کتاب اسلام شناسی (درس‌های دانشگاه مشهد)

«اسلام‌شناسی (درس‌های دانشگاه مشهد)» اثر دکتر علی شریعتی (۱۳۵۶-۱۳۱۲) کتابی است که هویت دین اسلام و تاریخ اسلام را درکنار هم دارد. چرا که اولین فصل آن با پرسش اسلام چیست؟ و محمد (ص) کیست آغاز می‌شود. دکتر علی شریعتی فیلسوف تاریخ‌شناس، جامعه‌شناس و دین پژوه، در این سخنرانی‌ها که در دانشگاه مشهد برگزار شده و درواقع درس گفتارهای او است به تشریح نقش جهان‌بینی توحیدی اسلام پرداخته است و شخصیت پیامبر اسلام و وقایع هشت‌سال اول هجرت را بازبینی و تحلیل کرده‌است. در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم:

ما (به اعتبار مسلمان بودن و نیز به اعتبار ایرانی بودن) سهم بسیار بزرگی در تکوین مدنیت اسلامی و نیز در حوادث بزرگ تاریخی در طول چهارده قرن داریم. شناخت اسلام (مذهب، تاریخ و تمدنش) در عین حال شناخت ایران است. غالباً آن‌ها که بر اساس عاطفۀ میهن‌پرستی و ایران دوستی می‌خواهند عظمت و اصالت نژاد ایرانی را در تاریخ نشان دهند، تنها به تجدید خاطرۀ افتخارات و آثار تمدن باستانی ما (اکثر همراه با روح اغراق و افراط) اکتفا می‌کنند و برای توفیق در این راه می‌کوشند تا تاریخ و تمدن اسلام را تحقیر کنند و آن را تا آنجا که می‌توانند نادیده انگارند. و این کارِ بسیار ناشیانه‌ای است که از تعصب برمی‌خیزد و نقض غرض هم می‌کند، در حالی که هیچ‌گاه در طول تاریخ، نژاد ایرانی بهتر و باشکوه‌تر از قرون درخشان تمدن اسلامی مجالی برای بروز استعداد و لیاقت خویش به دست نیاورده است. و اگر هم فرض کنیم که در گذشته چنین موقعیتی داشته، آثار و اسناد روشن و زنده و غیر قابل انکاری (آن‌چنان که از دوران اسلامی داریم) بر جای نمانده است و ناچار تا حد بسیاری برای اثبات آن باید به حدس و فرض و مبالغه و گزافه‌گویی و مغلطه و تحریف و تحقیر دیگران و خودستایی ناپسند دست زد....