کتاب حسین وارث آدم

کتاب حسین وارث آدم اثری از علی شریعتی است. انتشارات سپیده باوران این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر مجموعه‌ای از سخنرانی‌های این اندیشمند ایرانی دربارهٔ شهید و فرهنگ شهادت در اندیشهٔ شیعی را در بر گرفته است.

درباره کتاب حسین وارث آدم

کتاب حسین وارث آدم ۷ بخش اصلی و یک بخش تحت‌عنوان ضمیمه‌ها دارد که خود شامل ۲ قسمت است. این بخش‌ها با وجود تفاوت‌هایی که از لحاظ محتوایی و مخصوصاً از نظر نحوهٔ بیان دارند، خط فکری یکسانی را دنبال می‌کنند؛ ازاین‌رو با هم در این مجموعه گرد آورده شده‌اند.

حسین وارث آدم عنوان نخستین بخش از کتاب حاضر است. متن و مقدمهٔ این بخش به قلم خودِ علی شریعتی در عاشورای سال ۱۳۴۹ نوشته شده است. دومین بخش از کتاب «ثار» نام دارد. این بخش ـ که متن آن دقیقاً از نوار پیاده شده ـ شامل مطالبی است که در آخرین محرم زندگی علی شریعتی، در دی ماه ۱۳۵۵ بیان شده است. بخش سوم «شهادت» نام دارد که قسمتی از آن در نوار سخنرانی این معلم شهید که در اسفند ماه ۱۳۵۰ در «حسینیه ارشاد» تهران ایراد شده است، موجود است. «پس از شهادت» چهارمین بخش است که باز عیناً از روی نوار سخنرانی در اسفند ۱۳۵۰ در مسجد جامع نارمک پیاده شده است. شریعتی. در این سخنرانی، عمیقاً تحت‌تأثیر شهادت ۱۰ رزمندهٔ دلاور خلق، به‌ویژه مسعود و مجید احمدزاده است که آن‌ها را از نزدیک می‌شناخت.

بخش‌های دیگر این کتاب به موضوعات «شهید»، «بینش تاریخی شیعه» و «انتظار، مذهب اعتراض» پرداخته است.

در بخش ضمیمه‌ها نیز ۲ بخش تحت‌عنوان «فلسفه تاریخ از دیدگاه اسلام» و «مقدمه بر کتاب حجر بن عدی» آورده شده است.

خواندن کتاب حسین وارث آدم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران مطالعه پیرامون امام حسین (ع) و نیز به علاقه‌مندان به آثار علی شریعتی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره علی شریعتی

دکتر علی شریعتی در ۲ آذر ۱۳۱۲ در روستای کاهک در سبزوار به دنیا آمد. او یک روشنفکر دینی معاصر بود که در سال ۱۳۳۴ به دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد وارد شد و رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی را برگزید. او در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۳۷ با «پوران شریعت‌رضوی» همکلاسی‌اش ازدواج کرد.

شریعتی تحصیلات دانشگاهی خود را در مشهد گذراند و پس از دریافت لیسانس در رشتهٔ ادبیات فارسی، برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت تا تحصیلات عالی خود را در مقطع دکتری در دانشگاه سوربن فرانسه و در رشتهٔ ادبیات ادامه دهد. او در سال ۱۹۶۳ تز دکترایش را به زبان فرانسه و با عنوان «فضائل بلخ» ارائه کرد.

شریعتی در سال ۱۳۴۳ به ایران بازگشت. او در مرز دستگیر شد. حکم دستگیری وی از سوی ساواک و متعلق به ۳ سال پیش یعنی در هنگام خروج از ایران بود. پس از بازداشت به زندان قزل‌قلعه در تهران منتقل شد. اوایل شهریور همان سال، پس از آزادی، به مشهد بازگشت.

در سال ۱۳۴۴ مدتی پس از بیکاری، ادارهٔ فرهنگ مشهد، او را به‌عنوان دبیر انشای کلاس چهارم دبستان در یکی از روستاهای مشهد استخدام می‌کند و سپس در دبیرستان به تدریس می‌پردازد و بالاخره به‌عنوان استادیار تاریخ وارد دانشگاه مشهد می‌شود. او در سال ۱۳۴۸ به «حسینیهٔ ارشاد» در تهران دعوت می‌شود. در سال ۱۳۵۲ رژیم پهلوی حسینیهٔ ارشاد را تعطیل و شریعتی را به‌مدت ۱۸ ماه روانهٔ زندان کمیتهٔ شهربانی می‌کند. اسارت درازمدت در سلول، او را از نظر روحی بسیار افسرده کرد؛ همچنین پس از آزادی ساواک او را شدیداً تحت‌نظر داشت و روز‌به‌روز حلقهٔ این محدودیت‌ها تنگ‌تر هم می‌شد.

