کتاب بدهی؛ پنج هزار سال نخست

کتاب بدهی؛ پنج هزار سال نخست نوشتهٔ دیوید گریبر و ترجمهٔ علی معظمی است. نشر چشمه این اثر را از نویسندۀ کتاب «شغل‌های مزخرف» روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب بدهی؛ پنج هزار سال نخست

کتاب بدهی؛ پنج هزار سال نخست به تاریخ اقتصاد جهان نگاه کرده و به توصیف وضعیت بدهکاری مردم در تاریخ پرداخته است. دیوید گریبر دربارهٔ این نکته که ۵۰۰۰ سال (یعنی از آغاز تاریخ کتابت در جهان) مسئلهٔ بدهی در دنیا وجود داشته، سخن گفته و بحران‌های مالی و بدهکاری‌های بزرگ جهان را برشمرده است. او با نگاهی به تاریخ به‌دنبال اساسی‌ترین چالش‌های مفاهیمی همچون پول، وام، بدهی، طلب و هر گونه ابزار مالی مبادله پرداخته است. این کتاب که برندهٔ جایزهٔ Bread and Roses در سال ۲۰۱۲ میلادی بوده، با تمرکز بر مفهوم بدهی و سیر تکوین آن به ارائهٔ تاریخی از پیدایش و تحول پول پرداخته و همزمان تصویری از ادوار تحول اقتصاد جهانی به دست داده؛ همچنین دریچه‌ای نو به فهم چیستی سرمایه‌داری و روند شکل‌گیری و تحول آن باز کرده است. از دیگر وجوه بارز کتاب حاضر که اهمیت فلسفی درخور توجهی نیز دارد، بازآزمایی مفاهیم اخلاقی مربوط به بدهی و شکل‌گیری تاریخی آن‌ها است. گفته شده است که این کتاب که در ۱۲ فصل نوشته شده، خوش‌خوان و گویا است. علی معظمی گفته است که ساختار اصلی کتاب در ترجمه حفظ شده؛ یادداشت‌ها به‌تفکیک فصل در انتهای کتاب و پس از پایان همهٔ فصل‌ها آمده است. نظام ارجاع‌دهی نیز مطابق متن اصلی باقی مانده است. صورت اصلی اسامی خاص در نمایهٔ کتاب ضبط شده؛ همچنین واژه‌نامه‌ای به انتهای کتاب افزوده شده که شامل مهم‌ترین مفاهیم و اصطلاحات متن است.

خواندن کتاب بدهی؛ پنج هزار سال نخست را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران علوم سیاسی و اقتصاد جهانی و افرادی که به‌دنبال راه‌هایی نو برای ساختن جهانی بهترند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره دیوید گریبر

دیوید گریبر (David Graeber) با نام کامل «دیوید رالف گریبر» (۱۹۶۱ - ۲۰۲۰)،  انسان‌شناس و کنشگر آنارشیست آمریکایی است که بیشتر با کتاب «تاریخ پنج‌هزارسالهٔ بدهی» شناخته می‌شود. گفته شده است که حوزهٔ فعالیت تخصصی ‌او انسان‌شناسی اقتصادی و اجتماعی بوده است. گریبر از ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۷ استاد و پژوهشگر دانشگاه ییل بود و منحصراً بر روی نظریه‌های ارزش کار می‌کرد؛ رویکردهای گوناگونی که بررسی می‌کند انسان‌ها چگونه، چرا و تا چه اندازه اشخاص، ایده‌ها و مفاهیم را ارزش‌گذاری می‌کنند. زمانی که دانشگاه بر اساس یک تصمیم‌گیری سیاسی دوباره این نویسنده را استخدام نکرد، جنجالی آکادمیک با طوماری با بیش از ۴۵۰۰ امضا به راه افتاد. پس از آن گریبر تا سال ۲۰۱۳ به تدریس در کالج گلداسمیت لندن پرداخت. از جمله کنشگری او می‌توان به اعتراض علیه سومین اجلاس سران قارهٔ آمریکا (کبک، ۲۰۰۱) و شرکت در تجمعاتی بر ضد مجمع جهانی اقتصاد (نیویورک، ۲۰۰۲) اشاره کرد. گریبر شخصیتی برجسته در جنبش اشغال وال‌استریت بود و برخی شعار «ما ۹۹ درصد هستیم» را به او منتسب می‌دانند. از دیگر آثار مکتوب این نویسنده می‌توان به  کتاب‌های «اتوپیای مقررات» (۲۰۱۵)، «مشاغل مزخرف: یک نظریه» (۲۰۱۸) و «پاره‌های انسان‌شناسی آنارشیستی» اشاره کرد. این نویسنده افزون بر کار آکادمیک، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در کنش‌گرایی سیاسی نیز شرکت داشت. او عضو اتحادیهٔ کارگری کارگران صنعتی جهان بود، در مجمع جهانی اقتصاد در نیویورک‌سیتی در سال ۲۰۰۲ اعتراض کرد و از اعتراضات دانشجویی بریتانیادر سال ۲۰۱۰ حمایت کرد. او که نقشی کلیدی در جنبش اشغال وال استریت داشت، یکی از بنیانگذاران همگرایی ضدسرمایه‌داری شناخته شده است.

