کتاب درآمدی به اساطیر ایران

کتاب درآمدی به اساطیر ایران نوشتهٔ شاهرخ مسکوب توسط انتشارات فرهنگ جاوید منتشر شده است. این کتاب یکی از آثار مجموعهٔ «فرهنگ و علوم انسانی» و اثری پژوهشی دربارهٔ اسطوره‌ها و جهان‌بینی ایرانی است. این کتاب با مقدمهٔ «حسن کامشاد» و ویرایش «علیرضا جاوید»، به بررسی مفاهیم بنیادین اسطوره، تفسیرهای مختلف آن و جایگاه اسطوره در فرهنگ و تاریخ ایران می‌پردازد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب درآمدی به اساطیر ایران

کتاب درآمدی به اساطیر ایران دربردارندهٔ مجموعه‌ای از درس‌گفتارهای شاهرخ مسکوبست که در دههٔ ۱۳۵۰ برای دانشجویان مدرسهٔ عالی تلویزیون و سینما ارائه شده بود. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که توجه به ریشه‌های فرهنگی و اسطوره‌ای ایران اهمیت ویژه‌ای یافته بود و نویسنده با تکیه بر مطالعات تطبیقی و منابع متنوع، به تحلیل ساختار اسطوره‌ها و نقش آن‌ها در شکل‌گیری هویت ایرانی می‌پردازد. متن کتاب با دقت ویرایش شده و علاوه بر بازتاب نگاه شخصی نویسنده به اسطوره، از منابع معتبر داخلی و خارجی بهره می‌گیرد. اثر حاضر نه‌تنها به معرفی اسطوره‌های ایرانی می‌پردازد، بلکه آن‌ها را در بستر اسطوره‌شناسی تطبیقی و نظریه‌های معاصر بررسی می‌کند. کتاب با رویکردی تحلیلی، جایگاه اسطوره در ادبیات، دین، جامعه و تاریخ ایران را ترسیم می‌کند و به خواننده امکان می‌دهد با لایه‌های مختلف معنایی اسطوره‌ها آشنا شود.

خلاصه کتاب درآمدی به اساطیر ایران

کتاب درآمدی به اساطیر ایران با طرح پرسش «اسطوره چیست؟» آغاز می‌شود و به بررسی تعاریف، کارکردها و اهمیت اسطوره در فرهنگ‌های مختلف می‌پردازد. نویسنده با مرور دیدگاه‌های گوناگون دربارهٔ تفسیر اسطوره، از تفسیر تاریخی و دینی تا رویکردهای زبان‌شناسی، روان‌شناسی (فروید و یونگ)، جامعه‌شناسی و ساختارگرایی (لوی‌استروس)، نشان می‌دهد که اسطوره‌ها چگونه بازتاب نیازها، باورها و ساختارهای ذهنی انسان هستند. بخش مهمی از کتاب به اسطوره‌های اقوام هندواروپایی و جایگاه آن‌ها در شکل‌گیری اسطوره‌های ایرانی اختصاص دارد. در ادامه، ساختار اجتماعی و طبقاتی این اقوام و بازتاب آن در اسطوره‌ها بررسی می‌شود. کتاب سپس به منابع شناخت اسطوره‌های ایران می‌پردازد و نقش اوستا، متون پهلوی، ادبیات فارسی و آثار مورخان را در بازسازی اسطوره‌های ایرانی توضیح می‌دهد. در بخش دوم، نویسنده به تحلیل ساختار اسطوره‌های ایرانی می‌پردازد و چهار محور اصلی را مطرح می‌کند: یزدان‌شناسی (شناخت ایزدان و اَمشاسپَندان)، کیهان‌شناسی (ساختار جهان)، انسان‌شناسی (جایگاه انسان در کیهان) و اندیشهٔ رستاخیز. کتاب با بررسی ثنویت (دوبُنی) در اندیشهٔ ایرانی، نقش اهورامزدا و اهریمن، جایگاه اَمشاسپَندان و دیوان، و پیوند اسطوره با اخلاق و حماسه، تصویری از جهان‌بینی اسطوره‌ای ایرانی ارائه می‌دهد. همچنین، ارتباط اسطوره با حماسه و ادبیات فارسی و تأثیر آن بر هویت فرهنگی ایران مورد توجه قرار گرفته است.

