ایتالو کالوینو

ایتالو کالوینو نویسنده‌ی برجسته‌ی ایتالیایی قرن بیستم است که به‌خاطر سبک نوآورانه‌اش در ادبیات پست‌مدرن شناخته می‌شود. آثار او، از جمله بارون درخت‌نشین و اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری، با ترکیب تخیل و واقعیت، به بررسی مفاهیم انسانی و اجتماعی می‌پردازند. او در نقد ساختارهای اجتماعی و فلسفه زندگی تأملات عمیقی داشت و آثارش در سطح جهانی محبوبیت فراوانی دارند. کالوینو در نوشته‌های خود مرزهای میان واقعیت و تخیل را جابه‌جا کرده است.

بیوگرافی ایتالو کالوینو

ایتالو کالوینو (Italo Calvino) نویسنده و روزنامه‌نگار ایتالیایی از پدر و مادری متخصص کشاورزی متولد شد. او سال‌ها علاقه‌اش به نویسندگی را پنهان می‌کرد. کالوینو به‌خاطر علاقه‌اش، خودش را «گوسفند سیاه» خانواده می‌دانست. همیشه آرزو داشت نمایشنامه‌نویس شود و نامه‌هایش از ارجاع به نمایشنامه‌های معروف پر بود. او برای رضایت خانواده در دانشگاهی که پدرش برای مدتی استاد آن بود، کشاورزی خواند؛ اما با همه‌ی فراز و نشیب‌ها بالاخره به دنیای نویسندگی قدم گذاشت. بیشتر عمرش را مقاله نوشت. رمان‌های فانتزی و تمثیلی‌اش زبانزد بود. ویراستاری را عالی انجام می‌داد و کتاب نویسندگان بسیاری را ویرایش کرد. او بخشی از زندگی‌اش را در مکزیک گذراند و چند ماهی هم در نیویورک زندگی کرد؛ اما از نظر احساسی خودش را برای همیشه نیویورکی می‌دانست. او جزو معدود کمونیست‌های خارجی بود که اجازه پیدا کرد تا به آمریکا سفر کند.

پدر ایتالو، ماریو (Mario) سال‌ها قبل، در سال ۱۹۰۹ به مکزیک مهاجرت کرد و در وزارت کشاورزی مشغول بود. او سال ۱۹۱۷، بعد از انقلاب مکزیک، برای انجام آزمایش‌های علمی راهی کوبا شد. مادر ایتالو، جولیانا گیاه‌شناس و استاد دانشگاه بود. آن‌ها خانواده‌ای مرفه داشتند؛ اما اختلاف عقیده‌شان کم نبود. بااین‌حال، این اختلاف‌ها هرگز بر روی تربیت پسرشان، ایتالو، تاثیری نگذاشت.

ایتالو در ۱۵ اکتبر ۱۹۲۳ (۲۲ مهر ۱۳۰۲ خورشیدی) در سانتیاگو د لاس‌وگاس در هاوانای کوبا به دنیا آمد. جولیانا نام میانی به نام «اوا» داشت که آن را به پسرش بخشید تا یادآور تبار ایتالیایی او باشد؛ البته آن‌ها دو سال بعد از تولد ایتالو به ایتالیا برگشتند.

ایتالو در ایتالیا به دانشگاه رفت. به جنبش‌های دانشجویی پیوست. در جنگ ثبت‌نام کرد. به کمونیست روی آورد. از سربازی فرار کرد و نازی‌ها خانواده‌اش را گروگان گرفتند. او بعدها از کمونیست رو برگرداند و علت آن را هم سرکوب خشونت‌آمیز قیام مجارستان و افشای جنایات جوزف استالین عنوان کرد. با چه‌گوارا ملاقات کرد و به احترام او نوشت.