دکتر علی شریعتی پس از ۲ سال، خسته از وضعیتش تصمیم به هجرت می‌گیرد. ممنوع‌الخروج‌بودن مانع بزرگی برای مهاجرت او به خارج از کشور بود، اما او با گرفتن گذرنامه با اسم فامیلی «مزینانی» توانست از کشور خارج شده و تهران را به مقصد بروکسل ترک کند. شریعتی پس از چند روز اقامت در بروکسل آنجا را به مقصد ساوت‌همپتون انگلیس ترک کرد. او طی مهاجرتش در ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ درحالی‌که ۳ هفته از سفرش به انگلستان می‌گذشت، در ساوت‌همپتون به شکل مشکوکی درگذشت.

از این روشنفکر معاصر ایرانی کتاب‌های مشهوری باقی مانده است که از میان آن‌ها می‌توان به فهرست زیر اشاره کرد:

زن (فاطمه فاطمه است)، هبوط، دوست‌داشتن از عشق برتر است، علی (ع)، درباره روحانیت، مذهب علیه مذهب، تحلیلی از مناسک حج، حسین وارث آدم، بازشناسی هویت ایرانی اسلامی و کتاب اسلام‌شناسی (درس‌های دانشگاه مشهد).

بخش‌هایی از کتاب حسین وارث آدم

«بحثی راجع به شهید

مارتیر از همان ریشه مور به معنای مرگ و مردن است. مارتیر اسم است و به معنای میرنده در راه خدا و دین. بنابراین مارتیر نیز به هر حال میرنده است و فرقش با سایر میرنده‌ها در جهت مرگ می‌باشد که در وی، جهتِ خدا بوده و در دیگری مثلاً علت، سرطان می‌باشد. و الاّ ذات عمل و پدیده که مردن باشد، در خصوص کسی که در راه خدا کشته شده و یا کسی که در راه هوس خود و یا تصادف کشته می‌شود فرقی نمی‌کند. بدین اعتبار مسیح و شهدای مسیحیت مارتیر هستند، یعنی میرنده‌ها؛ چه، در مسیحیت لغت و مفهوم مارتیر را به معنای کسی می‌گیرند که مرده است. اما شهید همیشه حی و حاضر است؛ غائب نیست؛ پس این دو لغت درست ضد هم‌اند.

همان‌طور که گفتند، مفهوم شهید و شهدا ـ چه ملی و چه مذهبی، چه در مذاهب شرقی و غیره ـ و مفهوم تقدس آن‌ها به هر حال وجود دارد و درست هم هست. در این شکی نیست که در هر مکتب و مذهب و احساس و ملیت و اعتقادی، شهیدِ آن گروه و مکتب، واجد تقدسی است؛ حتی اگر مکتب، دینی نباشد و مادی باشد. چهره، مفهوم و احساس نسبت به شهید، یک قداست ماوراء مادی پیدا می‌کند. به نظر من این موضوع که تقدس برای شهید از کجا به وجود می‌آید، تحلیل علمی و دقیقی دارد. حتی در مذاهب و مکاتبی هم که به قداست و قدس معتقد نیستند، به تقدس شهید معتقدند. این حالت ناشی از رابطه خاصی است که شهید با مکتب، یعنی سرچشمه ارزش و قداست پیدا می‌کند؛ زیرا به هر حال، رابطه افراد با عقیده‌شان یک رابطه قداستی و تقدسی است. همین رابطه نیز بین شهید و عقیده ایجاد می‌شود. و باز غیرمستقیم، همین رابطه و حالت تقدس بین انسانی که طرفدار آن عقیده است و شهیدانش به وجود می‌آید. پس مبنا و سرچشمه، تقدسی است که همه نسبت به آن مکتب، ملت یا دین قائل‌اند.

در اصالت وجود بحث‌هایی هست که با بحث‌های ما راجع به ولایت و آثار آن ـ در بعضی از قسمت‌ها ـ خیلی شبیه است. انسان یک شخصیت ذاتی و یک شخصیت تکوینی بعدی دارد. در شخصیت وجودی اولی، همه یکسان‌اند. هر کسی که لباس می‌پوشد، به هر حال وجود دارد. اما آنچه به معنی حقیقی کلمه شخصیت او را می‌سازد ـ یعنی او را از دیگر وجودها مشخص می‌کند ـ صفات و ابعاد روحی و احساسات و غرایز و خصوصیاتش می‌باشد. همان چیزهایی که وقتی به آن‌ها فکر می‌کند، احساس من پیدا می‌کند؛ ماهیت می‌یابد و تشخیص می‌دهد که: من هستم. این خصوصیات من از کجا می‌آید؟ من به عنوان انسان، بعد از این‌که متولد شدم، سپس شخصیتی گرفتم و دارای صفات و کاراکترها و خصوصیات و ارزش‌های مثبت و منفی گردیدم و به هر حال یک نوع شناختی نسبت به خود یافتم و یک هویتی پیدا کردم. این‌ها از کجا می‌آیند؟»