کتاب گلستان سعدی

کتاب گلستان یکی از شاهکارهای زبان فارسی است که سعدی در طی چند ماه در سال ۶۵۶ آن را تالیف کرده است. یکی از برتری‌های کتاب گلستان در مسجع بودن آن است، چراکه به خاطر این نوع نثر، سعدی توانست تجربیات خود را از ملاقات با عاشقان، بزرگان و رندان در قالب حکایت‌های مختلف در کتاب گلستان در اختیار همه بگذارد و به نوعی به آن‌ها درس اخلاق بدهد.

درباره کتاب

نوع نثر و بیان گلستان سعدی چیزی است ‌که بیشتر از همه گلستان را برای مردم نغز و شیرین کرده است. شما به محض خواندن هر جمله از گلستان احساس نمی‌کنید که کلمات سخت و نامفهوم هستند و می‌توانید به آسانی آن را درک کنید. اما اگر خودتان قصد داشته باشید یک حکایت مانند یکی از حکایات گلستان بگویید، متوجه می‌شوید که چقدر سخت است. این موضوع به ممتنع و غیرقابل دسترس بودن نوع بیان و نثر گلستان بر می‌گردد.

به کار رفتن نکات دستوری به درست‌ترین روش ممکن یکی دیگر از ویژگی‌‎های نثر گلستان سعدی این است. البته ایجاز یا خلاصه‌گویی کلام سعدی را نباید فراموش کرد که در نثر گلستان کاملا قابل لمس است. به‌طوری ‌که امکان ندارد شما بتوانید یک عبارت یا کلمه اضافه در آن بیابید.

گلستان در اصل شامل یک دیباچه و هشت باب است که در بخش فهرست به آن پرداخته‌ایم. هرکدام از این باب‌ها به نکات اخلاقی و پند و اندرزهای مشخصی در قالب چندین حکایت اشاره می‌کند. سعدی در این کتاب قصد ندارد که وقایع تاریخی را ورق بزند، چراکه تمام وقایعی که ذکر کرده واقعی نیستند، اما خواننده می‌تواند از مفهوم آن‌ها متوجه شرایط آن زمان شود.

قدیمی‌ترین نسخه خطی که از گلستان سعدی به جا مانده ، نسخه‌ای تذهیب‌کاری شده از یاقوت است که به سال ۶۶۸ هجری بازمی‌گردد. نسخه‌ی خطی قدیمی دیگری از کلیات سعدی، معروف به نسخه‌ی لرد گرینوی به سال ۷۲۰ هجری برمی‌گردد. این نسخه قبلا در لندن نگهداری می‌شده، اما امروزه در کتابخانه بنیاد بودمر در ژنو قرار دارد. غلامحسین یوسفی در تصحیح بوستان و گلستان از آن به‌عنوان نسخه اساس استفاده کرده‌است.

شیوایی کلام سعدی در گلستان باعث شده حتی کسانی‌ که به ادبیات علاقه زیادی ندارند، از خواندن آن‌ها خسته نشوند و با اشتیاق تا انتها پیش بروند. سعدی توانسته با مهارت خاص خود پندهای اخلاقی مورد نظر خود را به کمک گفتارهای دلنشین و جذاب، به گوش خوانندگان برساند و در طراحی یک آرمان‌شهر به بشر کمک کند.

چرا باید کتاب گلستان سعدی را مطالعه کنیم؟

هیچ شاعری به اندازه سعدی این‌همه از زبان فارسی استفاده‌های گوناگون نکرده است. او در همه‌ی سبک‌ها نوشته دارد. به همین دلیل اولین فایده خواندن سعدی این است که با شیوه درست سخن گفتن آشنا می‍شویم و نکات و ریزه‌کاری‌های زبان فارسی را که فکر می‌کنیم بلد هستیم، می‌فهمیم.

خواندن این کتاب را به چه کسی پیشنهاد می کنیم؟

سعدی را نماد نصیحت گری و صدور دستورات اخلاقی می‌دانیم و به‍این ترتیب کسانی که اهمیت ویژه‍ای برای تربیت و نکات اخلاقی قائل هستند بهتر از خواندن گلستان را امتحان کنند.