کالوینو بالاخره نویسندگی پیشه کرد. پرفروش‌ترین کتاب بعد از جنگ ایتالیا را نوشت. با نویسنده‌ی افسانه‌ای‌اش ارنست همینگوی ملاقات کرد و مقالات زیادی هم به کارنامه‌ی خود اضافه کرد.

او سرانجام در ۱۹ سپتامبر ۱۹۸۵ در سیِنا ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی از دنیا رفت. او را در گورستان باغ Castiglione della Pescaia در توسکانی به خاک سپرده‌اند.

تحصیلات

ایتالو دوران مهدکودک را در کالج انگلیسی سنت جورج گذراند. دوران ابتدایی را در مدرسه‌‌ی خصوصی پروتستان تمام کرد. دیپلمش را هم از مدرسه‌ی دولتی Liceo Gian Domenico Cassini گرفت. در تمام مدت خانواده‌ی او مخالف تحصیلات مذهبی‌اش بودند. همین باعث شد تا ایتالو از گذراندن کلاس‌های مذهبی معاف شود؛ اما این باعث نمی‌شد تا کسی او را راحت بگذارد. بعدها خودش اظهار کرد که برای پیروی نکردن از عقاید دیگران بارها مورد تمسخر قرار گرفته بود.

سال ۱۹۴۱ بود که کالوینو در دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه تورین ثبت‌نام کرد. پدر او هم قبلاً در همین دانشگاه کشاورزی درس می‌داد. ایتالو دوست نداشت که خانواده‌ی علاقه‌مند به گیاه‌شناسی و کشاورزی‌اش را از خودش برنجاند؛ پس چیزی از علاقه‌اش به نویسندگی را با آن‌ها در میان نگذاشت. او در تمام مدت تحصیل در رشته‌ی کشاورزی بیش از کتاب‌های درسی خودش، نمایشنامه و داستان می‌خواند.

ایتالو کالوینو در دانشگاه تورین، دانشجویان را محصور در «پوسته‌ی استانی» می‌دید. او معتقد بود آن‌ها با خوش‌خیالی و عیاشی تبعات جنگ را نادیده می‌گیرند.

او در سال ۱۹۴۳ برای تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد به دانشگاه فلورانس رفت. آنجا هم کشاورزی را ادامه داد و امتحان‌هایش را با اکراه قبول شد. در همان سال پوسته‌ی استانی شکست و آلمان‌ها لیگوریا را اشغال کردند. در همان بین شمال ایتالیا دست دست‌نشانده‌های موسولینی افتاد. ایتالو که نمی‌خواست به سربازی برود، خودش را جایی پنهان کرد. او در نهایت در سال ۱۹۴۷ پایان‌نامه‌ی خودش را درباره‌ی جوزف کنراد نوشت و فارغ‌التحصیل شد.

فعالیت‌های ادبی ایتالو کالوینو

پدر ایتالو در ایتالیا پیش‌گام پرورش میوه‌هایی عجیب زمان خودش بود. او باغی داشت که در آووکادو و گریپ‌فروت پرورش می‌داد. این باغ الهام‌بخش جنگل‌های سرسبز نوشته‌های اولیه ایتالو با شخصیت‌ها و رمز و رازهای عجیب بود. او احتمالاً به‌خاطر همین پیشینه مجذوب داستان «کتاب جنگل» از رودیارد کیپلینگ (Rudyard Kipling) بود.

ایتالو کالوینو در سال ۱۹۳۸ با اسکالفاری (Eugenio Scalfari) در دانشگاه هم‌کلاسی بود. اسکالفاری قبل از ورود به دانشگاه دو مجله تأسیس کرده بود. کالوینو و اسکالفاری دوستی نزدیکی را با هم شروع کردند که روی کالوینو تأثیر زیادی گذاشت.

کالوینو در مجلات «Città aperta» و «Tempo presente» و «Passato e presente» مطالبی نوشت. او نوشتن برای هفته‌نامه‌ی «Italia Domani» را هم شروع کرد. کالوینو در سال ۱۹۵۹ به مدت هفت سال سردبیر مجله‌ی «Il Menabò» بود.