درباره علی معظمی

علی معظمی در سال ۱۳۵۳ به دنیا آمده است. او استاد فلسفه و علوم اجتماعی، نویسنده و مترجمی ایرانی است. از آثاری که او به پارسی برگردانده می‌توان به کتاب‌های «قواعد واگیری» اثر آدام کوچارسکی، «ماکیاولی» اثر پاتریک کاری، «بدهی؛ پنج هزار سال نخست» اثر دیوید گریبر، «بحران‌های جمهوری» اثر هانا آرنت، «فاشیسم» اثر کوین پاسمور، «از ارسطو تا آگوستین» و «فلسفهٔ بریتانیایی و عصر روشنگری» از مجموعهٔ تاریخ فلسفهٔ راتلج اشاره کرد. کتاب «جستاری در سیاست فاجعه‌بار» یکی از کتاب‌های خودِ او است. این نویسنده و مترجم ایرانی، مقالات گوناگونی در حوزهٔ علوم سیاسی، علوم اجتماعی و نیز فلسفه و تاریخ به رشتهٔ تحریر در آورده است.

بخشی از کتاب بدهی؛ پنج هزار سال نخست

«یکی از دلایل فهم معوج ما این است که عادت کرده‌ایم فکر کنیم قرون وسطی همان چیزی بود که در وهلهٔ اول در اروپای غربی رخ داد، یعنی در قلمروهایی که در آغاز جز حواشی مرزی امپراتوری روم نبودند. بنا بر تلقی معمول، با سقوط امپراتوری روم بخش بزرگی از شهرها خالی از سکنه شدند و اقتصاد «به تهاتر برگشت» و دست‌کم پنج قرن طول کشید که وضع از این جهت بهبود یابد. در صورتی که حتی در خصوص اروپا نیز، چنان که قبلاً گفتم، این داوری مبتنی بر مجموعه‌ای از فرض‌های بررسی‌نشده است که به محض این‌که به‌جد مورد مداقه قرار گیرند اعتبارشان متزلزل می‌شود. یکی از عمده‌ترین این فرض‌ها این فکر است که فقدان سکه به معنای فقدان پول است. حقیقت این است که فروپاشی دستگاه جنگی روم به معنای از گردش افتادن سکه‌های رومی نیز بود، و سکه‌های کمی که درون قلمروِ پادشاهی گوت‌ها و فرانک‌ها تولید می‌شدند، یعنی پادشاهی‌هایی که خود را بر ویرانه‌های امپراتوری کهن ساختند، تا حد زیادی ماهیتاً پول‌های بی‌پشتوانه بودند. با وجود این، اگر بر «مجموعهٔ قوانین بربری» نظری بیفکنیم، متوجه می‌شویم که حتی در دوران اوج «عصر ظلمت» [تعبیری برای قرون وسطی]، مردم وقتی به محاسبات مربوط به نرخ سود، قرارداد و وام می‌پرداختند حساب خود را با دقت براساس پول رومی نگه می‌داشتند. همچنین، شهرها تهی شدند و بسیاری آن‌ها را ترک کردند، اما حتی همین امر هم از طرفی مایهٔ خیر بود. مطمئناً تأثیر مصیبت‌باری بر سواد داشت؛ اما باید به یاد داشته باشیم که شهرهای باستانی فقط با مکیدن منابع از حومهٔ خود می‌توانستند دوام بیاورند. مثلاً منطقهٔ گُل در روم متشکل از شبکه‌ای از شهرها بود که با جاده‌های مشهور رومی به یکدیگر و به مزارع بی‌پایانی که به دست بردگان کشت می‌شدند و در تملک نجبای شهری قرار داشتند متصل بودند. حدوداً بعد از ۴۰۰ میلادی، جمعیت شهرها اساساً کاهش یافت، اما مزارع برده‌داران نیز از میان رفتند. در قرونی که در پی آمدند بسیاری از این مزارع با املاک اربابی، کلیساها و حتی قصرها جایگزین شدند؛ قصرهایی که ارباب‌های محلی جدید مستقر در آن‌ها مالیات خود را از کشاورزان اطراف می‌گرفتند. اما لازم است حساب کنیم: چون بهره‌وری کشاورزی قرون‌وسطایی کم‌تر از بهره‌وری کشاورزی باستان نبود (در واقع به‌سرعت بهره‌ورتر از آن هم شد)، میزان کاری که برای غذا دادن به جمعی از جنگجویان قصر و آدم‌های کلیسا لازم بود به‌هیچ‌وجه با کاری که برای تأمین غذای شهرها لازم بود قابل‌قیاس نبود. هر قدر هم که سرف‌های قرون‌وسطایی ممکن است ستم‌دیده بوده باشند، رنجی که می‌بردند به‌هیچ‌وجه قابل‌قیاس با همتایان‌شان در عصر محوری نبود.»