درباره سعدی

ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدی، شاعر و نویسنده‌ پارسی‌گوی ایرانی است. او یکی از شاعران بزرگ فارسی در تمام دوران‌ها، در قرن 13 میلادی در شیراز متولد شد. تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست، اما با توجه به اشعارش، احتمالا او در سال 606 هجری قمری به دنیا آمد. او به عنوان «استاد سخن» در بین دانشمندان ایرانی و یکی از بهترین شاعران ادبیات کلاسیک فارسی شناخته شده است. پس از خروج شیراز، او به دانشگاه نظامیه در بغداد رفت و علوم اسلامی، الهیات، حقوق، تاریخ و ادبیات عربی را مطالعه کرد. او سی سال به کشورهای مختلف مانند آناتولی، سوریه، مصر و عراق سفر کرد. او همچنین از اورشلیم، مکه و مدینه نیز بازدید کرد. سعدی، سفرهای خود و زندگی پرماجراش را در قالب دو کتاب یعنی بوستان و گلستان به رشته تحریر درآورد.

سعدی مردی بود که به یادگیری و مسافرت علاقه بسیاری داشت. او با گروه‌های مختلفی از روشنفکران، تجار، واعظان، کشاورزان، مردم عادی و بازماندگان تهاجم مغول به مقبره های درویش و حتی دزدان در مناطق دور افتاده هم‌صحبت می‌شد.

سعدی قبل از 1257 میلادی به شیراز بازگشت، و بقیه عمر خود را در محل تولدش شیراز گذراند و تا پایان زندگی با احترام فراوان از سوی حکومت وقت و مردم روبرو بود. سعدی به علت دانش فراوان شیخ نامیده می‌شد. سعدی کتاب بوستان خود را قبل از بازگشت به شیراز تمام کرده بود. او بین 1291 و 1294 میلادی در شیراز درگذشت.

او یکی از تأثیرگذارترین شاعران در ایران است که به خاطر نمایش هنر خود در ساده‌ترین کلمات برای همه افراد در همه سنین تحسین می‌شود. دو شاهکار برجسته ادبی او بوستان و گلستان است.

فهرست کتاب گلستان سعدی

گلستان سعدی

دیباچه گلستان سعدی

باب اول در سیرت پادشاهان

باب دوم در اخلاق درویشان

باب سوم در فضیلت قناعت

باب چهارم در فواید خاموشی

باب پنجم در عشق و جوانی

باب ششم در ضعف و پیری

باب هفتم در تأثیر تربیت

باب هشتم در آداب صحبت

تکه هایی از کتاب گلستان سعدی

· بازرگانی را هزار دینار خسارت افتاد. پسر را گفت: باید که این سخن با هیچ کس در میان ننهی. گفت: ای پدر فرمان تو راست، نگویم ولیکن خواهم مرا بر فایده این مطلع گردانی که مصلحت در نهان داشتن چیست؟ گفت: تا مصیبت دو نشود: یکی نقصان مایه و دیگر شماتت همسایه. مگوی اندُه خویش با دشمنان که «لاحَول» گویند شادی کنان

· حکایت مرد درویش و همسایه توانگر

بلند اختری نام او بختیار قوی دستگه بودو سرمایه‌دار

به کوی گدایان درش خانه بود زرش همچو گندم به پیمانه بود

چو درویش بیند توانگر بناز دلش بیش سوزد به داغ نیاز

زنی جنگ پیوست با شوی خویش شبانگه چو رفتش تهیدست، پیش

که کس چون تو بدبخت، درویش نیست چو زنبور سرخت جز این نیش نیست

بیاموز مردی ز همسایگان که آخر نیم قحبه رایگان

کسان را زر و سیم و ملک است و رخت چرا همچو ایشان نه اي نیکبخت؟

برآورد صافی دل صوف پوش چو طبل از تهیگاه خالی خروش

که من دست قدرت ندارم به هیچ به سرپنجه دست قضا بر مپیچ

نکردند در دست من اختیار که من خویشتن را کنم بختیار