در سال ۱۹۵۵ به مدت سه سال کالوینو با بازیگری ایتالیایی متأهل و مسن‌تر از خود رابطه داشت. گزیده‌ای از نامه‌های او به خانم بازیگر در سال ۲۰۰۴ در Corriere della Sera منتشر شد. این جریان بحث‌های زیادی در جامعه به وجود آورد.

او در سال ۱۹۶۴ با مترجمی آرژانتینی ازدواج کرد و در سفر با همسرش به زادگاه او، به «ارنستو چه‌گوارا» معرفی شد. در اکتبر ۱۹۶۷ و چند روز بعد از مرگ چه‌گوارا، کالوینو ادای احترامی به او نوشت. این ادای احترام در سال ۱۹۶۸ در کوبا منتشر شد و صدای آن سی سال بعد به ایتالیا رسید.

کالوینو در همان سال‌ها کار در مجله‌ای ادبی را پذیرفت و از همکاران دائمی روزنامه ایتالیایی Corriere della Sera شد.

کالوینو در سال ۱۹۶۵ کتاب «مجموعه داستان‌های کوتاه کیهانی» را نوشت.

سال ۱۹۶۸ در میان اعتراضات فرانسه که شروع انقلاب فرهنگی بود، کالوینو و خانواده‌اش در پاریس ساکن شدند. دراین‌بین کالوینو با نام مستعار می‌نوشت؛ البته او گاهی هم درباره‌ی خود چیزهایی می‌نوشت که سروصدا به پا می‌کرد؛ مثلاً در دو مقاله یکی در سال ۱۹۶۲ و دیگری ۱۹۷۰ خودش را «بی‌خدا» معرفی کرد. او اعلام کرد که دیگاهش کاملاً «غیرمذهبی» است.

کالوینو بین سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳ دو داستان کوتاه منتشر کرد. نام یکی از آن‌ها «نام، دماغ» بود. دیگری الهامی بود از «اولیپو» (Oulipo) نویسنده‌ی فرانسوی که نام آن را «سوختن خانه‌ی نفرت‌انگیز» گذاشت.

در طول تابستان ۱۹۸۵ کالوینو مجموعه یادداشت‌هایی برای سخنرانی‌های چارلز الیوت نورتون آماده کرد. او قرار بود در پاییز این سخنرانی‌ها را ارائه کند؛ اما عمر او کوتاه‌تر از برنامه‌ریزی‌ها بود. یادداشت‌های سخنرانی او در سال ۱۹۸۸ به ایتالیایی منتشر شد. این یادداشت‌ها را در سال ۱۹۹۳ با عنوان «شش یادداشت برای هزاره‌ی بعدی» به انگیسی برگرداندند.

مروری بر کتاب‌ها و آثار ایتالو کالوینو

مسیری به آشیانه‌ی عنکبوت

نام اصلی این اثر (Il sentiero dei nidi di ragno) است. کالینو این کتاب را با گوش دادن به توصیه‌های ویراستار برجسته، پاوز (Pavese) نوشت. این رمان با موفقیتی پیش‌بینی‌نشده روبه‌رو شد. کالوینو در سال ۱۹۴۷ با این کتاب جایزه‌ی Premio Riccione را به دست آورد. از «مسیری به آشیانه‌ی عنکبوت» ۵۰۰۰ نسخه فروش رفت و پرفروش‌ترین کتاب پس از جنگ ایتالیا شد.

کلاغ آخر می‌آید

دومین اثر کالوینو «کلاغ آخر می‌آید» مورد تحسین مردم و منتقدان قرار گرفت؛ اما کالوینو را به‌شدت نگران کرد؛ چون او فکر نمی‌کرد که رمان دومش چیز خوبی از آب درآمده باشد و حداقل در حد انتظارات خودش نبود. او با این نگرانی کمی از نویسندگی فاصله گرفت و به انتشارات برگشت و دبیر بخش ادبی شد. در همان‌جا ویراستاری را شروع کرد که این را دلیل تقویت قلمش می‌دانست.

