کتاب امپریالیسم بریتانیا در ایران در دوره‌ قاجار

کتاب امپریالیسم بریتانیا در ایران در دوره‌ قاجار نوشتهٔ اچ. لیمن استبینز و ترجمهٔ شهلا طهماسبی است. نشر چرخ این کتاب را منتشر کرده است. این اثر در باب کنسول‌ها، کارگزاران و نفوذ در خاورمیانه است. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب امپریالیسم بریتانیا در ایران در دوره‌ قاجار

کتاب امپریالیسم بریتانیا در ایران در دوره‌ قاجار اثر اچ. لیمن ستبینز، یک بررسی دقیق و جامع از حضور و نفوذ بریتانیا در ایران در طول سلسله قاجار (۱۷۸۹-۱۹۲۵) ارائه می‌دهد. این اثر، که توسط یک محقق متخصص در تاریخ خاورمیانه نوشته شده است، به بررسی تعامل پیچیده بین بریتانیا و ایران می‌پردازد و نقش حیاتی کنسول‌ها، کارگزاران و شیوه‌های مختلف نفوذ امپراتوری را برجسته می‌کند. در این کتاب، استبینز با دقت به ظرافت‌های دخالت بریتانیا در سیاست، فرهنگ و اقتصاد ایران می‌پردازد و چگونگی تجلی امپریالیسم در این منطقه را آشکار می‌کند. در این کتاب، روابط پیچیدهٔ بین امپراتوری بریتانیا و ایران قاجار مورد بررسی قرار می‌گیرد و نشان داده می‌شود که چگونه کنسول‌ها و کارگزاران بریتانیا به طور استراتژیک موقعیت خود را برای اعمال نفوذ بر امور ایران تثبیت می‌کردند. دورهٔ قاجار با بی‌ثباتی سیاسی مشخص می‌شد، و بریتانیا از این فضا برای گسترش حضور اقتصادی و سیاسی خود، به‌ویژه با توجه به اهمیت ژئوپلیتیکی ایران به عنوان چهارراه بین هند بریتانیا و روسیه در شمال، بهره‌برداری کرد. استبینز به بررسی نقش کنسول‌های بریتانیا نه تنها به‌عنوان دیپلمات، بلکه به‌عنوان بازیگران سیاسی که به منافع بریتانیا در ایران خدمت می‌کردند، می‌پردازد. این کارگزاران اغلب در مذاکرات معاملات تجاری، جمع‌آوری اطلاعات و تأثیرگذاری بر تصمیمات حاکمان ایران نقش داشتند. حضور بریتانیا در ایران با شبکه‌ای پیچیده از اتحادها، رقابت‌ها و نیاز دائمی به حفظ توازن قوا در برابر توسعه‌طلبی روسیه مشخص می‌شد.

این کتاب طیف وسیعی از مداخلات بریتانیا در امور ایران، از سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی گرفته تا حمایت نظامی، را پوشش می‌دهد و بررسی می‌کند که چگونه این اقدامات به تحکیم سلطه امپراتوری بریتانیا در منطقه کمک کرد. یکی از موضوعات اصلی کتاب، توازن ظریف قدرت در ایران قاجار است، جایی که نفوذ بریتانیا اغلب توسط منافع روسیه، جناح‌های محلی و مقاومت داخلی ایران به چالش کشیده می‌شد. این روایت تصویری از کشوری را ترسیم می‌کند که بین دو قدرت امپریالیستی گرفتار شده است، هر دو در تلاش برای شکل دادن به آینده ایران بر اساس جاه‌طلبی‌های امپراتوری خود هستند. علاوه بر دسیسه‌های سیاسی، ستبینز به تأثیر فرهنگی و اجتماعی حضور بریتانیا، مانند معرفی ایده‌ها و فناوری‌های غربی نیز می‌پردازد.

خواندن کتاب امپریالیسم بریتانیا در ایران در دوره‌ قاجار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این اثر برای کسانی که به تاریخ استعمار بریتانیا و تأثیرات پایدار آن بر خاورمیانه علاقه‌مند هستند، بسیار ارزشمند است.

