کتاب گلچین سعدی
معرفی کتاب گلچین سعدی
کتاب گلچین سعدی نوشتهٔ سعدی شیرازی و حاصل گزینش و ویرایش محمدعلی همایون کاتوزیان است. نشر مرکز این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ ادبیات کهن پارسی قرار گرفته، گزیدهٔ گلستان، غزل‌ها، بوستان و قصیده‌های سعدی شیرازی را ارائه کرده است. هدف از تدوین این کتاب ارائهٔ گزیده‌ای کوتاه‌تر از آثار سعدی برای آشنایی آسان‌تر خوانندگان غیرمتخصص بوده است. این مجموعه که حاصل بیش از ۵۰ سال همراهی گردآورنده با آثار سعدی است، با حذف برخی بخش‌ها، روانی و فهم آثار را برای مخاطب تسهیل کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.
درباره کتاب گلچین سعدی اثر سعدی شیرازی
کتاب «گلچین سعدی» که در سال ۱۳۸۸ منتشر شده، با پیشگفتاری به قلم «محمدعلی همایون کاتوزیان» آغاز شده است. این گزینش‌گر و ویرایشگر، پیشگفتار را از کالج سنت آنتونی و دانشکدهٔ شرق‌شناسیِ دانشگاه آکسفورد و در سال ۲۰۰۸ میلادی به رشتهٔ تحریر درآورده است. کتاب حاضر شش بخش دارد که عنوان آن‌ها به‌ترتیب عبارت است از «گلستان»، «شاه‌فردهای غزل سعدی»، «غزل‌های عاشقانه»، «غزل‌های عارفانه»، «بوستان» و «قصیده‌ها». این کتاب گلچینی از گلستان، غزل‌ها، بوستان و قصیده‌های سعدی شیرازی است. سعدی را تنها شاعر بزرگ ایرانی دانسته‌اند که تقریباً دربارهٔ همه‌چیز سخن داشته و سخن گفته است. او به عشق و عرفان، دین و دنیا، عفت و اخلاق، دولت و جامعه، داد و بیداد، شاه و وزیر و... پرداخته است. بارزترین ویژگی آثار سعدی شیرازی را التقاطی‌بودن آن دانسته‌اند؛ یعنی این شاعر در هیچ چارچوب بسته‌ای نمی‌گنجد و از هیچ زاویهٔ منحصربه‌فردی به جهان نمی‌نگرد.
برخی ناقدان و پژوهشگران غربی گلستان سعدی را از مقولهٔ پندنامه‌های سیاسی دانسته‌اند، اما به‌باور «کاتوزیان» گلستان نه آئینه‌ای برای پادشاهان است و نه کتابی در دولت و حکومت؛ هرچند در بخش‌هایی از آن از شاه و وزیر سخن می‌رود. گلستان سعدی با ویژگی‌هایی که در صورت و معنا دارد، در میان همهٔ آثار منثور کلاسیک منحصربه‌فرد است. بوستان در میان گنج‌نامه‌های شعر کلاسیک پارسی وجوه مشخص، متمایز و ممتازی دارد. جمعی از ناقدان ایرانی و غربی به «حکمت عملی» سعدی اشاره کرده‌اند. چنین نسبتی به اندیشه‌های سعدی دست‌کم مبالغه‌آمیز است، اما اگر هم بتوان در صفحاتی از گلستان توجیهی برای آن یافت در بوستان تقریباً هیچ محمل و مصداقی ندارد. خیلی از مسائل و موضوعاتی که در بوستان بحث شده در گلستان نیز که یک سال بعد تألیف شده، مطرح هستند. می‌توان بوستان را معادل تئوریکِ گلستان انگاشت، اما دامنهٔ آن از گلستان وسیع‌تر است و خیلی دقیق‌تر از آن به چگونگی تذهیب اخلاق و تزکیهٔ نفس انسان می‌پردازد. بوستان سعدی را به‌عنوان اثری در شعر روایی، یکی از بهترین مثنوی‌های فارسی دانسته‌اند که روشن، سهل و ممتنع، فصیح و آموزنده است. بوستان به‌عنوان یکی از ۱۰۰ کتاب برتر تاریخ بشر توسط مجلهٔ «گاردین» (Guardian) انتخاب شده است. گفته شده غزل‌های سعدی شیرازی در عالی‌ترین حدّ بیان شاعرانه و با ماهرانه‌ترین کاربرد تکنیک‌های غزل فارسی سروده شده است. تجربهٔ عاشقانه‌ای که سعدی از عشق انسان به انسان به نمایش می‌گذارد، اگر در شعر دیگر شاعران کلاسیک فارسی همتا داشته باشد والاتر ندارد. عاشقانه‌های سعدی با آثار «لرد بایرون» و «ویکتور هوگو» قابل قیاس است. قرن هفتم هجری (سیزدهم میلادی) عصر غزل و مثنوی است؛ دورانی که قصیده‌سرایی با قصیده‌سرایان بزرگ قرن ششم به سر رسیده بود. در نتیجه سعدی را هم نمی‌توان شاعری قصیده‌سرا خواند و درهرحال تعداد قصاید او محدود است.