باران در درختان

کالوینو مقاله‌ای به نام Becalmed in the Antilles (La gran bonaccia delle Antille) نوشت که مزاق حزب PCI خوش نیامد. آن‌ها کالوینو را طرد کردند و او کتاب باران در درختان را شروع کرد. او این کتاب فانتزی در سه ماه نوشت و در سال ۱۹۵۷ منتشر کرد.

خاطرات آمریکایی ۱۹۵۹-۱۹۶۰

او در سال ۱۹۵۹ به نیویورک رفت و مدتی را در آمریکا گذراند. او شیفته‌ی نیویورک بود. در سال ۲۰۰۳ در فرانسه کتابی از او با نام «خاطرات آمریکایی ۱۹۵۹-۱۹۶۰» منتشر شد که درباره‌ی همین اقامت بود. این کتاب نامه‌هایی به انتشارات Einaudi در توصیف سفر او به آمریکا بود.

کمدی‌های کیهانی

این کتاب شامل دوازده داستان کوتاه است که اولین انتشار آن در ایتالیا به سال ۱۹۶۵ برمی‌گردد. کتاب مجموعه داستان‌های کوتاه کیهانی سه سال بعد به انگلیسی منتشر شد.

کالوینو کتاب‌های بسیار دیگری دارد که سه تا از مهم‌ترینشان یکی «سه گانه‌ی اجداد ماست.» که او آن را بین سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۹ نوشت. دیگری رمان «شهرهای نامرئی» است که در سال ۱۹۷۲ منتشر شد. او رمان «اگر در زمستانی، مسافری... .» هم در سال ۱۹۷۹ روانه‌ی بازار کرد.

بارون درخت نشین

داستان در روستایی خیالی در ایتالیا اتفاق می‌افتد. کوزیمو پس از اختلافی خانوادگی، پناهگاه و دنیای خود را در میان شاخه‌ها می‌سازد. او از درختی به درخت دیگر می‌رود و زندگی‌ای مستقل، مملو از ماجراجویی، چالش و تأمل در مسائل انسانی و اجتماعی را تجربه می‌کند.

ویکنت دو نیم شده

داستان این کتاب درباره‌ی ویکنت مداردو از ترالبا است که در جریان جنگ‌های قرن هفدهم با عثمانی‌ها، به‌طور تصادفی با شلیک گلوله به دو نیم تقسیم می‌شود. یک نیمه‌ی او تجسم نیکی مطلق و نیمه‌ی دیگرش نماد پلیدی مطلق است. بازگشت این دو نیمه به زادگاهشان، ترالبا، تغییرات عمیقی در زندگی مردم و روابط اجتماعی به وجود می‌آورد و پرسش‌هایی فلسفی درباره‌ی ماهیت انسان مطرح می‌کند.

شوالیه ناموجود

داستان در زمان شارلمانی و جنگ‌های صلیبی رخ می‌دهد. شخصیت اصلی، آژیلوف، شوالیه‌ای است که وجود فیزیکی ندارد و تنها صدایی است که از درون زره خالی‌اش شنیده می‌شود. او با کمال‌گرایی و وفاداری، به ارتش مسیحی می‌پیوندد و در ماجراجویی‌هایی از فرانسه تا شمال آفریقا شرکت می‌کند.

ایران

کتاب «ایران» تجربیات کالوینو از سفر به ایران پیش از انقلاب را روایت می‌کند. او در این اثر با نگاهی شاعرانه و تأمل‌برانگیز، به توصیف شهرهایی همچون شیراز، اصفهان و یزد می‌پردازد و زیبایی‌های تاریخی و فرهنگی ایران را در کنار زندگی روزمره‌ی مردم به تصویر می‌کشد.

اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری

این اثر به دلیل ساختار نوآورانه و تعامل مستقیم با خواننده، در زمره مهم‌ترین آثار ادبیات مدرن جای دارد. داستان با خواننده‌ای شروع می‌شود که تلاش دارد کتاب جدید کالوینو را بخواند، اما پس از شروع، متوجه‌ی قطع ناگهانی داستان می‌شود. این جست‌وجو او را به سفری پر پیچ‌وخم میان داستان‌های ناتمام می‌کشاند. کتاب شامل ده داستان مختلف است که هریک به تنهایی روایت می‌شوند و در عین حال با خط اصلی داستان در هم تنیده شده‌اند. این اثر مفاهیمی چون هویت، نویسندگی و تجربه‌ی خواندن را بررسی می‌کند.

شهرهای نامرئی

داستان با گفت‌وگوی خیالی میان کوبلای خان، امپراتور مغول، و مارکو پولو، جهانگرد ونیزی، شکل می‌گیرد. مارکو پولو روایت‌گر سفرهایش است و شهرهای خیالی متعددی را توصیف می‌کند. هر شهر نمادی از جنبه‌های گوناگون زندگی، روابط انسانی و تجربه‌های ذهنی است. این کتاب با نام‌های شهرهای ناپیدا و شهرهای بی‌نشان نیز ترجمه شده است.

چرا باید کلاسیک‌ها را خواند

این کتاب مجموعه‌ای از مقالات و رساله‌های مختلف درباره‌ی نویسندگان و آثاری است که کالوینو آن‌ها را به‌عنوان کلاسیک‌های ادبیات جهان معرفی می‌کند. در این کتاب، کالوینو از نویسندگان متنوعی چون گزنفون، نظامی، چارلز دیکنز، تولستوی و مارک تواین سخن می‌گوید و مفهوم «کلاسیک» را به‌عنوان آثاری تعریف می‌کند که بازخوانی‌شان همیشه به کشف‌های جدید منجر می‌شود.

مورچه‌ی آرژانتینی

این کتاب مجموعه‌ای شامل سه داستان با نام‌های «مورچه‌ی آرژانتینی»، «مه دود»، و «ناظر» است. کالوینو با بهره‌گیری از مضامین طنز، علم و فولکلور، انتقاد خود از انفعال اجتماعی را به تصویر می‌کشد.

کلکسیون شن

این اثر شامل یادداشت‌ها و مقالات ایتالو کالوینو است. او در این نوشته‌ها به بررسی موضوعات مختلف ادبی، فرهنگی و اجتماعی می‌پردازد.

شش یادداشت برای هزاره بعدی

این کتاب نیز شامل مجموعه‌ای از سخنرانی‌های ایتالو کالوینو است که او برای سخنرانی‌های چارلز الیوت نورتون در دانشگاه هاروارد آماده کرده بود.

جاده سن جووانی

این کتاب به خاطرات و تجربیات شخصی ایتالو کالوینو از دوران کودکی و نوجوانی‌اش می‌پردازد. کالوینو با نگاهی شاعرانه و طناز، در این اثر به تحلیل روابط خود با خانواده و تأثیر محیط پیرامونش بر شکل‌گیری شخصیتش می‌پردازد.

ابر آلودگی

این کتاب به تأثیرات آلودگی و تغییرات محیطی بر زندگی انسان‌ها می‌پردازد. شخصیت اصلی داستان به شهر جدیدی می‌رود تا در تحریریه‌ی یک مجله کار کند. او با چالش‌های زندگی شهری و اثرات آلودگی بر محیط زیست و روابط انسانی مواجه می‌شود و درباره‌ی این مسائل مطالبی می‌نویسد.

دوری ماه

دوری ماه یکی از داستان‌هایی است که در مجموعه‌ی کمدی‌های کیهانی نیز به چاپ رسیده است. نشر سیفتال این داستان را با ترجمه‌ی شادی سلطان زاده منتشر کرده است.

