیات کردی است. نوشته‌های او بازتاب‌دهنده‌ی دغدغه‌های اجتماعی و نگاه متفاوت او به جهان هستند؛ نگاهی که مرزهای سنت و عادت را به چالش می‌کشد.

بیوگرافی شيرزاد حسن

شيرزاد حسن، نویسنده، در خانواده‌ای مسلمان از طایفه‌ی نصیری‌ها به دنیا آمد. دوران کودکی او در محیطی بسته و سنتی سپری شد. پدرش که نظامی خشنی بود، در خانه مانند دیکتاتورها رفتار می‌کرد و به هیچ‌کس اجازه نمی‌داد عقاید خود را داشته باشد یا با او مخالفت کند. این فضای استبدادی در خانواده، شيرزاد نوجوان را به فردی کم‌رو و خجالتی تبدیل کرده بود.

با این حال، این فشارها نقطه‌ی شروعی برای شکل‌گیری نگاه عمیق و متفاوت او به زندگی شد. او از همان کودکی به ادبیات علاقه‌مند بود و در ابتدا هم از شعری از «ماموستا قانع»، شاعر بزرگ کُرد، تأثیر گرفت. آن شعر درباره‌ی پتویی کهنه بود که شیرزاد فکر کرد انگار پتوی کهنه‌ی خانه‌ی خودشان است. همین شعر جرقه‌ای در دل او زد که بخواهد روزی رنج‌های خودش و خانواده‌اش را روایت کند.

او در آثارش، از جمله رمان معروف «حصار» و «سگ‌های پدرم»، تجربه‌های تلخ زندگی شخصی و فضای سنتی و پدرسالارانه جامعه‌اش را بازتاب داده است. این داستان‌ها نه‌تنها آیینۀ زندگی او، بلکه بازتابی از چالش‌های اجتماعی و سیاسی کردستان عراق هستند.

علاقه‌ی شيرزاد به ادبیات همچنین به دلیل داستان‌هایی بود که مادر و مادربزرگش با زبانی شیرین برای او روایت می‌کردند. این حکایت‌های کهن تأثیری عمیق بر او گذاشت و به مرور او را از کودکی خجالتی به فردی جست‌وجوگر تبدیل کرد که پرسشگر و کنجکاو بود.

شيرزاد در دوران نوجوانی، با وجود مخالفت شدید خانواده، مطالعه‌ی آثار ادبی غربی و کتاب‌های ممنوعه در عراق را شروع کرد. این شورش فکری در او، بنیان‌های زندگی‌اش را تغییر داد و جریانی تازه از تفکر و نگاه انتقادی به مسائل اجتماعی و سیاسی در او ایجاد کرد. شيرزاد حسن در سال ۱۹۷۵ از دانشگاه المستنصریه‌ی بغداد فارغ‌التحصيل شد. رشته‌ی تحصيلی او زبان و ادبيات انگليسی بود.

او پس از دریافت مدرک کارشناسی زبان انگلیسی، فعالیت حرفه‌ای خود را با تدريس زبان انگليسی آغاز کرد. شیرزاد حسن چند سال به تدریس مشغول بود؛ اما علاقه‌اش به ادبیات و نویسندگی به مرور او را به سوی نگارش مقاله‌ها، داستان‌ها و ترجمه‌ی آثار ادبی سوق داد. شيرزاد با عبور از محدودیت‌های جامعه‌اش، به نویسنده‌ای تبدیل شد که نه‌تنها زبان و فرهنگ کردی را غنا بخشید؛ بلکه تابوهای زیادی را شکست و بستری برای تفکر آزاد در ادبیات کردی ایجاد کرد.

در سال ۱۹۹۷، شیرزاد حسن در کنفرانس جهانی نویسندگان در فنلاند سخنرانی‌ای ارائه داد که توجه مخاطبان را جلب کرد. او در این سخنرانی درباره‌ی تفاوت‌های بنیادین میان فرهنگ‌های مختلف صحبت و تأکید کرد که در فرهنگ او، بقا گاه مستلزم سکوت و اجتناب از تفکر است؛ اما فرهنگ‌های دیگر از طریق اندیشه و خلاقیت هنری وارد تاریخ شده‌اند. حسن بر نقش سرنوشت‌ساز مرگ و مصیبت در شکل‌دهی به هویت تاریخی فرهنگ خود تأکید کرد و از مخاطبان خواست تا با وجدان خود به جای صرفاً عقل، به مسائل این فرهنگ نگاه کنند. او همچنین درباره‌ی آینده‌ای که ممکن است با اختناق یا نابودی برای مردمش همراه باشد، ابراز نگرانی کرد.