این کتاب گلچینی از گلستان، غزل‌ها، بوستان و قصیده‌های سعدی شیرازی است. سعدی آثار دیگری به شعر و نثر دارد (مانند قطعات، رباعیات، مثنوی صاحبیه و نصیحة الملوک) که در این کتاب از آن‌ها چیزی نیامده است. کلیات آثار این شاعر بزرگ ایرانی چه در یک جلد و چه در مجلدهای جداگانه در دسترس است. غرض «کاتوزیان» از تدوین کتاب حاضر این بود که گزیدهٔ آثار سعدی در کتاب کوتاه‌تری عرضه شود. این کتاب حاصل بیش از ۵۰ سال آشنایی و همراهی «محمدعلی همایون کاتوزیان» با آثار سعدی شیرازی است. برای آن‌که کار آشنایی خوانندگان غیرمتخصص با آثار سعدی آسان‌تر شود، در بسیاری از موارد بخش‌هایی از حکایات گلستان و بوستان و قصیده‌های برگزیده حذف شده است؛ یعنی ضمن نقل یک حکایت از گلستان و بوستان عبارات یا ابیاتی زده شده تا آثار هم روان‌تر خوانده شود و هم معنا و محتوا و هدف حکایت آسان‌تر به دست آید. در بعضی موارد عبارات و ابیاتِ حذف‌شده به زبان عربی بوده‌اند. نسخهٔ مورد استفادهٔ «کاتوزیان»، کلیات سعدی به‌تصحیح «محمدعلی فروغی» بوده است.
چرا باید کتاب گلچین سعدی را بخوانیم؟
آثار سعدی شیرازی به‌دلیل پرداختن به طیف وسیعی از موضوعات بشری همچون عشق، عرفان، اخلاق، سیاست، اجتماع و به‌کارگیری زبانی ساده و دلنشین، از اهمیت ویژه‌ای در ادبیات پارسی برخوردار است. گلستان اثر او با نثر آهنگین و حکایات آموزنده‌اش نه‌تنها در ایران بلکه در جهان شهرت یافته و بوستان به قلم او با اشعار روایی و مضامین اخلاقی‌اش اثری ارزشمند در تذهیب نفس و حکمت عملی به شمار می‌رود. غزلیات عاشقانهٔ سعدی با بیان عمیق احساسات و بهره‌گیری ماهرانه از فنون شعری، جایگاه والایی در شعر فارسی دارند. آثار سعدی با دیدگاه التقاطی و واقع‌بینانه‌اش نسبت به زندگی و انسان همواره مورد توجه و مطالعه بوده و بر نسل‌های متعددی از شاعران و نویسندگان تأثیر گذاشته است.
کتاب گلچین سعدی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟
این کتاب را به دوستداران شعر و نثر کهن ایران و افرادی که می‌خواهند بدانند سعدی شیرازی درمورد عشق و سیاست و اخلاق و آداب چه گفته، پیشنهاد می‌کنیم.
