کتاب سفرنامه ناصرخسرو

کتاب سفرنامه ناصر خسرو نوشتهٔ ناصرخسرو قبادیانی و حاصل گردآوری محمدرضا توکلی صابری است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر از نخستین سفرنامه‌هایی است که به فارسی نوشته شده و بر پایهٔ کهن‌ترین نسخهٔ موجود در کتابخانهٔ «لکهنو» است.

درباره کتاب سفرنامه ناصر خسرو

سفرنامه، یک گزارش سرراست با زبانی ساده و بی‌تکلف از مشاهدات و شنیده‌های نویسنده‌ای است با چشم و گوش باز که از میان یک ردیف طولانی از واقعیت‌هایی که بر سر راهش بوده، عبور کرده است. کتاب سفرنامه ناصر خسرو یکی از معروف‌ترین آثار سفرنامه‌ای ایران است که اکنون همراه با حواشی، تعلیقات و فهرست‌های اعلام تاریخی در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. این اثر که به قلم ناصرخسرو قبادیانی به رشتهٔ تحریر در آمده، شرحی است از یک سفر هفت‌ساله که در سال ۴۳۷ هجری قمری از مرو آغاز شد و در سال ۴۴۴ هجری قمری در بلخ پایان یافت. ناصرخسرو در این مسیر شهرهای مختلفی را پشت سر گذاشت که از معروف‌ترین آن‌ها می توان به سرخس، نیشابور، دامغان، سمنان، قزوین، شمیران، شام، بیروت، حیفا، بیت المقدس، مکه، مدینه، قاهره، اسکندریه، بصره واصفهان اشاره کرد. گفته شده است که شروع این سفر برای ناصرخسرو در پی خوابی بود که او را وا داشت به سفر حج برود. او از کار دیوانی خود کناره‌گیری کرد و راه سفر را در پیش گرفت. این اثر دارای اطلاعات دقیق و ارزشمندی از تاریخ و جغرافیای هر منطقه و آداب‌ورسوم مردم آن ناحیه است. ناصرخسرو، سبک نگارشی منحصربه‌فردی داشته و با توصیفات ساده و نثر روان، توجه خواننده را به گفته‌های خود جلب می‌کند. او از پیچیدگی و تکلف دوری و بیشتر سعی کرده با شرح دیدنی‌هایی که طی سفرش با آن‌ها روبه‌رو شده، مخاطب را تحت‌تأثیر قرار دهد. او اصل بی‌طرفی و صداقت را در نوشته‌هایش حفظ کرده و با توجهی مثال‌زدنی، جزئیات جامعه‌شناختی، بافت ساختمان‌ها، معیشت مردم، تجارت و اقتصاد مکان‌هایی را که به آن سفر کرده، ذکر می‌کند. سفرنامهٔ ناصرخسرو قبادیانی را یک سند تاریخی مهم به حساب آورده‌اند.

خواندن کتاب سفرنامه ناصر خسرو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ و ادبیات کهن ایران و قالب سفرنامه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ناصرخسرو قبادیانی

ناصرخسرو قبادیانی با نام کامل «ابومعین ناصر ابن خسرو ابن حارث قبادیانی بلخی» (۳۹۴ – ۴۸۱ ه‍جری قمری) از شاعران بزرگ فارسی‌زبان، فیلسوف، حکیم و جهانگرد ایرانی و از مبلغان مذهب اسماعیلی بود. او در قبادیان از توابع بلخ متولد شد و در یمگان از توابع بدخشان درگذشت. بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود از قبیل فلسفه و حساب و طب و موسیقی و نجوم و کلام تبحر داشت و در اشعار خویش بارها از احاطه‌داشتن خود بر این علوم تأکید کرد. ناصرخسرو همراه با حافظ و رودکی، جزو ۳ شاعری است که کل قرآن را از برداشته است. او در آثار خویش، از آیات قرآن برای اثبات عقاید خودش استفاده کرده است. سفرنامهٔ او یکی از مشهورترین سفرنامه‌های تاریخ ایران و جهان است.

بخشی از کتاب سفرنامه ناصر خسرو

«صفت قُبّۀ صخره: بنای مسجد چنان نهاده است که دُکّان به میان ساحت آمده، و قُبّۀ صخره به میان دُکّان، و صخره به میان قُبّه. و این خانه‌ای است مُثَمَّن راست، چنانکه هر ضلعی از این هشتگانه سی‌وسه اَرَش است. و چهار در بر چهار جانب آن نهاده یعنی: مشرقی و مغربی و شمالی و جنوبی، و به میان هر دو در ضلعی است. و همۀ دیوار به سنگِ تراشیده کرده‌اند، مقدار بیست اَرَش، و صخره را به مقدار صد گز دور باشد و نه شکلی راست دارد، یعنی مربَّع یا مُدَوَّر، بل سنگی نامناسب‌اندام است، چنانکه سنگ‌های کوه باشد. و به چهار جانب صخره چهار ستون بنا کرده‌اند مُربَّع، به بالای دیوارِ خانۀ مذکور. و میان هر دو ستون از چهارگانه، جفتی اُستوانه رُخام قایم کرده همه به بالای آن ستون‌ها. و بر سر این دوازده ستون و اُستوانه بنیادِ گنبد، که صخره در زیر آن است، و دور صد و بیست اَرَش باشد. و میان دیوارِ خانه و این ستون‌ها و اُستوانه‌ها، یعنی آنچه مربَّع است و بنا کرده‌اند ستون می‌گوییم و آنچه تراشیده و از یک پاره‌سنگ ساخته مُدَوَّر، آن را اُستوانه می‌گوییم. اکنون میان این ستون‌ها و دیوار خانه شش ستون دیگر بنا کرده است، از سنگ‌های مُهَندَم، و میان هر دو ستون سه عمود رُخام مُلَوَّن به قسمت راست نهاده، چنانکه در صف اوّل میان دو ستون دو عمود بود، اینجا میان دو ستون سه عمود است. و سر ستون‌ها را به چهار شاخ کرده، که هر شاخی پایۀ طاقی است. و بر سر هر عمودی دو شاخ، چنانکه بر سر هر عمودی پایۀ دو طاق و بر سر هر ستونی پایۀ چهار طاق افتاده است. آن وقت این گنبد عظیم بر سر این دوازده ستون، که به صخره نزدیک است، چنان است که از فرسنگی بنگری، آن قُبّه چون سرِ کوهی پیدا باشد. زیرا که از بُنِ گنبد تا سر گنبد سی اَرَش باشد، و بر سر بیست گز دیوار و ستون نهاده است، که آن دیوار خانه است و خانه بر دُکّان نهاده است که آن دوازده گز ارتفاع دارد. پس از زمین ساحت مسجد تا سر گنبد شصت و دو گز باشد. و بام و سقف آن خانه به نَجارَت پوشیده است، و بر سرستون‌ها و عمودها و دیوار به صفتی که مثل آن کم افتد.»