پس از اين كنفرانس، شيرزاد حسن برای مدت شش ماه در فنلاند اقامت كرد. این تجربه، هرچند کوتاه، تأثیر عمیقی بر او گذاشت و بعدها الهام‌بخش نگارش رمان ناتور دره شد؛ اثری نوستالژیک که بازتابی از اقامت چندماهه او در اروپا است.

او پس از مدتی اقامت در خارج از كشور به اين نتيجه رسيد كه دوری از میهن برایش طاقت‌فرساست و در نهایت به کردستان عراق بازگشت و در شهر سلیمانیه ساکن شد. او در این شهر ضمن فعالیت برای یکی از نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد، به نویسندگی ادامه داد و آثار داستانی و رمان خلق کرد.

شیرزاد حسن با قلم خود همواره در تلاش بود تا با عقب‌ماندگی اجتماعی و فرهنگی مردم سرزمینش مبارزه کند و برای بازیابی حقوق و آزادی زنان در جامعه پدرسالار اقلیم کردستان قدم بردارد. آثار او، چه در قالب داستان و چه در مقالاتش، بازتاب‌دهنده‌ی نگاه انتقادی و متعهد او به مسائل اجتماعی است.

این نویسنده سرشناس کرد در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۵ به ایران سفر کرد و در رویدادی ادبی با حضور بیش از هزار نفر از علاقه‌مندان فارسی‌زبان، درباره‌ی ادبیات سخنرانی کرد. حضور او در این جمع نشان‌دهنده‌ی تأثیر و جایگاه ارزشمند او در ادبیات منطقه و توانایی‌اش در ایجاد ارتباط فراتر از مرزهای زبانی و فرهنگی بود.

مروری بر کتاب‌ها و آثار شيرزاد حسن

شیرزاد حسن، با ترجمه‌ی بیش از ۲۰ اثر ارزشمند در حوزه‌های متنوعی همچون شعر، داستان، رمان، نمایشنامه، روان‌شناسی، هنر، رسانه، جامعه‌شناسی، نقشی تأثیرگذار در ادبیات و فرهنگ کُردی ایفا کرده است. او چندین اثر از عمیق‌ترین آثار ادبیات جهان را به زبان کُردی برگردانده و پیوندی میان ادبیات کُردی و اندیشه‌های جهانی برقرار کرده است.

از جمله آثار برجسته‌ی این نویسنده می‌توان به رمان‌ها و داستان‌هایی چون «رویای عنکبوت‌ها»، «تنهایی»، «گل سیاه»، «حصار» و «سگ‌های پدرم»، «محله‌ی مترسک‌ها»، «پهن‌دشت غزالان کشته‌شده»، «مه بر فراز دره» و «پروانه‌های پیرِ شامگاهان» اشاره کرد. همچنین آثار درخشانی چون «زنی اَلکن»، «زنی بر فراز مناره»، «خانه‌ی عنکبوت»، «واپسین شب هبوط عیسی» و «چوب‌دستی‌های موطن» و «واپسین زمزمه‌های من» از دیگر نوشته‌های او هستند که بازتاب‌دهنده‌ی نگاه عمیق و فلسفی او به مسائل انسانی و اجتماعی‌اند.

شیرزاد حسن با نوشته‌های منحصربه‌فرد خود و با نثری پراحساس و تفکرآمیز، مرزهای سنتی ادبیات کُردی را گسترش داده است. آثار او همچون پلی میان گذشته و آینده، روایتگر تجربه‌های زیسته و دغدغه‌های فلسفی و اجتماعی انسان امروز است.

کتاب ناتور دره

اين كتاب با ترجمه‌ی‌ رضا کریم مجاور را نشر افراز منتشر کرده است. این اثر با نگاهی متفاوت و عمیق، قصه‌ای زیبا و تأمل‌برانگیز از عشق افلاطونی میان دو کودک دبستانی را روایت می‌کند.