درباره سعدی شیرازی
«ابو محمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف» معروف به «شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی» و متخلص به «سعدی» در سال ۶۰۶ هجری قمری زاده شد. او نویسنده و شاعر و حکیم مشهور ایرانی است که در همهٔ دنیا اهل ادب و هنر او را می‌شناسند. «استاد سخن»، «پادشاه سخن» و «شیخ اجل» از لقب‌هایی است که به این شاعر شهیر داده شده است. سعدی در نظامیهٔ بغداد تحصیل و پس از آن به‌عنوان خطیب به مناطق مختلفی از جمله شام و حجاز سفر کرد؛ سپس به زادگاه خود شیراز بازگشت و تا پایان عمر آنجا زندگی کرد. مهم‌ترین کتاب‌های سعدی شیرازیْ گلستان، بوستان، غزلیات و هزلیات او است؛ شعرهایی نیز به زبان عربی سروده است. سهل‌ممتنع‌بودن، طنز، ایجاز، استفاده از آیات قرآن و برخی احادیث از ویژگی‌های آثار سعدی است. سعدی که کتاب‌های بسیاری دربارهٔ او و آثارش نوشته شده، در سال ۶۹۰ هجری قمری درگذشت. آرامگاه او در شیراز واقع شده و به «سعدیه» معروف است.
«محمدعلی همایون کاتوزیان» معتقد است که سعدی صاحب مکتب و طریقت و ایدئولوژی نیست و به هیچ ایدئولوژی و مکتب و طریقتی بستگی ندارد؛ حتی فراتر از این، به جهان و آنچه در آن است از زوایای گوناگون می‌نگرد و در قلمرو اندیشه و سخن برای هر روشی ارزش و اعتبار قائل است. سعدی با وجود آشنایی نزدیکش با عرفان و موازین عرفانی و بزرگداشت عارفان و سالکان نامدار و افسانه‌ای، عارف نبود و با تصوفِ «واقعاً موجود» برخوردی انتقادی داشت. او دین داشت، ولی به نسبت زمان خود (و حتی زمان ما) از تعصب و تنگ‌نظری دور بود و می‌گفت بنی‌آدم اعضای یکدیگرند. عاشق‌پیشه بود، ولی عشق را بی‌نهایت نمی‌دانست و می‌گفت مهری را که روزگار به دل نشانده، می‌توان به روزگار از دل برگرفت. پادشاهان و فرمانروایان را از ستم‌پیشگی پرهیز می‌داد و حتی گاه با آنان درشتی می‌کرد، اما عاصی و انقلابی نبود. سعدی کمال‌گرا نبود و وعدهٔ هیچ بهشتی را در این دنیا نمی‌داد. در همهٔ امور اهل اعتدال بود، نسبت به جهان دیدی مثبت داشت و به هم‌نوعان خود خیلی سخت نمی‌گرفت. او کوشش‌کردن برای پیشرفت را ترویج می‌داد و عقیده داشت که همین زندگی با همهٔ کمبودهایش ارزش زیستن دارد. اصرار داشت که باید تا اندازهٔ ممکن پاک بود و پاک زیست و برای دیگران حق حیات قائل شد. «رئالیسم فلسفی» نامی است که کاتوزیان بر روش و منش سعدی گذاشته است. گفته شده که هیچ شاعر فارسی‌زبانی به‌اندازهٔ سعدی در زمان خود شهرت نیافت؛ تاآنجاکه آوازهٔ آثارش از مرزهای ایران‌زمین و حتی از قلمرو زبان پارسی گذشت. شعر سعدی در دورهٔ خودش حتی تا سرزمین‌های دوردست و بیگانه دهان‌به‌دهان نقل می‌شده است.