بخشی از کتاب امپریالیسم بریتانیا در ایران در دوره‌ قاجار

«با در نظر گرفتن همهٔ جوانب، موقعیت بریتانیا در جنوب ایران در آخرین ماه‌های صلح کاملاً نیرومند بود. انگلیسی‌ها حشمت‌الملک را در سیستان و قائنات خوار کرده بودند. شیخ خزعل عملاً تحت‌الحمایهٔ انگلستان بود و شرکت نفت انگلیس و ایران در خوزستان محکم و استوار ریشه دوانده بود؛ نیروی دریایی سلطنتی و ارتش هند مصون از مجازات در سراسر ساحل ایران رفت‌وآمد می‌کردند؛ قاچاقچیان اسلحه را تعقیب و دستگیر می‌کردند؛ دزدان دریایی را مجازات می‌کردند و امنیت را در بنادر حفظ می‌کردند. حتی فارس، که آن‌قدر از افسران انگلیسی خشمگین و ناراحت بود، در ظاهر در صلح و آرامش نسبی به سر می‌برد. ژاندارمری در جادهٔ بوشهر ـ شیراز به گشت و پاسداری مشغول بود و با آن‌که وضعیت مالی اجازهٔ خیلی چیزها را نمی‌داد، موجبات منطقی امیدواری به ادامهٔ کمک انگلیسی‌ها وجود داشت و ادارهٔ فارس سرانجام به خودکفایی می‌رسید. حتی در لندن و هند و ایران میان مقامات اتفاق‌نظر وجود داشت که باید از نفوذِ اساساً انحصاری بریتانیا در منطقهٔ بی‌طرف دفاع کرد، ولو به قیمت آسیب دیدن روابط روس و انگلیس.

کنسول‌های منطقهٔ نفوذ بریتانیا بسا آرزومند مشاغلی پرجنب‌وجوش و پرماجراتر بودند، اما در «حصار هند» با صلح و آرامش بیش‌تر به منافع امپراتوری بریتانیا خدمت می‌شد. علاوه‌براین، سیستان نوعی موضع استراتژیکی دفاعی در خاورمیانه برای بریتانیا ایجاد کرده بود: محوری که امپراتوری هند ممکن بود در جهت شمال به منطقهٔ بی‌طرف و در صورت لزوم فراتر از آن گسترش یابد. چه‌بسا گفته می‌شد که شاید روسیه به‌آسانی قرارداد را فسخ کند و در سیستان از نو به نبرد بپردازد. در انگلستان و خارج از آن کم‌وبیش خبر پیچیده بود که حکومت تزار در منطقهٔ نفوذ خود در شمال نیز دچار مشکلاتی شده است. اشغال روس‌ها خسته‌کننده، ناموجه و پرهزینه شده بود و منابع مالی و سیاسی [انگلیسی‌ها] را که می‌شد در منطقهٔ بی‌طرف به کار بیندازند حبس کرده بود. بااین‌حال انگلیسی‌ها در منطقهٔ خودشان با این ناتوانی‌ها درگیر نبودند و می‌توانستند اکثر منابع قابل‌دسترس را صرف استحکام موقعیت خود در خوزستان، فارس و خلیج فارس کنند. با تمام این اوصاف مسئلهٔ واقعی انگلیسی‌ها در سیستان و قائنات آن بود که بر هیچ نیروی واقعی استوار نبود. اگر روسیه یا قدرت دیگری دلیل و وسیلهٔ کافی برای مداخله می‌داشت، برای دفاع از آسیب‌پذیرترین قسمتی که از جبههٔ هند باقی مانده بود به اقدامات بسیار گسترده‌ای نیاز بود. بروز جنگ جهانی اول دقیقاً چنین موقعیتی را به وجود آورد و چنین اقدامات و تمهیداتی را برای ممانعت از عملیات نفوذی آلمان‌ها ایجاب کرد.»