نویسنده در این رمان با مهارتی کم‌نظیر، عشقی بی‌آلایش را به تصویر می‌کشد که عاری از هرگونه میل شهوانی است. این دو کودک، با جسارت و تفاوت‌های آشکاری که از دیگران دارند، پا را فراتر از عرف‌ها، عادات، و هنجارهای مرسوم جامعه‌ی خود می‌گذارند. عشق آن‌ها در برابر محدودیت‌های اجتماعی و چارچوب‌های تحمیلی جامعه، جلوه‌ای از شجاعت و انسانیت را به نمایش می‌گذارد.

کتاب رويای عنكبوت‌ها

رویای عنکبوت‌ها، انتشارات متخصصان با ترجمه‌ی‌ عدنان هنرور به مخاطبان عرضه کرده است.

داستان به‌شکلی ماهرانه در مرز میان واقعیت و خیال پیش می‌رود و از آرزوها، امیدها و سرکوب عقده‌ها پرده برمی‌دارد. جولان عشق و نفرت در کنار تصویرهایی از زندگی دیگر جانداران در این روایت بازتاب می‌یابد و نشان می‌دهد که زندگی، حتی در اوج تاریکی و بدبینی، همچنان پر از تناقض‌ها و کشمکش‌های انسانی است.

کتاب خانه عنكبوت

این کتاب سفری به دنیای کابوس‌های پریشان راوی است که با زبانی روان و روایتی جذاب به تصویر کشیده شده است.

شیرزاد حسن نویسنده‌ای است که مخاطب را وامی‌دارد بارها به اثرش بازگردد، نه به دلیل پیچیدگی، بلکه به دلیل عمق مفاهیم و ظرافت‌هایی كه در کلامش نهفته است. خانه‌ی عنکبوت خواننده را به جهانی از رویاهای مشترک و اضطراب‌آور میان انسان‌ها می‌برد، دنیایی که هر بار با نکته‌ای تازه او را غافلگیر می‌کند. این كتاب را نشر کوله‌پشتی با ترجمه‌ی علی حسین‌پور منتشر کرده است.

کتاب خداحافظ دلدادگی

اين كتاب شامل ۱۵ داستان از برترین آثار این نویسنده است که به مضامینی چون نقد پدرسالاری، توتالیتاریسم، و تنهایی انسان مدرن در بستری از رئالیسم و سوررئالیسم می‌پردازد.

این داستان‌ها که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی نوشته شده‌اند، بازتاب‌دهنده‌ی فضایی متأثر از چالش‌های اجتماعی و فرهنگی خاورمیانه هستند. این مجموعه را مریوان حلبچه‌ای ترجمه و نشر ثالث آن را منتشر كرده است. همچنين نسخه صوتی آن را راديو گوشه با صدای رويا فلاحی عرضه کرده است.

کتاب حصار و سگ‌های پدرم

کتاب حصار و سگ‌های پدرم داستانی تکان‌دهنده از زندگی درون حصاری است که آن را مردی مستبد بنا کرده است. او زن‌ها و فرزندانش را زندانی و قوانینی بی‌رحمانه بر آنان تحمیل کرده است. این مرد فرزندانش را بی‌دلیل کتک می‌زند و سگ‌هایی را تربیت کرده که با فرمان او فرزندانی را که بخواهند از حصار فرار کنند، تکه‌پاره کنند.

این سرکوب ادامه می‌یابد تا زمانی که پسر بزرگ خانواده، شبانه به اتاق پدر می‌رود و او را به قتل می‌رساند؛ اما با مرگ پدر، اوضاع به جای بهتر شدن، بدتر می‌شود. سگ‌ها که بوی خون پدر را حس کرده‌اند، پسر را رها نمی‌کنند و خانواده بازهم به دنبال حصاری می‌گردند كه در پناه آن بتوانند زنده بمانند.

این داستان، تمثیلی است از جامعه‌ای در خاورمیانه که حتی با رهایی از سنت‌های سرکوب‌گر نیز قادر به تغییر بنیادی نیست. کتاب حصار و سگ‌های پدرم به‌خوبی وحشت از تغییر و گرفتاری در چرخه‌ی سرکوب و بی‌عملی را به تصویر می‌کشد.