چرا باید کتاب درآمدی به اساطیر ایران را خواند؟

کتاب درآمدی به اساطیر ایران برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر ریشه‌های فکری و فرهنگی ایران هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا با مفاهیم بنیادین اسطوره و نقش آن در شکل‌گیری هویت ایرانی آشنا شوند. اثر حاضر با تکیه بر منابع معتبر و تحلیل تطبیقی، امکان مقایسه اسطوره‌های ایرانی با دیگر فرهنگ‌ها را فراهم می‌کند و به خواننده کمک می‌کند تا پیوند میان اسطوره، دین، جامعه و ادبیات را بهتر درک کند.

خواندن کتاب درآمدی به اساطیر ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ کتاب درآمدی به اساطیر ایران به علاقه‌مندان اسطوره‌شناسی، دانشجویان رشته‌های ادبیات، تاریخ، مطالعات فرهنگی و کسانی که دغدغهٔ شناخت ریشه‌های فرهنگی و هویتی ایران را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای پژوهشگران حوزهٔ دین، فلسفه و جامعه‌شناسی که به دنبال تحلیل تطبیقی اسطوره‌ها هستند، مفید است.

درباره شاهرخ مسکوب

شاهرخ مسکوب، روشن‌فکر، نویسنده و مترجم برجسته‌ای بود که در سال ۱۳۰۴ در بابل چشم به جهان گشود. او تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه علمیهٔ تهران گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت. مسکوب در سال ۱۳۲۴ به تهران بازگشت و در سال ۱۳۲۷ از دانشگاه تهران در رشته حقوق فارغ‌التحصیل شد. نخستین آثار نوشتاری او در سال ۱۳۲۶ با عنوان «تفسیر اخبار خارجی» در روزنامهٔ «قیام ایران» به چاپ رسید. از سال ۱۳۳۶، او به مطالعه و تحقیق در حوزه‌های فرهنگ، ادبیات و ترجمه پرداخت.

پس از انقلاب ۱۳۵۷، شاهرخ مسکوب به پاریس مهاجرت کرد و تا آخرین لحظات زندگی خود به فعالیت‌های فرهنگی، نگارش، ترجمه و پژوهش ادامه داد. او در روز سه‌شنبه، ۲۳ فروردین ۱۳۸۴، در بیمارستان کوشن پاریس درگذشت. شهرت مسکوب عمدتاً به دلیل پژوهش‌های عمیق و ارزشمندش در مورد شاهنامه ابوالقاسم فردوسی است. کتاب‌های «ارمغان مور» و «مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار» از آثار مهم او در حوزهٔ شاهنامه‌پژوهی محسوب می‌شوند. علاوه بر این، مسکوب برخی از آثار شاخص ادبیات مدرن و کلاسیک غرب را نیز به فارسی ترجمه کرده است، از جمله «خوشه‌های خشم» اثر جان اشتاین‌بک و مجموعه «افسانهٔ تبای» اثر سوفوکلس.

درباره حسن کامشاد

حسن کامشاد، که نام اصلی‌اش حسن میرمحمد صادقی است، در اصفهان به دنیا آمد. او دورهٔ ابتدایی و متوسطه را در همین شهر و در دبیرستان ادب گذراند. پس از دریافت دیپلم ادبی، برای ادامه تحصیل به دانشکدهٔ حقوق دانشگاه تهران رفت. بعد از فارغ‌التحصیلی، به جنوب ایران مهاجرت کرد و در شرکت نفت مشغول به کار شد. در این دوره، به فعالیت‌های چپ‌گرایانه روی آورد که درنهایت و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، او را مجبور به بازگشت به تهران کرد.