نسخه صوتی آثار ایتالو کالوینو

بسیاری از کتاب‌های ایتالو کالوینو به‌صورت صوتی نیز برای علاقه‌مندان در دسترس هستند.

استودیو نوار کتاب شوالیه ناموجود را با گویندگی مریم محبوب به انتشار رسانده است.

کتاب صوتی شهرهای ناپیدا از سوی انتشارات واوخوان و با صدای امیر جلیلی منتشر شده است.

کتاب ویکنت دو نیم شده با گویندگی فریدون محرابی و از سوی استودیو نوار به انتشار رسیده است. نشر نوین کتاب گویا نیز این اثر را با صدای مهیار ستاری منتشر کرده است.

کتاب بارون درخت نشین با گویندگی مهدی فضلی و از سوی انتشارات کارگاه فیلم و گرافیک سپاس منتشر شده است. انتشارات آوانامه نیز این کتاب را با صدای آرمان سلطان‌زاده تولید و منتشر کرده است.

انتشارات آوانامه همچنین کتاب مورچه‌ی آرژانتینی را با صدای آرمان سلطان‌زاده و کتاب شوخی‌های کیهانی را با صدای میلاد فتوحی به انتشار رسانده است.

جوایز و افتخارات ایتالو کالوینو

در سال ۱۹۶۸ کالوینو جایزه‌ی Viareggio را برای «زمان و شکارچی» گرفت؛ اما او مؤسسه‌ی اعطاکننده را بی‌معنی و محتوا می‌دانست؛ پس جایزه‌ی توخالی آن‌ها را رد کرد. سال ۱۹۷۰ کالوینو جایزه‌ی آستی را پذیرفت و سال ۱۹۷۲ هم جایزه‌ی فلترینلی به او اعطا شد.

در سال ۱۹۷۵ کالوینو عضو افتخاری آکادمی آمریکا شد؛ البته آمریکا برای اعطای چنین عضویتی به خارجی‌هایی که هر ارتباطی با کمونیسم داشتند، بسیار محتاط بود؛ بااین‌حال این عضویت به کالوینوی ایتالیایی تعلق گرفت. یک سال بعد دولت اتریش جایزه‌ی دولتی‌اش را به او اعطا کرد. این دو جایزه مقدمه‌ای برای سفرها و سخنرانی‌های کالوینو در سراسر جهان بود. ایتالو کالوینو سال ۱۹۸۱ برنده‌ی لژیون افتخار فرانسه شد. او در سی و هشتمین جشنواره‌ی فیلم ونیز هم داور بود. در سال ۱۹۸۲ او برنده‌ی جایزه‌ی جهانی فانتزی به‌پاس عمری دستاورد ادبی در این زمینه شد.

دولت‌های بریتانیا، استرالیا و آمریکا ایتالو کالوینو را تحسین کرده‌اند. فیلم‌های بسیار زیادی یا درباره‌ی کالوینو یا به اقتباس از نوشته‌های او ساخته شده‌اند؛ مثلاً مستند Damian Pettigrew, Lo specchio di Calvino را یکی از وزیران ایتالیا و هیئت فیلم کانادایی ساخته‌اند. در روسیه به افتخار ایتالو کالوینوی ایتالیایی مدرسه‌ای با نام (Scuola Italiana Italo Calvino) تأسیس کرده‌اند. این مدرسه ایتالیایی است و در دل مسکو ساخته شده است. دهانه‌ای در سیاره‌ی عطارد و سیارکی در کمربند اصلی سیارکی به نام کالوینو است؛ البته نام دقیق‌تر سیارک (22370 Italocalvino) است. مجله‌ی سالت هیل و دانشگاه لوئیزویل جایزه‌ای سالانه به‌افتخار ایتالو کالوینو و با اسم او اعطا می‌کنند. این جایزه به اثری تعلق می‌گیرد که به سبک داستانی ایتالو نوشته شده باشد.