درباره محمدعلی همایون کاتوزیان
«محمدعلی همایون کاتوزیان» در ۲۶ آبان ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمد. او را در ایران به نام «همایون کاتوزیان» و در خارج از ایران با کوته‌نوشت نام او، « هما کاتوزیان» نیز می‌شناسند. او نویسنده، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی است. زمینهٔ تحقیق موردعلاقهٔ او مسائل مربوط به ایران بوده است. تحصیلات دانشگاهی‌اش در رشته‌های اقتصاد و جامعه‌شناسی است. پس از فراغت از تحصیل در دبیرستان «البرز» و گذراندن یک سال در دانشگاه تهران، برای خواندن رشتهٔ اقتصاد به انگلستان رفت. در سال ۱۹۶۷ میلادی لیسانس خود را از دانشگاه بیرمنگام دریافت کرد. در سال ۱۹۶۸ فوق‌لیسانس را از دانشگاه لندن و در سال ۱۹۸۴ دکترایش را از دانشگاه کنت در کانتربری گرفت. در سال‌های بین ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۶ در انگلستان، ایران، کانادا و ایالات متحده اقتصاد درس داد. او Research Fellow (پژوهشگر پسا دکترا/ دستیار آموزشی) در کالج سنت آنتونی و عضو هیئت‌علمی مؤسسهٔ شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد بوده است. «همایون کاتوزیان» مطالعاتش در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران را تا سطح پیشرفتهٔ آکادمیک ادامه داده است. نتایج این مطالعات را می‌توان در تنوع آثار چاپ‌شده از او دید. از کتاب‌های او می‌توان به «برگ‌هایی از خاطرات من»، «تاریخ چیست؟»، «ایران، جامعهٔ کوتاه‌مدت»، «نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران» و «خشت خام» اشاره کرد.
نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟
- عبدالحسین زرین‌کوب سعدی را مهندس و معمار بزرگ نثر پارسی، استاد غزل عاشقانه و ممتازترین سرایندهٔ شعر تحقیقی و تعلیمی عرفانی خوانده است.
- محمدعلی فروغی سعدی را یکی از پایه‌های استوار ادب پارسی دانسته و معتقد است زیباترین گل‌های اندیشهٔ بشری را می‌توان در آثار او یافت.
- ویکتور هوگو (نویسندهٔ فرانسوی) سعدی را ستوده و بر جهان‌شمولی سخنان او تأکید کرده است.
- یوهان ولفگانگ فون گوته (شاعر و نویسندهٔ آلمانی) از آشنایی با آثار سعدی ابراز خرسندی کرده و او را ستوده است.
- ارنست رنان (فیلسوف و زبان‌شناس فرانسوی) سعدی را به‌دلیل عقل سلیم، لطافت اندیشه و طنز ملایمش بسیار ارج نهاده و او را «یکی از خود ما» خوانده است.
- الکساندر پوشکین (شاعر و نویسندهٔ روس) از حکایات بوستان سعدی در آثار خود تأثیر پذیرفته است.
- ادوین آرنولد (شاعر انگلیسی) سعدی را متعلق به هر دو جهان قدیم و جدید دانسته و معتقد بوده سخنان سعدی هرگز کهنه نمی‌شود.
بخشی از کتاب گلچین سعدی
«وقتی دل سودایی می‌رفت به بُستان‌ها
بی‌خویشتنم کردی بوی گل و ریحان‌ها
گه نعره زدی بلبل گه جامه دریدی گل
با یاد تو افتادم از یاد برفت آن‌ها
ای مهر تو در دل‌ها وی مُهر تو بر لب‌ها
وی شور تو در سرها وی سِرِّ تو در جان‌ها
تا عهد تو دربستم عهد همه بشکستم
بعد از تو روا باشد نقض همه پیمان‌ها
تا خار غم عشقت آویخته در دامن
کوته نظری باشد رفتن به گُلستان‌ها
آن را که چنین دردی از پای دراندازد
باید که فرو شوید دست از همه درمان‌ها
گر در طلبت رنجی ما را برسد شاید
چون عشق حرم باشد سهل است بیابان‌ها
هر تیر که در کیش است گر بر دل ریش آید
ما نیز یکی باشیم از جمله قربان‌ها
هر کو نظری دارد با یار کمان ابرو
باید که سپر باشد پیش همه پیکان‌ها
گویند مگو سعدی چندین سخن از عشقش
می‌گویم و بعد از من گویند به دوران‌ها»
حجم
۱۶۰٫۲ کیلوبایت
سال انتشار
۱۳۸۸
تعداد صفحه‌ها
۲۴۸ صفحه
حجم
۱۶۰٫۲ کیلوبایت
سال انتشار
۱۳۸۸
تعداد صفحه‌ها
۲۴۸ صفحه