چندی بعد، به دعوت دانشگاه کمبریج برای تدریس زبان فارسی به انگلستان رفت. در آنجا، هم‌زمان با تدریس، تحصیلات خود را در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی در همان دانشگاه ادامه داد. رسالهٔ دکترای او دربارهٔ نثر معاصر فارسی بود که بعدها در انگلستان با عنوان «Modern Persian Prose Literature» منتشر شد. این کتاب سال‌ها بعد با عنوان «پایه‌گذاران نثر جدید فارسی» توسط خودش و نشر نی به فارسی برگردانده شد.

پس از پایان تحصیلات، کامشاد به عنوان استاد زبان فارسی در دانشگاه کمبریج به تدریس پرداخت و همچنین استاد مدعو دانشگاه کالیفرنیا شد. بعد از پنج سال اقامت و تدریس در خارج از کشور، به ایران بازگشت و سال‌ها در ایران زندگی کرد. سپس، بار دیگر از طرف شرکت نفت به لندن رفت و پس از بازنشستگی، تمام وقت خود را صرف تألیف و ترجمه کرد. گفتنی است که حسن میرمحمد صادقی در جوانی نام خانوادگی خود را به کامشاد تغییر داد. «حدیث نفس» نام خودزندگی‌نامهٔ اوست.

بخشی از کتاب درآمدی به اساطیر ایران

«بنابر تأویل یونگ از اسطورهٔ پهلوانِ خورشیدی، همان‌طورکه خورشید هر غروب ناپدید و هر بامداد پدیدار می‌شود پهلوانان خورشیدی زخم‌پذیر و میرنده‌اند. اما از جانب دیگر به تجدید حیات و رستاخیز، رجعتِ مناسبتی دارند. اما اکثراً دیده می‌شود که خورشید از آب دریا و گویی از دل آب برمی‌آید، مثل این‌که از آب متولد می‌شود. در ضمیر ناخودآگاه، پهلوانِ خورشیدی با اندیشهٔ آبِ زندگی‌بخش یا "آب حیات" رابطه‌ای می‌یابد. به‌علل گوناگون از جمله همین علت "آفریدن" خورشید، صورت ذهنی آب (دریا) با مادر یا منشأ و سرچشمهٔ زندگی رابطه می‌یابد و ازآن‌جاکه خورشید پیش از برآمدن، در تاریکی شب است، "آب حیات" نیز در ظلمات است. پس پهلوانان خورشیدی معمولاً جویندگان نامرادِ (میرنده) آب حیاتند.

روابط باطنی مذکور در فوق و افسانه‌های مربوط به آن را "ناخودآگاهی جمعی" اقوام برقرار می‌کند و می‌سازد. ازآن‌جاکه ساخت و کارکرد ذهنی انسان صرف‌نظر از تمدن و فرهنگ و نژاد که در کلیات همانند است، دریافت و تأویل یونگ از اسطوره براساس تمدن‌ها و فرهنگ‌ها یا اقوامِ مختلف تقسیم‌بندی نمی‌شود.

مطالعهٔ پدیده‌شناختی۴۸ اساطیر از روش‌های دیگر تحقیق در اساطیر است. بر طبق این روش به "پدیدهٔ اسطوره، بدون توجه به سرچشمهٔ اجتماعی یا روانی آن توجه می‌شود. مثلاً افسانه‌های مربوط به زمین، باروری، آسمان و مواردی ازاین‌دست مورد مطالعه قرار گرفته رابطهٔ آن‌ها با یکدیگر و در نتیجه معنایی که دارند آشکار می‌شود. در مطالعهٔ پدیده‌شناختی اساطیر مثلاً افسانه‌های مربوط به اندیشهٔ رجعت به‌عنوان یک "پدیده" بررسی می‌شود بدون آن‌که رابطهٔ آن با تاریخ یا فرهنگ هر قومِ خاص منشأ احتمالاً اجتماعی یا روانی مطالعهٔ "پدیده" باشد. در این روش، اگر همچنان مطالعاتی انجام گیرد در درجهٔ اول اهمیت نیست، اصل مطالعه، مقایسهٔ اسطوره یا اسطوره‌های مربوط به یک موضوع و دریافت معنی آن‌ها از خود آن‌هاست. میرچا الیاده۴۹ از بزرگ‌ترین نمایندگان این روش اسطوره‌شناسی است.»